Yer osti suvlarining balansi va zaxirasi gidrogeologik izlanish usullari suv resurslaridan okilona foydalanish va ularni muxofaza qilish

---

 
Yer osti suvlarining balansi va zaxirasi 
gidrogeologik izlanish usullari. Suv resurslaridan 
okilona foydalanish va ularni muhofaza qilish
 
Reja: 
1. Yer osti suvlarining balansi va zaxirasi 
2. Gidrogeologik izlanish usullari 
suv resurslaridan okilona foydalanish 
va ularni muxofaza kilish 
3. Injenerlik geologiyasi asoslari va uning vazifalari 

---

Ma`lum bir muddatda suvli qatlamga oqib keladigan va chiqib ketadigan suv 
miqdori yer osti suvlari balansi deb ataladi.
Yer osti suv balansi uning rejimi bilan uzviy bog`liqdir. Bu rejim ma`lum bir 
muddatda suv sarfi va sifatining o`zgarishini bildirsa, balans - shu o`zgarishlar 
natijasidir. Balans sug`oriladigan katta maydonlar va suv chiqarish inshootlari uchun 
xisoblanadi. Yer osti suvlarining oqib kelishi va chiqishini o`lchaydigan joy balans 
uchastkasi deyiladi. Balansni xisoblash natijasida ob`yektni suv bilan ta`minlash va yil 
davomida yer osti suvlari zaxirasi va rejimining o`zgarishini oldindan aytib berish 
mumkin.
Tabiiy rejimda qatlamlarga oqib keluvchi grunt suvlari balansi atmosfera 
yog`inlarining singishidan (A), suv bug`larining kondensatsiyalanishidan (K) va yer 
osti suvlari oqimi (P) dan tashkil topadi (1-rasm). 
Yer osti suvlari oqimi o`z navbatida yonbosh oqim (P1), yuzaki suv xavzalaridan 
keladigan infiltratsion okim (P2 ) va pastki gorizontdan keladigan okimlar (P3 ) dan 
xosil buladi. Suvli katlamdan chikib ketadigan suv balansi buglanish (I) va yer osti 
suv okimi (S1 ) dan iborat. Buglanish usimliklar bargi va yer yuzasida buladigan 
buglanishdan, yer osti okimi yonbosh okim (S1 ) va pastki suvli gorizontlarga 
siljiydigan okim (S2 ) lar xisobiga sodir buladi. 
Grunt suvlarining balans sxemasi. 
(V.P. Ananyev, L.V. Peredelskiy buyicha) 
Berilgan bir uchastkada, t muddatda grunt suvlari balansining tenglanishi 
kuyidagicha aniklanadi: 
(( ( ( ( ( ( P1Q P2Q P3 - I - S1 - S2
bu yerda (( - vakt davomida grunt suvi zaxirasini uzgarishi. 
Agar shu uchastkada grunt suvlari rejimi kuzatib aniklangan bulsa, u xolda balans 
kuyidagi tenglama orkali ifodalanadi: 

---

((( q A Q K Q P - I - S 
bu yerda (( - t vakt davomida suv satxining urtacha uzgarishi; ( - jinslarning suv 
chikarish koeffitsiyenti. 
((( kiymat fasl, yil va kup yillar davomida uzgarib turadi. Yer osti suvlari satxi 
kutarilganda u musbat, pasayganda esa manfiy kiymatga ega buladi. 
Agar grunt suvlari rejimi sun`iy ravishda buzilgan bulsa, balans tenglamasida suv 
bilan ta`minlash uchun sarf bulayotgan suv sarfi (V), zovurlarga okib kelayotgan suv 
sarfi (D), sugorish kanallaridan shimilayotgan suv mikdori (F1 ) xisobga olish lozim. 
Okib keladigan yer osti suvi mikdori chikib ketadiganidan kup bulsa, maydonni suv 
bosadi. Shuning uchun katta maydonlardagi balansni urganib, yer osti suvlarining 
rejimini tartibga solish mumkin.