Yillar oʻzbek avangardi

1920-1930 yillar oʻzbek avangardi.
1920-1930 yillardagi oʻzbek sanʼati toʻplamida tasviriy sanʼatning eng nufuzli maktablaridan biri paydo boʻlgan davrning yorqin va har tomonlama tasviri berilgan. U realizmdan (P. Benkov, Z. Kovalevskaya) avangard (V. Ufimtsev, V. Lisenko va boshqalar)gacha bo'lgan ko'plab maktablarni qamrab oladi. Bu maktablar ko'p millatli edi, chunki yosh rassomlarning aksariyati Rossiyadan O'zbekistonga kelgan. Ularning energiyasi ularni jasur ijodiy tajribalar o'tkazishga majbur qildi. Tarixan Markaziy Osiyoning ijtimoiy-madaniy rivojlanishi islom mafkurasiga asoslanib, tasviriy san’atga yo‘l qo‘ymagan. Ammo 20-yillar O‘zbekiston badiiy rivojiga uning boy me’morchilik, amaliy-dekorativ san’at an’analari hamda qadim zamonlardan beri mavjud bo‘lgan kitob miniatyurasi san’ati qanday ta’sir ko‘rsatganini ko‘rsatdi. Turli madaniyatlar va urf-odatlarning uyg'unligi badiiy tilning ta'sirchanligi va hissiyotiga katta hissa qo'shdi. Volkov va Qoraxonning monumental asarlari o'zining idrokkorligi va davrni to'g'ri tasvirlashi bilan ajralib turadi: eski dunyoni rad etish va yangisini yaratish. O‘sha davrning yana bir umumiy jihati Sharqqa bo‘lgan qiziqish edi: E.Koravay, N.Kashina, Benkov va Z.Kovalevskayalarning asarlari falsafiy va mulohazakor Sharq quyoshini, qadimiy shaharlarning muntazam shoshqaloq hayotini aks ettiradi. A.Nikolayev italyan ustalarining texnikasi va rus ikonografiyasini uyg‘unlashtirib, sharqshunoslikning xayoliy uyg‘unligini yaratadi. U.Tansiqboyev o‘ziga xos ekspressiv uslubda impressionizm va postimpressionizm an’analariga ishora qiladi. uning suratlarining nafis soddaligi va rang-barang jarangdorligida. To'plamda uning faoliyatidagi eng samarali bo'lgan oldingi davrdagi asarlari mavjud. V.Ufimtsev O‘zbekistonga David Burlyuk ma’ruzalari ta’sirida futurizm izdoshi sifatida kelgan. U futurizmni kelajak san'ati deb hisoblagan. Ufimtsevning bu davrdagi asarlari o'zining zahiraviy va an'anaviy badiiy tili bilan ajralib turadi. Keyingi yillarda O‘zbekistonning ko‘plab ijodkorlari unutildi. Tuvallar 1960 yilda Savitskiy tomonidan qayta kashf etilgunga qadar rassomlar va ularning oila a'zolarining studiyalarida, xonadonlarida va omborxonalarida saqlangan. Ko'plari abadiy yo'qolgan. Ammo qolgan asarlar o‘zining yuksak badiiyligi va keng ijodiy yondashuvlari bilan e’tiborga sazovordir. Aynan 1960-yillarda Savitskiy yig'ishning o'ziga xos usulini o'ylab topdi: iloji boricha, uni qiziqtirgan har bir rassomning asarlarining to'liq to'plamini olish. Muzeyning har bir bo'limida xuddi shu tamoyil qo'llaniladi. Savitskiy taʼkidlaganidek: “... asarni har tomonlama har tomonlama tasvirlash bizning asosiy shiorimiz va biz unga amal qilishga intilamiz...”