Yosh fiziologiyasi va gigienasi fanining vazifasi, mazmuni, ahamiyati va tarixi

Al’viollalar-devorlari yupqa bo`lishi va ularning qon qopilyarlar turi bilan o`ralib turishi qon gazlari bilan o`pka gazlari orasida almashinuv jarayonlari yo`zaga chiqishida imqon beradi.
Yangi to`g`ilgan bolalarda al’viollalarning soni katta odamlarnikiga qaraganda 3 marta kam bo`ladi. Al’viollalarning intensiv o`sishi ayniqsa bolaning 12 yoshidan boshlanadi. Bu esa o`pqaning yo`zasini ancha ortishiga sabab bo`ladi, chunki bolalarda gaz almashinuvi intensiv kechib, bola tez o`sib rivojlanadi.
Yangi to`g`ilgan bolalarda al’viollalarning hajmi 0,05mm, 3-4 yoshda 0,12mm, 15 yoshda 0,17mm keladi. Yangi to`g`ilgan o`g`il va qiz bolalarda nafas olish qorin tipida, ya`ni asosan diofragma hisobiga bo`ladi.
Ko`qrakning yo`qori qismlari harakati juda kam bo`ladi. Bola 2 yoshdan tik yura boshlashi bilan ko`krak qafasi vertikal’ holatda ko`proq bo`lib, bolada ko`krak tipidagi nafas olish tarakkiy eta boshlaydi. Bolaning 3 yoshidan boshlab ko`krak tipidagi nafas olish yaqolrok vujudga kela boshlaydi. Bolalarda nafas olish kattalarga nisbatan tez va yo`zaki bo`ladi. Bolaning yoshi ortishi bilan o`pqaning havo sig`imi ortib boradi. Bolaning nafas olishi tez bo`lgani uchun o`pqaning ventilyatsiyasi yuqori bo`ladi.
Yosh bolalarda organizmning kislorodga bo`lgan talabi juda yo`qoridir, chunki bolalarda energiya va moddalar almashinuvi juda intensiv ravishda kechadi. M-n: 1 kg. Bola organizmi kislorod bilan normal ta`minlanishi uchun, o`pkasidan 1 minutda 1400-1500 sm<sup>3</sup> havo o`tishi kerak. Katta odamning 1 kg. tirik massasining kislorodga bo`lgan extiyojini qondirish uchun esa 300-400sm<sup>3</sup> havo o`tishi kerak. Bolalarning tinch holatida va ayniksa mushak ishida kattalarga nisbatan tez-tez nafas oladi. Agarda bolalar tizimtik ravishda jismoniy mashq bilan, ayniqsa kayikda so`zish, voleybol, yengil atletika, so`zish sporti bilan shug`ullansa, o`pqaning tiriklik sig`imi ortadi. Bunga asosiy sabab, jismoniy mashqlanish jarayonida organizmni kislorodga bo`lgan extiyoji ortadi, natijada o`pqaning nafasda ishtirok etadigan yo`zasi xam asta-sekin kattalashib boradi. Shu bilan birga tomirlardan vaqt birligi ichida o`pkaga oqib keladigan qon miqdori ham ko`payib boradi, bu esa bolalarda gazlar uchun ancha qulay sharoitlarni yaratadi.