Yoshlar fiziologiyasi va gigiyenasi

O’zbekistonda yosh fiziologiyasi va gigiyenasi fanning qisqacha rivojlanish tarixi.

Yosh fiziologiyasini o’rganar ekanmiz tibbiyot faniga xissa qo’shgan vatandoshlarimizni esga olamiz .

X asrning ikkinchi yarmida abu bakr ibn axovay buxoriy xidoyat (yani tibbiyot o’rganuvchilarga qo’llanma) kitobida odam va bolalarda uchraydigan ko’pgina kasalliklar va ularni davolashda qilinadigan dorilar haqida ma’lumot berilgan.

O’sha davrda Abu Mansur Buxoriy “Oddiy dorilar haqida katta to’plam”, Abu Saxn Masix Jurjoniyning 100 bobli al-kimyo kitobida tibbiyotni o’rganmishda keng darslik sinflar qo’llanmasi chop etgan .

Ensiklopedist olim Abu Rayxon Beruniyning “saydana” kitobida o’simlik va xayvon maxsulotlaridan va minerial moddalardan tayyorlanadigan 1000 dan ortiq dorilar haqida malumot berilgan.

Abu Ali Ibn Sino - jaxon ilmiy taffakkuri rivojiga katta xissa qo’shgan , katta ilmiy meros qoldirgan. U sharq mutaffakkirining asarlarini chuqur o’rganish bilan birga qadimgi yunon- tibbiy, ilmiy va falsafiy merosini” Aristotel, Evklit Ptolomey Galen, Gipokrat, pifagor asarlarini qunt bilan o’rgandi.

Ibn Sinoning “kitob al qonun- Fittibb”(tip qonunlari) kitobi 5 ta katta kitobdan iborat bo’lib, 1956-1962 yillarda rus va o’zbek tilida nashr etilgan. Bu kitoblarda odam anatomiyasi, fiziologiyasi, gigiyenasi, ichki kasalliklar, jaroxlikdorishunoslik, yuqumli kasalliklarga taaluqli bilimlar bayon etilgan. Bu kitob 600yil davomida butun jaxondagi shifokorlar uchun asosiy qo’llanma bo’lib keldi. U 36 marta qayta nashr etilgan. Ibn Sino turli yuqumli kasalliklarning kelib chiqishiga, ifloslangan suv va havoning roli katta ekanligini uqtirib, suvni qaynatib yoki filtirlab ichishni tavsiya etgan. U havo, suv orqali kasallik tarqatuvchi mayda mikroblar haqida Pasterdan 800 yil oldin o’z fikrini bildirgan. U kasalliklarni oldini olishda tashqi muhitni muxofaza qilish shaxsiy va ijtimoiy gigiyena qoidalariga amal qilish haqidagi fikirni bundan 1000 yil oldin aytgan edi .

XII asrdagi yashab ijod qilgan Ismoil Jurjoniy Najibbuddin Samarqandiy XVI- asirda”Sulton Ali tabib Xurosat tibbiyot fiziologiyasiga xissa qo’shgan.

Hozirgi davrdagi tibbiyot fiziologiyasida taniqli olimlar. Misol: Akademik Yunusov A.Y- fiziologiya fanlari rivojlanishiga xissa qo’shgan, Akademik Yunusovning-yosh fiziologiyasi o’rganish soxasidagi ishlari katta.

Nizomiy nomli Toshkent Davlat pedagokika universitetida va pedagokik ilmiy tekshirish instutida ishlab chiqmoqda. Professor: Sharipova, maxmudov, Tursunov, Axmerdov, Xojimatov , mirza karimova va ularning shogirdlari yosh fiziologiyasi fani rivojlanishi uchun o’z xissalarini qo’shib kelmoqdalar.

O’zbekistonda mustaqillikga erishgandan so’ng, asosiy maqsad sog’lom avlodni tarbiyalashni belgilab oldi. 2000 yil “soglom avlod yili” deb elon qilinishi mamlakatimizda olib borilayotgan oliy janob ishlarning davomi deb xisoblanadi. Mustaqil O’zbekiston oldida turgan asosiy masalalardan biri bu ta’lim tarbiya tizmidan tubdan o’zgarib, hozirgi zamon talabi darajasiga ko’tarishdir. Mamlakatimizni birinchi ordeni “sog’lom avlod uchun” bo’lib. U 4-marta 1999 yilda qabul qilingan. 1993 yil 29-aprelda “ sog’lom avlod uchun” jamg’armasi tuzildi.

1993 yil 3-dekabrda VAZIRLAR MAXKAMASINING 589 QARORI BILAN O’SIB KELAYOTGAN AVLODNI SOG’LOMLASHTIRISH CHORA TADBIRLARINI haqida kompleks dastur qabul qilindi. Budasturning asosiy yo’nalishlari quyidagilardan iborat:

1. 
   Har bir xalq ta’limi xodimi tibbiy va gigiyenik bilimlarga ega bo’lishi.
   
2. 
   Har bir xalq maorifi xodimi ta’lim tarbiyaning gigiyenik normalarini bilishlari.
   
3. 
   Sog’lom turmush tarzini shakllantirish.
   
4. 
   Yosh avlodga gigiyenik tarbiya berish.
   
5. 
   “Sog’lom avlod uchun” dasturini keng targ’ib qilish.