Yurak muskuli; Yurak nasos sifatida va yurak klapanlarining funksiyasi
Yüklə 1,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Yurak mushaklardagi harakat
potentsiali 9-3 -rasmda ko'rsatilgan qorincha mushaklari tolasida qayd etilgan harakat potentsiali o'rtacha 105 millivoltni tashkil etadi, ya'ni hujayra ichidagi potentsial juda salbiy qiymatdan -85 millivoltgacha, zarb oralig'ida biroz ko'tariladi. Har bir zarba paytida ijobiy qiymat, taxminan +20 millivolt. Dastlabki ko’tarilishdan so'ng, membrana 0,2 soniya davomida depolarizatsiyalanadi, plato namoyon bo'ladi, so'ngra plato oxirida keskin repolarizatsiyalanadi. Bu platoning harakat potentsialida bo'lishi qorincha qisqarishining yurak mushaklarida skelet mushaklariga qaraganda 15 barobar ko'proq davom etishiga olib keladi. Uzoq harakat potentsiali va platosiga nima sabab bo'ladi? Nima uchun yurak mushaklarining harakat potentsiali shunchalik uzoq va nima uchun skelet mushaklarining harakat potentsiali platoga ega emas? Bu savollarga asosiy biofizik javoblar 5-bobda berilgan, lekin ular bu yerda ham umumlashtirishga loyiqdir. Yurak va skelet mushaklarining membranaviy xususiyatlari o'rtasidagi kamida ikkita asosiy farq uzoq davom etadigan harakat potentsiali va yurak mushaklaridagi plato bilan bog'liq. Birinchidan, skelet mushaklarining harakat potentsiali deyarli butunlay ko'p miqdordagi natriy kanallarining to'satdan ochilishi natijasida yuzaga keladi, bu hujayralararo suyuqlikdan skelet mushak tolalariga juda ko'p miqdordagi natriy ionlarini kiritish imkonini beradi. Bu kanallar "tezkor" natriy kanallar deb ataladi, chunki ular sekundning bir necha mingdan bir qismigacha ochiq qoladi va keyin to'satdan yopiladi. Bu yopilish oxirida repolarizatsiya sodir bo'ladi va harakat potentsiali mingdan bir soniya ichida tugaydi. Yurak mushaklarida harakat potentsiali ikki turdagi kanallarning ochilishi natijasida yuzaga keladi: (1) skelet mushaklari bilan bir xil kuchlanishli(voltaj)-faollashtirilgan natriy kanallari va (2) boshqa turdagi L tipidagi kaltsiy kanallarining boshqa populyatsiyasi (sekin kaltsiy kanallar), ular kaltsiy-natriy kanallari deb ham ataladi. Bu kanallarning ikkinchi populyatsiyasi natriyning tez kanallaridan farq qiladi, chunki ular sekinroq ochiladi va bundan ham muhimi, sekundning o'ndan bir qismigacha ochiq qoladi. Bu vaqt mobaynida ko'p miqdordagi kaltsiy va natriy ionlari bu kanallar orqali yurak mushagi tolasining ichki qismiga o'tadi va bu faollik uzoq vaqt depolarizatsiyani saqlaydi, bu platoni harakat potentsialiga olib keladi. Bundan tashqari, platoning ushbu bosqichiga kiradigan kaltsiy ionlari mushaklarning qisqarish jarayonini faollashtiradi, skelet mushaklarining qisqarishiga olib keladigan kaltsiy ionlari esa hujayra ichidagi sarkoplazmatik retikulumdan chiqadi. Yurak mushaklari va skelet mushaklari orasidagi ikkinchi asosiy funktsional farq, bu uzoq davom etadigan harakat potentsialini va uning platosini hisobga olishga yordam beradi: harakat potentsiali boshlanganidan so'ng, yurak mushagi membranasining kaliy ionlari o'tkazuvchanligi taxminan besh baravar kamayadi. , bu effect skelet mushaklarida sodir bo'lmaydi. Kaliy o'tkazuvchanligining pasayishi, yuqorida aytib o'tilgan kaltsiy kanallari orqali ortiqcha kaltsiy tushishi natijasida yuzaga kelishi mumkin. Sababidan qat'i nazar, kaliy o'tkazuvchanligining pasayishi harakat potentsial platosi davomida musbat zaryadlangan kaliy ionlarining chiqishini sezilarli darajada kamaytiradi va shu tariqa potentsial kuchlanishning tinchlanish darajasiga qaytishini oldini oladi. Kaltsiy- natriyning sekin kanallari 0,2 dan 0,3 sekundgacha yopilganda va kaltsiy va natriy ionlarining oqimi to'xtasa, kaliy ionlarining membrana o'tkazuvchanligi ham tez oshadi; toladan kaliyning bu tez yo'qolishi membrana potentsialini darhol tinch holatiga qaytaradi va shu bilan harakat potentsialini tugatadi. Yüklə 1,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|