Yurak muskuli; Yurak nasos sifatida va yurak klapanlarining funksiyasi

Yurak mushaklaridagi signal o'tkazuvchanlik 
tezligi. 
Atriyal va qorincha mushak tolalari bo'ylab 
qo'zg'atuvchi 
harakat 
potentsial 
signalining 
o'tkazuvchanlik tezligi 0,3 dan 0,5 m/sek gacha, yoki juda 
katta nerv tolalarida 1/250 ga yaqin tezlikni va skelet 
mushak tolalarida 1/10 ga yaqin tezlikni tashkil qiladi.
Ixtisoslashtirilgan yurak o'tkazgich tizimidagi-Purkinye 
tolalaridagi o'tkazuvchanlik tezligi-tizimning aksariyat 
qismlarida 4 m/sek tezlikka etadi, bu esa yurakning turli 
qismlariga qo'zg'atuvchi signalni oqilona tez o'tkazishga 
imkon beradi. 10 -bobda aytilgan. 
Yurak mushaklarining refrakter davri. 
Yurak 
mushaklari, boshqa qo'zg'aluvchan to'qimalar kabi, 
harakat potentsiali davomida restimulyatsiyaga chidamli.
Shuning uchun, yurakning refrakter davri-bu vaqt oralig'i, 
9-5-rasm
da ko'rsatilgandek, bu vaqtda oddiy yurak 
impulsi yurak mushagining allaqachon qo'zg'algan 
maydonini qayta qo'zg'ata olmaydi. Qorinchalarning 
normal refrakter davri 0,25 dan 0,30 sekundgacha, bu 
platoning harakat potentsialining davomiyligiga to'g'ri 
keladi.
Taxminan 0,05 soniyali qo'shimcha nisbiy 
refrakterlik davri mavjud bo'lib, uning davomida 
mushaklar qo'zg'alishi odatdagidan ko'ra qiyinroq, lekin 
hech bo'lmaganda juda kuchli qo'zg'atuvchi signal bilan 
qo'zg'alishi mumkin emas, buni ikkinchi misolda "erta" 
qisqarish ko'rsatgan.
9-5-rasm.
Atriyal mushaklarning 
refrakter davri qorinchalarnikiga qaraganda ancha qisqa 
(atriyadagi 0,15 soniya, qorinchalarda 0,25 dan 0,30 
sekundgacha).

---

Qo'zg'alish-qisqarish birikmasi---kaltsiy 
ionlarining vazifasi va ko’ndalang naylar 
"Qo'zg'alish-qisqarish 
birikmasi" 
atamasi 
mushaklarning miofibrillalarini qisqarishiga ta'sir qilish 
mexanizmini bildiradi. Bu mexanizm skelet mushaklari 
uchun 7 -bobda muhokama qilingan. Yana bir bor, bu 
mexanizmda 
yurak 
mushaklarining 
qisqarish 
xususiyatlariga muhim ta'sir ko'rsatadigan farqlar bor.
Skelet mushaklari uchun bo'lgani kabi, harakat 
potentsiali yurak mushagi membranasidan o'tganda, 
harakat 
potentsiali 
ko'ndalang 
(T) 
naychalari 
membranalari bo'ylab yurak mushak tolasining ichki 
qismiga tarqaladi. T-naycha (tubula)ning harakat 
potentsiali, o'z navbatida, bo'ylama sarkoplazmatik 
naychalarning 
membranalariga 
ta'sir 
qilib, 
sarkoplazmatik retikulumdan mushak sarkoplazmasiga 
kaltsiy ionlarini chiqarilishiga olib keladi. Yana bir 
soniyaning 
mingdan 
birida 
kaltsiy 
ionlari 
miyofibrillalarga tarqaladi va aktin va miyozin 
filamentlarining bir -biriga siljishiga yordam beradigan 
kimyoviy 
reaktsiyalarni 
katalizlaydi, 
bu 
esa 
mushaklarning qisqarishiga olib keladi.
Hozircha bu qo'zg'alish-qisqarish mexanizmi skelet 
mushaklari bilan bir xil, lekin ikkinchi ta'sir borki, bu 
boshqacha. Sarkoplazmatik retikulum sisternalaridan 
sarkoplazma ichiga tushadigan kaltsiy ionlaridan 
tashqari, 
kaltsiy 
ionlari 
ham 
T 
potentsial 
sarkoplazmasiga tarqaladi, bu esa voltaj darvozali kaltsiy 
kanallarini ochadi. T naychasining membranasi (
9-6-
rasm).
Hujayra ichiga kirgan kaltsiy sarkoplazmatik 
retikulum 
membranasida 
ryanodin 
retseptorlari 
kanallari deb ataladigan kaltsiyni chiqarish kanallarini 
faollashtiradi, bu esa kaltsiyning sarkoplazmasiga 
tushishiga olib keladi. Sarkoplazmadagi kaltsiy ionlari 
troponin bilan o'zaro ta'sir qilib, skelet mushaklari uchun 
6-bobda tasvirlangan asosiy mexanizm yordamida 
ko'priklararo shakllanish va qisqarishni boshlaydi.
T-kanalchalarda 
kaltsiy 
bo'lmaganda, 
yurak 
mushaklarining qisqarish kuchi sezilarli darajada 
kamayadi, chunki yurak mushaklarining sarkoplazmatik 
to'rlari skelet mushaklarnikiga qaraganda yaxshi 
rivojlanmagan va to'liq qisqarish uchun etarli kaltsiyni 
saqlay olmaydi. Yurak mushaklarining T tubulalari 
diametri skelet mushaklari tubulalaridan besh barobar 
katta, bu esa 25 barobar katta hajmni bildiradi. Bundan 
tashqari, 
T 
kanalchalari 
ichida 
elektromanfiy 
zaryadlangan va ko'p miqdordagi kaltsiy ionlarini 
bog'laydigan mukopolisaxaridlarning katta miqdori 
mavjud bo'lib, ular T-tubulali harakat potentsiali paydo 
bo'lganda yurak mushagi tolasining ichki qismiga 
tarqalishi uchun mavjud bo'ladi. 
Yurak mushaklarining qisqarish kuchi ko'p jihatdan 
hujayradan tashqari suyuqliklarda kaltsiy ionlarining 
kontsentratsiyasiga bog'liq. Aslida, kaltsiysiz eritma 
ichiga joylashtirilgan yurak tez urishni to'xtatadi. Bu 
javobning sababi shundaki, T kanalchalarining teshiklari 
yurak mushagi hujayra membranasi orqali to'g'ridan -
to'g'ri hujayralarni o'rab turgan hujayradan tashqari 
bo'shliqlarga o'tadi va yurak muskullari interstitsiyasida 
joylashgan bir xil hujayradan tashqari suyuqlikning T 
kanalchalari orqali o'tishiga imkon beradi. Shunday qilib, 
T -kanal tizimidagi kaltsiy ionlarining miqdori (ya'ni, 
yurak mushaklarining qisqarishiga olib keladigan kaltsiy 
ionlarining mavjudligi) ko'p jihatdan hujayradan tashqari 
suyuqlikdagi kaltsiy ionlarining kontsentratsiyasiga 
bog'liq. Bundan farqli o'laroq, skelet mushaklarining 
qisqarish kuchiga hujayradan tashqari suyuqlikning 
kaltsiy kontsentratsiyasining o'rtacha o'zgarishi deyarli 
ta'sir qilmaydi, chunki skelet mushaklarining qisqarishi 
deyarli butunlay skelet mushak tolasining ichidagi 
sarkoplazmatik retikulumdan chiqarilgan kaltsiy ionlari 
tufayli yuzaga keladi.
Yurak harakat potentsiali platosining oxirida, mushak 
tolasining ichki qismiga kaltsiy ionlarining oqimi 
to'satdan to'xtaydi va sarkoplazmadagi kaltsiy ionlari 
tezda mushak tolalaridan tashqariga chiqariladi.
Kaltsiyni sarkoplazmatik retikulumga qaytarish kaltsiy-
adenozin trifosfataza (ATPaza) nasosi yordamida amalga 
oshiriladi (9-6-rasmga qarang). Kaltsiy ionlari ham 
natriy-kaltsiy nasos yordamida hujayradan chiqariladi.
Bu almashinuv vaqtida hujayraga kiradigan natriy 
keyinchalik natriy-kaliyli ATPaza nasosi orqali hujayradan 
chiqariladi. Natijada, qisqarish yangi harakat potentsiali 
paydo bo'lguncha to'xtaydi.