Xususiyilmiy usuli – suhbat o’tkazish, kuzatish, eksperiment, test sinovlari, anketa ma’lumotlarini yig’ish yo’lari orqali bilimlarga ega bo’lishni anglatadi.
Umumiy dialektik usullarni nazariy bilish
Umumiyilmiy usullarini ifodalaydi
Xususiyilmiy
Nazariy bilish usullarini qanday metodologik tamoyillar orqali qo’lga kiritish kerak?
Metodologik tamoyillarni qo’llash uchun quyidagi talablarga e’tibor qaratish lozim:
1) hodisa, voqyea, jarayonlar va atrofmuhit boshqa tizimlar bilan bog’liq bo’lgan holda o’rganilishi kerak;
2) ilmiy tadqiqotlar obyektiv ravishda amalga oshirilishi kerak, tadqiqotchi kuzatuv davomida va xulosalar chiqarish paytida o’zi tomonidan hyech qanday o’zgartirishlar kiritishi mumkin emas;
3) nazariy tomonidan taqdim etiladigan ma’lumatlarning umumiylik darajasi va shakli me’yorida bo’lishi kerak (agarda bu daraja yuqori yoki past bo’lsa uning sifat – xususiyati, ahamiyati yo’qolib qolishi mumkin). Umumiyliklar falsafiy qoidalar, nazariy xulosa, aniq sonlarda va haqqoniylik kabi shakllarda berilishi mumkin.
4) dastlabki xabarlarning qadrqimmati bo’lishi lozim. Bu degani, nazariya dastavval u yoki bu hodisaning rivojlanish holatini ko’ra olishi va u to’g’risida habar berishini nazarda tutadi. Shakllanib borayotgan qonun qaysi sharoit va tarmoqlarda qo’l kelishini tasdiqlaydi;
5) qayta tekshirish. Bu degani, paydo bo’layotgan nazariyani sinchkovlik bilan eksperiment, amaliyot, tahlilar orqali qabul qilish lozim;
6) nazariyaning dalillarga to’g’ri kelishi. Qo’lga kiritilgan dalillar nazariy tomondan isbotlangan bo’lishi lozim.
Nazariy bilishning metodologik tamoyillari.
Nazariy bilishning quyidagi metodologik tamoyillari mavjud:
1.Bilishning o’ziga xos tamoyili. Har bir tadqiqotlarning o’ziga kerakli bo’lgan usullari bor, ularni qay darajada va qayerda ishlatish va qachon to’xtatish kerakligini bilish lozim.
2.Tizimlilik tamoyili. Ya’ni, o’rganilayotgan predmetni tizim sifatida qabul qilish kerak (jinoiy huquq, kriminalogiya, dastlabki tergov, sud, qayta tarbiyalash jarayonlari). Bu aspektlar birbirlari bilan o’zaro bog’liq.
Dostları ilə paylaş: |
