‘z b e k is t n r espu blik asi o L iy va ‘rta m axsus ta’ L i m vazirlig I

O 'q it u v c h i fa o l iy a t i n i n g t u z i lm a s i
O ' q u v c h i f a o l iy a t i n i n g t u z i l m a s i
— o 'q u v c h il a r n i m a s a l a n i n g
m o h i y a t i n i o 'r g a n is h g a ja lb e tis h ;
— y e c h i m rejasini a n i q la s h d a
m u l o h a z a yur itish n a m u n a s i n i
ko'r sa tish;
— m a s a l a n i b o s q ic h la r g a ajratish;
— evri st ik su hb at
— evristik s u h b a t d a q a t n a s h i s h ;
— m a s a l a n i y e c h i s h
rejasini o l g 'a su ri sh ;
— i z l a n u v c h a n harakat
u s u lla rin i e g a lla s h ;
— m a s a l a l a r y e c h i s h
y o ' ll a r in i i zla b t o p i s h
M u a m m o l i m e t o d n i n g m o h i y a t i m a s h g ‘u l o t l a r j a r a y o n i d a
m u a m m o li vaziyatlarni yaratish va y e c h is h d a n iborat b o 'l i b , u n i n g
asosida didaktik zidd iy atlar yotadi. Z id d iy a tla rn i b a r ta r a f etish n a f a q a t
ilmiy bilish y o ‘li balki, shu bilan birga o ‘q u v y o ‘li h am d ir. Bu m e t o d n i
quyidagi chizm a y o rd a m id a ifodalash m u m k in :
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

I 1- chizma. Muammoli о ‘qitish metodining tuzilmasi
M uam m oli t a ’lim konsepsiyasining asosiy tushunchalari «m uam m oli 
v a z iy a t» , « m u a m m o » , « m u a m m o n i to p ish » k a b ila r h is o b l a n a d i . 
C h i z m a d a n anglanadiki, m u a m m o li vaziyat bu m e to d n in g dastlabki 
k o ‘rinishi hisoblanib, o ‘zida subyektning aniq yoki qism an tu s h u n ib
yetilgan m u a m m o n i ifodalaydi, uni bartaraf etish yangi bilimlar, usullar 
va harakat k o ‘nikm alarini o ‘zlashtirishni taq o zo etadi. Agar o ‘quvchida 
qiyinchiliklarni y o ‘qotish yo'llarini izlab topish u ch u n b o sh lan g ‘ich 
m a ’lu m o tlar b o ‘lmasa, shubhasiz, m uam m oli vaziyat yechim ini u qabul 
qilm aydi, y a ’ni, m u a m m o n in g yechimi uning ongida aks etm aydi. 
Fikrlash m u a m m o m ohiy atin i tu s h u n ib yetilishi, ifodalanishi, mavjud 
bilim va k o ‘n ik m a la r m ajm u asi va izlanish tajribasi asosida m u a m m o li 
vaziyatni qabul qilish bilanoq boshlanadi. Bu h olda m u am m o li vaziyat 
m u a m m o g a aylanadi. H a r bir m u a m m o m u a m m o li vaziyatni o ‘zida 
n a m o y o n e t a d i , b i r o q , b a r c h a m u a m m o l i v a z iy a t m u a m m o g a
aylanaverm aydi.
M a z k u r m e t o d d a n foydalanish ja ra y o n id a m u a m m o yech im in i 
t o p i s h g a
y o r d a m
b e r u v c h i
y o ‘n a l i s h l a r
k o ‘r s a t i l m a y d i
va 
chegaralanm aydi. Bu xususiyat m uam m oli masalaga xosdir. M u a m m o d a
y e c h im n in g q a n d a y d ir p aram etrlari k o ‘rsatilsa, u m u am m o li m asala 
hisoblanadi. H a r q a n d a y m u a m m o li topshiriq m a ’lum m u a m m o n i,
d e m a k , m u a m m o l i v aziyatni h a m q a m ra b oladi. Biroq, y u q o rid a
t a ’kid lan g an id ek , b a r c h a m u a m m o li vaziyat m u a m m o b o ‘la olm aydi. 
I n s o n h a r d o im m u a m m o li m asalalarni hal yetadi. Agar un in g oldida 
m u a m m o pay d o b o ‘lsa, uni m u a m m o li masalaga aylantiradi, y a ’ni, 
u n in g y ec him i u c h u n o ‘zidagi bilim lar tizimiga tay an a d i va m a ’lum 
k o ‘rsatkichlarni belgilab oladi. Muvaffaqiyatsizlikka uchragan taq d ird a
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

и b o sh q a k o ‘rsatkichIarni qidiradi va shu m u a m m o b o ‘yich a yangi 
variantlardagi m asala la rni loyihalaydi.
T a ’lim j a ra y o n id a m u a m m o li m e t o d n i q o ‘llashda o 'q i t u v c h i va 
0
‘q u v ch ilar t o m o n id a n quyidagi h a r a k a tla r am alga oshiriladi: