‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

,p n g “
tu sh u n c h a si bilan 
j u h i y a t
“ tushunchasi aynan b ir xil em as. In son ruhiyati to 'g 'risid a 
so 'z borganda, dastaw al ongsizlik haqida, uning ijod qilish va dunyoni 
bilish jarayonidagi aham iyati to 'g 'risid a gapirish kerak, deydi.
7 Falsafa
97

---

R u h iy tah lil falsafasi in so n n in g fik rlashid a erk in m u lo q o td a
b o ‘lish u s u lin i m a y d o n g a ta s h la y d i. B u n d a in s o n n in g e rk in
fikrlashi, o ‘z hissiy otin i erk in n a m o y a n qilishi, u n in g salom atligi 
u c h u n g in a em as, balki ijod q ilish in in g h a m asosiy om ili ekanligini 
k o ‘rsatadi. Biroq, haqiqiy erkinlik b o sh q alar hayotiga zarar keltirish 
in stin k tid a n farq qilishi lo zim . S h u n in g u c h u n inson o ‘z h a y o tid a
y axsh ilik q ilish , vijdon 1 i b o ‘lish, y a ra tish , ijod qilish erk in lig i 
bilan b u zish , y o m o n lik q ilish , o id ir is h , y o ‘q qilish erkinlig in i 
farq qilishi kerak. B u larn in g b irin c h isi — in so n iy fazilatlard ir, 
ik k in ch isi esa h a y v o n o t o la m id a n q o lg an x u su siy a tla rd ir, deb 
k o ‘rsatad i ru h iy tah lil falsafa ta ra fd o rla ri. C h in d a n h a m , h ozirgi 
d av rd a falsafada inson m u am m o si asosiy m avzu b o ‘lib tu rg a n bir 
paytda, ruhiy tahlil falsafasining inson borlig‘i t o ‘g ‘risidagi t a ’lim oti 
m a ’lum am aliy ah am iy atg a ega.
R u h iy tah lil falsafasi te le p a tiy a , ek strasens, parapsixologiya 
s o h a la rig a ju d a k a tta q iz iq ish u y g ‘o ta d i. L e k in . bu h o d isa la r 
m ex an izm i t o ‘la tu s h u n tirib berilm ag an i sababli, b a ’zan m istik - 
irratsio n al q a ra s h la m in g h a m jo n la n ish ig a sabab b o ‘ldi.
Freyd va u n in g izd o sh lari asarlaridagi ongsizlik konsepsiyasiga 
b ah o b erar ek an m iz, sh uni t a ’kidlash lozim ki, ongsizlik m u a m m o - 
sinin g q o 'y ilish in in g o ‘zi u n in g k a tta x izm atid ir. In so n , u n in g
m ayjudligi m asalasi ongsizlik va onglilik nisbati tariq asid a q o ‘yilish 
bu m u a m m o n i falsafiy talq in qilishda yangilik edi. A m m o F rey dd a 
o n gsizlikning rolini m u tla q la sh tirish h a m k o ‘zga ta sh la n ib tu ra d i. 
S h u n in g u c h u n a ih iy tahlil falsafasining keyingi vakillari Freyddagi 
b irto m o n lilik n i tu z a tib , on g lilik ro lin i t o ‘g ‘ri tu sh u n tirish va shaxs 
rivojida ijtim oiy o m illarn in g rolini h a m ta n olishga h arak at qildilar.