‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

„V alokad K arra m n o b a n i o d a m a “
(O d a m
b o lala rin i m u k a m m a l qilib y a ra td ik ) d eb , in so n u lu g ia n a d i va 
fa rish ta la r u n g a sajda qilish i k o ‘rsatilad i. T a s a w u f h a m in so n
h aq id ag i bu q a ra sh la rn i q a b u l qilgan.
64

---

T a s a w u fd a in so n n in g ikki asos — jis m va r u h d a n iboratligi, 
in so n jis m id a t o ‘rt u n su r: suv, olov, h av o , tu p ro q xusu siyatlari 
ja m la n g a n i q ayd etilad i. T a s a w u f ta ra fd o rla rin in g fik ric h a , in so n
o ‘z ru h i b ila n f a r is h ta la r g a , jis m i b ila n e s a , ta b ia tg a , y a ’ni 
hay v o n larg a b o rib taq a lad i. B iro q , b u m a sa la la r ta s a w u f d a o ‘zga 
m aq sa d , o 'z ig a xos y o i b ila n ta lq in q ilin ad i. Bu o ‘ziga xoslik 
q u y id ag ila rd a n iborat.
Birinchidan, 
bu d u n y o g a a n tro p o ts e n triz m n u q tay i n a z a rid a n
q a ra sh d a k o ‘rin a d i. Y a ’n i, bu y o ‘l in so n n i „ o la m m e h v a ri“ deb 
b ilis h , o la m d a g i b a rc h a h a ra k a t, v o q e a -h o d is a la r, o ‘z g a ris h - 
y a n g ila n ish la m i in so n o rq ali m u sh o h a d a etish va tu sh u n tiris h d ir. 
Jalolid din R um iy nin g k o ‘rsatishicha,tabiatdagi jam iki ichki ziddiyat 
va riv o jlan ish , o ‘s ish -u lg ‘ayish, ru h n in g m o ‘jiz a la ri in so n d a h a m
b or. O la m n i va o d a m n i y a ra tg an P a rv a rd ig o rn in g ja v h a ri, ism lari, 
q u d ra ti v a m o h iy a tin i a n g la sh h a m in so n ru h i x u su siy a tla rin i 
o ‘rg an ish va ang lash b ila n a m alg a o sh ad i.
Ikkinchidan, 
P a rv ard ig o r q u d ra ti, m o ‘jiz a la ri, g ‘ayb o lam in i 
faq at aql b ila n bilib b o 'lm a y d i. T a s a w u fn in g b ilish n azariy asi 
b o ‘lgan irfo n ilm in i irra tsio n a liz m , y o x u d m istik a d e b , t a ’riflash 
t o ‘g ‘ri em as. T a sa w u fd a irratsional (vajdiy) bilish yetakchilik qiladi, 
lek in aql b u tu n la y in k o r etilm ay d i. B iro q , so T iy lar fik ric h a , aql 
d u n y o v iy bilim la rg a y arayd i, g ‘ayb ilm in i id ro k e tish g a aq l ojizdir. 
G ‘ayb ilm i, X u d o v a n d olam id ag i b e h a d -b e h u d u d ilm larn i soT iy 
a lo h id a h issiy-vajdiy tafa k k u r, q alb ga tu sh g a n k a ro m a t n u ri b ilan
anglab id ro k etad i. S h u bois ta s a w u f d a ayni sh u bilim ilo h iy n u r 
sh ak lid a ta s a w u r qilinad i.
T a s a w u f n i n g