‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

Falsafiy tafakkurning jamiyat hayoti muammolari tahlili
uchun aham iyatli b o ‘lgan tom onlaridan biri — e ’tiqodiy
bag‘rikenglikdir.
Konfutsiyning fikricha, bag‘rikenglik barcha ijobiy insoniy 
fazilatlarni o ‘z ichiga olgan asosiy m a’naviy fazilatdir. Falsafada 
barcha davrlarda ham turli qarashlar, nuqtayi nazarlar o ‘rtasida 
bahs-m unozaralar bo ‘lgan. Bu esa, har qanday muxolif fikrga 
sa b r-to q a t, h u rm a t bilan qarashga olib keluvchi e ’tiq o d iy
bag'rikenglikni keltirib chiqargan. 0 ‘z e’tiqodiga sodiq bo'lgan olim 
boshqalarning fikriga ham m a’lum e ’tibor bilan m unosabatda 
bo‘lgan. Har holda yetuk inson bilganidan ko‘ra bilmagani ko‘proq 
ek an in i sezadi, b o sh q ala rn in g fik rid an ham b iro r n arsan i 
o ‘rganishga harakat qiladi.
Jam iyat taraqqiyoti istiqboli m uam m olari keng k o ‘lam da 
o ‘rtaga qo'yilayotgan hozirgi davrda, e ’tiqodiy bag‘rikenglikning 
aham iyati katta. T araqqiyot istiqbolini bir odam ning k o 'rsat- 
masiga em as, balki k o ‘pchilikning fikriga tayanib hal etish 
m um kin.
Har bir yangi, ijobiy falsafiy fikr, umumlashma konkret
davrning ijtimoiy, ma’naviy imkoniyatlari chegarasidan chiqib bir
qadam olg‘a bosishdir.
Xuddi shu m a’noda falsafa insoniyat bosib o ‘tgan, o ‘tayotgan 
d av r sa b o q la rin i o 'rg a n ib , u m u m la s h tirib , e rta n g i k u n n i 
ko‘ra bilishga,istiqbol bilan bog‘liq bo'lgan vazifalarni hal etishga 
hozirdanoq kirishishga imkon beradi. Islom Karimov asoslagan 
b o z o r m u n o sa b a tla rig a o ‘tish , 0 ‘z b ek isto n d a d e m o k ra tik
islohotlarni amalga oshirishning tamoyillari respublika ijtimoiy, 
siyosiy, iqtisodiy, m a’naviy hayotida yuz berayotgan, bir-biri bilan 
bog'liq b o ‘lgan ja ra y o n larn i falsafiy tahlil etish natijasidir. 
0 ‘zbekistonda am alga oshirilayotgan, jam iyat m a ’naviyatini 
yuksaltirish bilan bog‘liq bo ‘lgan tadbirlar, amalga oshirilayotgan
30

---

kadrlar siyosati ham hozirgi davr sharoitlarini, imkoniyatlarini 
xolisona, erkin, mustaqil tahlil etishdan kelib chiqqan falsafiy 
xulosalarni amalga oshirish yoMidagi tadbirlardir. Xususan, milliy 
g‘oya va istiqlol m afkurasining shakllanishi haqidagi nazariy 
xulosalari jamiyat taraqqiyoti, inson m a’naviy kamoloti masalalarini 
chuqur falsafiy tahlil etish natijasidir.
G ‘oya — jam iyat, millat bosib o ‘tgan tarixiy yo ‘l saboqlarini 
o'rganish, umumlashtirish asosida shakllanadi. Bu o'rinda tarix 
saboqlarini um um lashtirish orqali istiqbolga borish yo ‘llarini 
yoritish hal qiluvchi ahamiyatga ega. Shu sababli ham har bir 
progressiv (ilg‘or) g‘oya mohiyati va maqsadi jihatidan ertangi 
kunga qaratilgan boMadi. Ju m lad an , m illiy g ‘oya m uayyan 
etnik guruhning tarixiy ildizlarini, o'ziga xosligini, maqsad va 
manfaatlarini teran anglab, kelajakka ongli, uyushgan holda borish 
yo‘llarini ko‘rsatib beruvchi hayotiy ehtiyojlar bilan taqozolangan, 
ilmiy asoslangan qarashlar tizimidir. Mafkura esa, shu g'oyalarda 
belgilangan maqsadlar, vazifalarni kishilarga tushuntirish, iymon 
va e ’tiqodiga singdirish, ularning faoliyatiga yo‘nalish berishga 
qaratilgan m a’rifiy tadbirlar tizimidir. Um uman insoniyat, jamiyat, 
millat, davlat taraqqiyotini uning asosida yotgan g‘oyalar va 
mafkuralarsiz tasaw ur etib boMmaydi. G ‘oya va mafkura ham, 
birinchi navbatda, jam iyat hayoti va taraqqiyotiga ta ’sir etadigan 
falsafiy m uam m olar tizimiga kiradi.
Falsafa ijtimoiy voqelik bilan bog‘liq holda jamiyatga, uning 
ijtimoiy borlig‘iga doim o faol ta ’sir qilib, yangi g'oyalarni nazariy 
jihatdan shakllantirib boradi. U ijtimoiy ongning nazariy shakli 
sifatida o ‘z qoidalarini aqliy, intellektual jihatdan asoslashi bilan 
jamiyat hayotida alohida o ‘rin tutadi.