ZabiTƏ teymurlu

Zabitə Teymurlu 

 
42
 

 
mənasında  işlənib:  məktəbin aşxanası. Şofer dəftər-xanaya yapışıq 
tikilmiş birmərtəbəli aşxananın pəncərəsindən başını çıxardıb cavab 
verdi (M.Hüseyn) (10, 150). 
İ.Z.Eyuboğlu âş sözünü fars mənşəli söz kimi qeyd edir. Müəllif 
bu sözün türk dilinə keçişinin çox qədim olduğunu yazır (80, 43). 
Bəzi  dilçilər  (Doerfer,  Yegorov,  Sevortyan)  aş sözünün  farscadan 
alındığını, bəziləri (Ligeti, Clauson, Pelliot) isə türkcədən farscaya 
keçdiyi fikrindədirlər (78, 23). 
Aş  uyğur  dilində:  “qurbanlıq,  qurban  yeməyi...”  mənalarında 
işlənir (80, 43). “Divanü lüğat-it türk” əsərində aş sözü “yemək, aş” 
mənasında qeydə alınıb. Burada aş sözünün digər mənası da verilib: 
aş “bir qabı sıxaraq təmir etmək” – “ayak aşla = qabı sıxaraq təmir 
et” (41, 147). Aş sözü müxtəlif türk dillərində - başqırd, qazax, qır-
ğız, özbək, tatar, türkmən, uyğur - “yemək, yiyəcək” mənasında işlə-
nir (88, 30-31).  
Türk ədəbi dilində aş sözü “yemək” mənasını ifadə edir. Bu sö-
zə müxtəlif söz birləşmələrinin tərkibində də rast gəlmək mümkün-
dür: Aş deliye kalmak “iş bələnlər, işin ustalarının ortadan çəkilməsi”, 
aş dökmek “ziyafət vermək”, aş ocağı “kasıblara yemək verilən yer”, 
aş pişti, bayram keçdi “əyləncə bitdi, işə dönmək vaxtı”, aş taşınca 
kepçeye paha olmaz “lazımsız sayılan alət ehtiyac duyulduğunda əhə-
miyyət qazanır”, aşda (çorbada) tuzu bulunmak “bir işə az da olsa 
köməyinin dəyməsi”,  pişmiş aşa su katmak “yolunda gedən bir işi 
pozmaq” (75, 75) və s.  Teğmen pişmiş aşa su katıyordu (130, 66); 
Yemek vakti olur. Hacı Bayram kendi eliyle aş dağıtır (Ahmet H. Tan-
pınar). Bu cümlədə aş sözü “yemək üçün bişirilmiş yemək” mənasın-
da işlənib. Türk ədəbi dilində Məhərrəmlikdə pişirilən yeməyə də 
aş deyilir (68, 189). “Kitabi-Dədə Qorqud”da aş sözünə “ölü üçün 
bişirilən yemək”: Həm ölülərimiz üçün verdüğimiz aşı əllərindən çə-
küb alub yeər imiş (43, 117); “yemək, xörək” mənalarında təsadüf 
olunub: Aydır: “Buŋlu qoca ilə Yapağlu qocayı Dəpəgözə verüŋ, aşın 
pişürsün!”- dedi (43, 99). 
Azıx. Azərbaycan dilinin Qazax dialektində “yol azuqəsi” mə-
nasını ifadə edir (7, 31). 
Azık türk ədəbi dilində “yiyəcək şeylər, qida, yiyəcək, ruzi” mə-
nasında işlənir:  Düşman burayı tıkadığı için Turgut’un azığı tükenip 

---