ZabiTƏ teymurlu
Yüklə 1,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azərbaycan dilinin dialekt leksikası 3 GİRİŞ
|
DİZAYN: İlham Əliyev - B a k ı M ü h ə n d i s l i k U n i v e r s i t e t i n i n n ə ş r i - Formatı: A5, Həcmi: 80 Tiraj: 100 ədəd © Zabitə Teymurlu, 2017 Azərbaycan dilinin dialekt leksikası 3 GİRİŞ Oğuz qrupuna daxil olan türk dillərinin, o cümlədən Azərbaycan dilinin formalaşmasının tarixi qədimdir. Dilin tarixini xalqın tarixindən ayrı təsəvvür etmək mümkün deyildir. Azərbaycan dili Azərbaycanda qədimdən mövcud olmuş və sonralar bu əraziyə gəlmiş bir sıra türk qəbilə və tayfa dillərinin əsasında formalaşmışdır. Oğuz qrupuna daxil olan dillərin müxtəlif dövrlərdə qıpçaq, karluq dil qruplarının, eləcə də ərəb və fars dillərinin güclü təsirinə məruz qalması, ayrı-ayrı oğuz dillərinə təsir edən müxtəlif dilxarici amillərin olması onların fərdi xü- susiyyətlər kəsb etməsinə gətirib çıxarmışdır. Azərbaycan dili tarixi inkişafında aparıcı oğuz ünsürlərini qorumuş, özünəməxsus əlamətlər qazanmış, digər oğuz dillərindən (türk, türkmən, qaqauz) fərqlənən müstəqil bir dil kimi inkişaf etmiş və Azərbaycan xalqının milli dili kimi formalaşmışdır. Müxtəlif dillərə aid leksik vahidlərin bu və ya başqa dildə aşkara çıxarılması, qruplaşdırılması, dil əlaqələrinin səbəblərini, formalarını öyrənmək bu gün də aktualdır. Tədqiqata cəlb etdiyimiz dillərin dia- lekt leksikası ilə ədəbi dilin müqayisəli-tarixi şəkildə öyrənilməsi, dil öyrənmədə ehtiyac duyulan uyğun və fərqli dil elementlərinin aşkar edilməsi türk dilçiliyinin maraq dairəsinə daxildir. Əlbəttə, türk xalq- ları ən geci orta əsrlərin sonlarından etibarən etnososial diferensiasi- ya prosesini başa çatdıraraq müstəqil, yaxud yarımmüstəqil xalqlar kimi formalaşdığından dilləri də bir-birindən bu və ya digər dərəcədə fərqlənir. Müxtəlif türk dövlətlərinin meydana gəlməsi, ictimai-siyasi ayrılma türk dillərində ümumi və fərqli cəhətlərin müəyyənləşməsinə səbəb olur. Bu zaman oxşar cəhətlərin varlığı bu dillərin yaxınlığını sübut edirsə, fərqli cəhətlər hər bir dilin özünəməxsus inkişaf yolunun olduğunu göstərir. Təqdim olunan əsər Azərbaycan dili dialektlərinin türk dili ilə ortaq və fərqli xüsusiyyətləri barədə müəyyən təsəvvür ya- radır. Dillərin qarşılıqlı təsirinin xüsusiyyətləri dil materialında öz əksini tapır. Tədqiqat Azərbaycan dilinin dialekt leksikasının türk ədəbi dili- nin leksikası ilə müqayisəli şəkildə öyrənilməsi sahəsində ilk araşdır- madır. Bu səbəbdən aktuallıq kəsb edən həmin mövzunun müqayisəli- tarixi səviyyədə öyrənilməsi, qohum dillərin tarixi inkişafı və müasir vəziyyəti haqqında bilik və təsəvvürləri xeyli genişləndirə bilər. |