ZabiTƏ teymurlu

Azərbaycan dilinin dialekt leksikası 

 
91
 

 
Mızmız. Azərbaycan dili şivəsində “burnunda danışan, tıntın” 
(Bərdə) mənasında işlənir: Məhəmməd mızmız danışır;  Mızmız adam 
yavaşdan danışar  (7, 356). Azərbaycan dilinin İsmayıllı, Yevlax şi-
vələrində “süründürməçi” (İsmayıllı); “tərəddüd edən, qəti qərara 
gələ bilməyən” (Yevlax) mənasında mızmızı sözünə təsadüf olunub: 
O, yaman mızmızıdı (İsmayıllı); O, yaman mızmızı adamdı (Yevlax) 
(7, 356). 
Türk ədəbi dilində mızmız sözü “hər şeydə səhv axtaran; qərar-
sız, bacarıqsız” mənalarını ifadə edir: Öyle mızmız, külfetli konuşmak 
kârım değil (Behçet K.Çağlar); Adamı bir kız çocuğu gibi mızmız ya-
pıyordu (Reşat N.Güntekin) (69, 2065).  
Bu söz Azərbaycan ədəbi dilində “aydın danışmayan, burnunda 
danışan, danışığı başa düşülməyən” mənasında işlənir (11, 365). 
Nəfilə. Azərbaycan dilinin Hamamlı şivəsində “nahaq” məna-
sında işlənir (7, 371).  
Türk ədəbi dilində nafile sözü  “boş, faydasız, işə yaramayan; 
boş yerə” mənalarını ifadə edir: Bu çocuk nāfile dedim, inşallah me-
sut olur. Fakat bu âhlak ile hiç ummuyorum (Reşit N. Güntekin ); Bu 
(...) gāliba nâfile bir hareket oldu (Peyami Sâfa); Nâfile zahmet etme-
yin (Ahmet Mithat Efendi); Bey, kıza nâfile eziyet ediyorsunuz (Hü-
seyin  R.  Gürpınar);  Bir zevk aramak kaydına düşmekle zamanda/ 
Her gün yorulup nâfile bin yıl yaşamış Nûh (Yahyâ Kemal); Nâfile ye-
re kanınızı döktürmeyin (Ömer Seyfettin) (69, 2285). Ərəb mənşəli 
olan nāfilə sözü nefl (nəfələ; tənəffələ) kökündən əmələ gəlib “bir 
şeyi lazımından artıq etmək” mənasını ifadə edir (105, 821). 
Qeyd olunan digər mənalar türk dilində sonradan ortaya çıx-
mışdır. 
Nüktəli. Bu söz Azərbaycan dilinin Şəki dialektində “eyhamlı” 
mənasında işlənir: Nə çox nüktəli danışırsan (7, 377).  
Türk ədəbi dilində işlənən nükte sözü “incə mənası olan, xoşa 
gələn, zərif və düşündürücü söz, zarafat” mənasını ifadə edir: Şaka-
lar, nükteler, kahkahalarla içki masasına geçtiler  (Yusuf  Z.  Ortaç); 
Her bedbaht gibi ben de bu basit nüktede bile bir merhametten, bir 
tesellîden şüphe ettim (Peyâmi Safâ); Şimdi selâmlık güzel sesin, gü-

---