Zamonaviy quyosh elementlari fizikasi va texnologiyasi

1.1-rasm. Quyosh galaktikasi (NASA tasviri)

Quyosh samarali katta termo-yadro reaktori ham hisoblanadi. Siz nima deb o‘ylaysiz, biz allaqachon ulkan katta termo-yadro reaktoriga egamiz, lekin ayrim odamlar esa undan ham kattarog‘ini qurishni hohlashi kulguli!

Quyoshda har soniyada, minutlar almashinishi bilan doimiy ravishda vodorod geliyga aylanadi.
Quyoshni katta miqdordagi termoyadro reaksiyasi ta’siridan portlab ketmasligiga nima to‘sqinlik qiladi? – oddiy gravitatsiya kuchlari! Quyosh ichida kechayotgan kompleks reaksiyalar natijasida tarqatuvchi kuchlar va g‘oyatda katta
o‘lchamdagi modda miqdori tufayli hosil bo‘ladigan gravitatsiya kuchlari orasidagi doimiy jang natijasida turg‘un bo‘ladi².
Quyosh ichidagi barcha atomlar katta miqdordagi ichkariga “siqilishi” natijasida bir-biriga tortilgan bo‘ladi. Ayni paytda yadro reaksiyasi ta’sirida hosil bo‘lgan issiqlik va energiya barcha narsalarni tashqariga chiqarishga harakat qiladi. Bizning baxtimizga ular muvozanatda bo‘ladi va natijada Quyosh doimiy qoladi!
Quyoshning tuzilishi 1.2- rasmda keltirilgan – unda nimalar borligini tushuntirib o‘tamiz. Quyosh markazidan boshlab yadro, radioaktiv zona, konvektiv zona, fotosfera, xromosfera va tojlar bor.
Quyoshning yadrosi ikkita xossaga ega, birinchidan yadro reaksiyasi uchun qulay sharoit yaratadi – ishonib bo‘lmaydigan 15 million gradus selsiy haroratga ega (men u erda termometr ushlab turishni hohlamagan bo‘lardim), ikkinchidan ishonib bo‘lmaydgan katta bosim. SHuning uchun u erda termo-yadro reaksiyasi amalga oshadi.

1.2- rasm. Quyoshning tuzilishi (NASA tasviri)

YAdro reaksiyasida to‘rtta vodorod yadrosi parchalanib bitta geliy yadrosini hosil qiladi.Bu jarayondan ikkita natija olinadi – gamma nurlar ya’ni katta
² Solar Energy Projects - 50 Projects, pp. 15.
energiyali fotonlar va neytronlar, ulardan biri koinotga ma’lum zaryadga va massaga ega bo‘lmagan zarralar.