‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

2
/
/
11 .13-rasm . Chuqur o4chovlarda qo'llaniladigan zond sxemasi.

---

Gruntlar zichligmi aniqlashda nurlar.isUlami sochilish prinsipiga 
asoslangan.. gamma-plotnomerlardan foydalaml i (11.14-rasm). Gruntning 
ishchi hajmida ma’lumofnmg 90 foizi, grunt zichligi 1200 kg/m3 boMganda 
aylana radiusi 
5 sm boMgan yu ;dan 'inadi. 11.14-rasm, 
a
dagi sxemada 
asbob nurlanishlarni sochilish prinsipi bo'yicha ishlaydi. 11.14-rasm, 
b
da 
gruntga kirib boradigan va gamma — nurlanishning keng tutamini yutishga 
asoslangan prinsip bo'yicha ishlaydigan manba ko'rsatilgan. Nurlanish manbai 
sifatida radioaktiv seziy — 137 qoMlaniladi. Plotnomer (zichlik o'lchagich) 
o'zgartiigichi (2) nurlanish manbai (7), konteyner (5), qo'ig'oshin ekran
(3), nurlanish detektori (1) va qayd etuvchi blok (6) dan tashkil topadi. 
Sirtdagi zichlikni oMchashda kalta shtok (4) dan foydalaniladi. 
(a),
grunt sirti 
bilan o'zgartirgich orasiga plastina (8) yotqiziladi. Chuqurlikdagi zichlikni 
aniqlashda shtok (4) uzaytiriladi va uning uchiga perforator 9 o'matiladi (b).

---

XII BOB. YIG‘MA TEMIRBETON
KONSTRUKSIYALARNI SINASH
12.1. Yig‘ma temirbeton konstruksiyalami sinash
Qurilish konstruksiyalarining sinovlari katta hamjlarda, turli maqsad va 
vazifalar bo'yicha amalga oshiriladi. Qo'yiladigan vazifalatga qarab sinovlar 
bir necha turlarga bo'linadi. Shulardan asosiylarini ko'rib o'tamiz.
Konstruksiyalarning nazorat sinovlari
temirbeton konstruksiyalari zavodlari 
yoki poligonlarda yalpi qurilish uchun katta seriyada ishlab chiqariladigan 
yig'ma elementlar va konstruksiyalar ustida olib boriladi. Bunday sinovlami 
o'tkazishdan maqsad, zavod mahsulotini nazorat qilishdan iborat. Nazorat 
sinovlari Davlat standartlari asosida o'tkaziladi. Davlat standartlari yig'ma 
temirbeton mahsulotlarining barcha turlariga aloqador boiib, unda joriy 
statik nazorat sinovlarini o'tkazish tartiblari va uslubiyati hamda sinov 
natijalariga ko'ra mahsulotning mustahkamligi, bikirligi va 
yorilishbardoshligiga baho berish mezonlari belgilab qo'yilgan bo'ladi.
Yangi loyihalashtirilgan konstruksiyalar sinovi ularning mustahkamligi, 
bikirligi va yorilishbardoshligi me’yoriy talablaiga qay darajada javob berishini 
tekshirish uchun o'tkaziladi. Davlat standartlari sinash usullarini tavsiya 
etmaydi, shunga ko'ra sinovlar dasturi alohida ishlab chiqiladi.
Yalpi ishlab chiqarishga mo'ljallangan tajribaviy konstruksiyalar sinovini 
ham shu toifaga qo'shsa bo'ladi. Tajribaviy konstruksiyalar buzilgunga qadar 
sinaladi. Shu yo'l bilan konstruksiyaning zaif joylarini va mustahkamlik 
zaxirasi koeffitsientining haqiqiy qiymatini aniqlash, loyihaga tegishli 
tuzatishlar kiritish imkoniyatiga ega bo'linadi.