Ўзбекистон республикаси алоқА, ахборотлаштириш ва телекоммуникация технологиялари давлат қЎмитаси

O’lchash natijalarini hisoblashga doir uslubiy ko’rsatmalar:
Sichqoncha ko’rsatkichi bilan fotokatod nurlanishini boshqaruvchi surgichni maksimal holatga keltiring.
Xuddi shunday yo’l bilan anod va katod o’rtasidagi kuchlanish va EMN to’lqin uzunligini minimal holatga keltiring va fotoelementdagi elektronlarning harakatini kuzating.
Tajribani o’tkazish uchun o’qituvchidan ruxsat oling.

1. 
   Sichqoncha ko’rsatkichini maxsus nuqtaga keltirib asta sekinlik bilan fotokatod nurlanishining to’lqin uzunligini orttiring. Fototokning butunlay to’xtashiga erishing. Hali fototokni to’xtata olmaydigan eng katta to’lqin uzunligi (_qizil) ni aniqlang. Daftarigizga fotoeffektning qizil chegarasi to’lqin uzunligi (_qizil)ni yozib qo’ying.
   
2. 
   So’nuvchi nurlanishning yopuvchi kuchlanish bilan bog’liqligini yanada aniqroq o’rganish uchun quyidagi metodikadan foydalaniladi. Avvalo yopuvchi kuchlanish qiymatini jadvalda ko’rsatilgandek o’rnating.
   
3. 
   Sichqoncha bilan vertikal spektr tog’irlagichni surish orqali fototok to’xtaydigan to’lqin uzunligni o’rnating (Bunda elektronlar anodgacha yetib boradi,keyin esa yana katodga qaytadi).  va U_yop qiymatlarini jadvalga kiriting.
   

1-Jadval. O’lchash natijalari:						2-Jadval. Yopuvchi kuchlanish qiymatlari(O’zgartirish kiritmang!)
i =	1	2	3	4		Brigadalar	Uyop1	Uyop2	Uyop3	Uyop4
Uyopi, V						1,5	-0.1	-0.3	-0.6	-0.8
i, nm						2,6	-0.2	-0.4	-0.6	-0.9
1/i,10^6m^-1						3,7	-0.3	-0.5	-0.7	-1.0
						4,8	-0.4	-0.7	-0.8	-1.1

Natijalarni qayta ishlash va hisobotni tayyorlash:
Teskari to’lqin uzunligi (1/) ni hisoblab jadvalga kiriting.
Yopuvchi kuchlanish va teskari to’lqin uzunligining bog’lanish grafigini chizing.
Grafik va quyidagi formuladan foydalanib Plank doimiysini aniqlang: .

0. 
   Fotoeffektning qizil chegarasini bilgan holda fotokatod materialining chiqish ishini hisoblang.
   
1. 
   Olingan natijalar hususida mulohaza yuriting.
   

3 - jadval. Ayrim moddalar uchun chiqish ishi qiymatlari

Material	kaliy	litiy	platina	rubidiy	kumush	seziy	rux
Аchiq, eV	2.2	2.3	6.3	2.1	4.7	2.0	4.0

O’z o’zini tekshirish uchun savol va topshiriqlar:

1. 
   Foton deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Elektromagnit nurlanishning barcha modellarini sanab o’ting.
   
3. 
   Foton energiyasi formulasini yozing.
   
4. 
   Foton energiyasini uning massasi bilan bog’lanishi formulasini yozing.
   
5. 
   Foton energiyasini uning impulsi orqali ifodalang.
   
6. 
   Atom tarkibiga kiruvchi elektronning foton bilan to’qnashgandan keyingi holatini tasvirlang .
   
7. 
   Chiqish ishi nima? Kvant optikasida bu harakteristika birinchi marta kim tomonidan berilgan?
   
8. 
   Tashqi fotoeffekt hodisasini izohlang.
   
9. 
   Tashqi fotoeffekt uchun Eynshteyn tenglamasini yozing.
   
10. 
    Metall sirtiga urilayotgan fotonning holatini qadamma- qadam sanab bering.
    
11. 
    Erkin elektronning foton bilan to’qnashgandan keyingi holatini tasvirlang.
    
12. 
    Fotoeffektning qizil chegarasiga tushuncha bering.
    
13. 
    Fotoelement qanday tuzilgan?
    
14. 
    Nima uchun fotoelementning katodi fotokatod deb ataladi?
    
15. 
    Fotokatod uchun yopuvchi kuchlanish nima?
    
16. 
    Agar fotoelementda anod potensiali fotokatod potensialidan past bo’lsa fotoelektron qanday harakat qiladi?
    
17. 
    Agar fotoelementda anod potensiali fotokatod potensialidan baland bo’lsa fotoelektron qanday harakat qiladi?
    
18. 
    Elektronning katoddagi kinetik energiyasi uning anoddagi potensial energiyasi bilan qanday bog’langan va nima uchun?