Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таьлим вазирлиги ислом каримов номидаги тошкент

I

KZYU 





 



 



 

I

KZT 





 



1 



 r 





(3) 

 

 

Bu  yerda  I

KZT

(λ)  va  I

KZYU

(λ)  –  quyosh  elementi  qisqa  tutashuv  tokining 

qiymati,    berilgan    intensivlikdagi    tushayotgan    va    yutilgan    nurlanish      uchun, 

r(λ)  –  birlamchi  qaytish  koeffittsienti.  Keltirilgan  uchala  kattaliklar  ham  bir  xil 

to‘lqin uzunligi bo‘lgan hol uchun to‘g‘ridir [3 – 9]. 

Quyosh elementini tahlil qilish va sifatini baholash uchun uning I

kz

 tokining 

spektral xarakteristikasini yutilgan har bir kvant nur uchun hisoblangani o‘ta 

---

34

 

 

 

 

2.2-rasm. Kremniy asosidagi quyosh elementilari konstruktsiyasi. 

 

 

muhimdir.  Bu  kattalikni  Quyosh  elementining  effektiv  kvant  chiqishi  deyiladi  va 

Q

eff

 bilan belgilanadi. Agar N

o

 – yarimo‘tkazgich material sirtining birlik yuzasiga 

tushayotgan kvantlar soni bo‘lsa, u holda 

 

 

Q

eff 



 

I

kz 

N 

 

(4) 

0 

 

 

ga  teng  bo‘ladi,  bu  erda  I

kz

  elektron  soniyada  o‘lchanadi,  va  Q

eff

  elektron  kvant 

(foton) larda olinishi kerak. Quyosh elementi effektiv kvant chiqishi ikki parametrga 

bog‘liq bo‘lib, u quyidagicha bo‘ladi: 

 

Q

eff 



 



 



 





(5) 

 

 

Bu  yerda,  β  –  ichki  fotoeffektning  kvant  chiqishidir.  Bu  kattalik  har  bir  yutilgan 

kvant  uchun  fotoionizattsiya  jarayonida  yarimo‘tkazgich  ichida  hosil  bo‘ladigan 

elektron – kovak juftliklarni ko‘rsatadi. γ – p – n o‘tish potentsial to‘siqining tok 

---

35

 

 

tashuvchilarni yig‘ish (jamlash) koeffittsientidir, yoki boshqachasiga aytganda tok 

tashuvchilarning ajratish koeffittsienti ham deyiladi. 

Bu  koeffittsient  optik  nurlanish  yordamida  hosil  bo‘lgan  umumiy  juftliklardan 

qancha  qismi  qisqa  tutashuv  tokida  ishtirok  etishini  ko‘rsatadi.  Tashqi  o‘lchash 

asbobi ulangan hol uchun. ,  β = 1 bo‘lsa, har bir kvant bitta juftlik hosil qila olishini 

ko‘rsatadi.  Hosil  bo‘lgan  juftliklarning  keyingi  taqdiri  yarimo‘tkazgich 

materiallarning  diffuzion  yo‘li  uzunligiga  bog‘likdir  [10].  Agar  bu  parametr 

kattaligi  etarlicha  bo‘lsa,  u  holda  nurlanish  tufayli  hosil  bo‘lgan  ortiqcha  asosiy 

bo‘lmagan zaryad tashuvchilar faqat diffuziya jarayoni tufayli p – n o‘tishga kelib 

uning elektr maydoni orqali ajratilishi mumkin. 

Quyosh elementlarining samarali ishlashi uchun qator sharoitlarga rioya qilish 

zarur bo‘ladi: 



 

yarim o‘tkazgichning aktiv qatlami yutilishining optik koeffitsenti qatlam 

 

 

 

 

 

 

2.3-rasm. Yopiq p – n o‘tishning zonaviy modeli: a) yoritishning 

boshlang‘ich momentida; b) doimiy yoritish ta’sirida va foto EYUK ning 

yuzaga kelishi bilan zonaviy modelining o‘zgarishi. 

---

36

 

 

qalinligi  chegarasidagi  quyosh  nuri  energiyasining  katta  qismini  yutilishini 

tamillashi uchun etarlicha kata bo‘lishi kerak; 



 yoritishda  generatsiyalangan elektronlar  va kovaklar aktiv qatlamning  har 

ikkala tomonidan kontakt elektrotlarda samarali yig‘ilishi kerak; 



 yarim o‘tkazgichli o‘tishda, quyosh elementi etarlicha yuqori baravarga  ega 

bo‘lishi kerak; 



  quyosh  elementi  bilan  ketma  –  ket  ulangan  to‘liq  qarshilik  (kuchlanish 

qarshiligidan  tashqari)  ish  jarayonida  quvvat  barqarorlashishini  (Joul  issiqligi) 

quvvatni kamaytirishi uchun kichik bo‘lishi kerak; 



 yupqa qoplama strukturasi shuntlovchi qarshilikni qisqartirishi va element 

xarakteristikalariga ta’sirini yo‘qotish uchun butun aktiv soha bo‘yicha birlashmasi 

bo‘lishi kerak.