Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълими вазирлиги

D)
hosila qimmatli qoG`ozlar 
Hosila qimmatli qog`ozlar 
- shartnoma bo`lib, ular bo`yicha bir 
tomon qimmatli qog`ozlarning malum bir miqdorini malum muddatda 
kelishilgan narxda sotib olish yoki sotish huquqi yoxud majburiyatini 
oladi, yani hosilaviy qimmatli qog`ozlar birlamchi qimmatli qog`ozlarning 
(aksiya, Obligatsiya) shu bozorda amal qilishi natijasida hosil bo`lgan 
ikkilamchi qimmatli qog`oz hisoblanadi 
O`zbekiston Respublikasida ”Hosila qimmatli qog`ozlarni chiqarish 
va ularning muomalada bo`lishi haqida”gi Nizomga muvofiq respublika 
hududida faqat ularning negizida aksiyadorlik jamiyatlarining qimmatli 
qog`ozlari yotadigan hosila qimmatli qog`ozlari chiqariladi.
Hosila qimmatli qog`ozlar naqd va naqdsiz shakllarda chiqariladi. 
Hosila qimmatli qog`ozlar sinflarga (bu uning negizida bitta bazis aktivi 
yotadigan bir turdagi qimmatli qog`ozlarga) va seriyalarga (ijro bahosi va 
amal qilish muddati bir xil bo`lgan bir sinfning hosila qimmatli 
qog`ozlarga) bo`linadi.
Hosilaviy qimmatli qog`ozlar opsion, fyuchers, depozit tilxatlar, 
varrant, privatizasiya cheklari va kuponlari ko`rinishida chiqariladi. 
Opsion, bu bitimda ishtirok etayotgan tomonlarning biriga qimmatli 
qog`ozlar malum bir miqdorini muayyan vaqt mobaynida belgilangan 
narxda sotib olish yoki kontragentga sotish huquqini beruvchi shartnoma 
bo`lib, kontragent mukofot evaziga ushbu huquqni amalga oshirish 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

majburiyatini o`z zimmasiga oladi. Uning o`ziga xos xususiyati, egasi 
qimmatli qog`ozning o`zini xarid qilmay uni sotib olish yo sotish huquqiga 
ega bo`ladi. Uning majburiy rekvizitlari sifatida nomi (xarid qilish uchun 
opsion yoki sotish uchun opsion), davlat ro`yxatiga olingan sana va raqam, 
opsionni ro`yxatdan chiqarish sanasi, opsion emitentining nomi, manzili va 
bank rekvizitlari, emitentning bazis aktivini sotish yo sotib olish 
majburiyati, amal qilish muddati yoki ijro sanasi, bazis aktivining o`ziga 
xos xususiyati, emitentning imzo va muhri etirof etiladi. 
Opsionlarning egasi yozilgan va ko`rsatuvchi egalik qiladigan 
turlarda bo`lib, ular bilan bo`ladigan operasiyalar birjalar yo birjadan 
tashqari bozorlarda amalga oshiriladi.
Varrant bu egasi malum muddatda yo malum bir kunda varrantlar 
emitenti tomonidan dastlabki chiqarilgan qimmatli qog`ozlarni xarid qilish 
huquqini olganligini tasdiqlovchi hujjatdir. Varrantda uning nomi, davlat 
ro`yxatiga olingan sana va raqam, uni ro`yxatdan chiqarish sanasi, 
emitentning nomi, manzili, bank rekvizitlari, emitentning bazis aktivini 
sotish majburiyati, amal qilish muddati yoki ijro sanasi, bazis aktivining 
o`ziga xos xususiyati, xaridor nomi(egasi yozilgan varrant uchun), emitent 
imzosi va muhri kabi majburiy rekvizitlar bo`ladi. 
Fyuchers kelishilgan miqdordagi qimmatliklarni ma-lum vaqt 
mobaynida bitim tuzish vaqtida belgilangan narxda yetkazib berish 
to`g`risidagi shartnomalarni o`zida nazarda tutadi. Uning asosiy belgisi - 
narxining aniq-ligi va ijro etishning majburiyligidir O`zbekiston 
Respublikasi qonun hujjatlariga ko`ra, fyuchers - bu malum qimmatli 
qog`oz va boshqa moliyaviy vositalarni shartnomada belgilangan malum 
kelajak sanada sotib olish yo sotish majburiyatini tasdiqlovchi qimmatli 
qog`oz, yani u tovarlarni kelishilgan muddatda shartnoma tuzilgan kunda 
o`rnatilgan narxda kelajakda sotish yoki sotib olish majburiyligi 
to`g`risidagi shartnomadir. Fyuchersning o`z huquqini amalga oshirishdan 
bosh tortishni nazarda tutuvchi opsionlar va varrantlardan farqi ijro etish 
uchun majburiyligidir. Fyuchersning o`ziga xos xususiyati shundaki, 
kontrakt tuzish chog`ida sotuvchi qo`lida hech qanday qimmatli qog`oz 
bo`lmaydi. Bu yerda shartnoma shartlari qatiy belgilangan baho bilan oldi-
sotdi bajariladigan kun bahosi o`rtasidagi farqqa asoslanadi. Fyuchersning 
majburiy rekvizitlari: uning nomi, davlat ro`yxatiga olingan sana va 
raqami, fyuchersni ro`yxatdan chiqarish sanasi, uning turi, emitentning 
nomi, manzili, bank rekvizitlari, emitentning bazis aktivini sotish 
majburiyati, ijro sanasi, bazis aktivini o`ziga xos xususiyati, emitentning 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

imzo va muhri hisoblanadi. Fyucherslar bilan operasiyalar faqat 
mamlakatimizda birjalar orqali amalga oshiriladi.