Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

3. Jadval protsessorlarida menyu va komanda rejimida ishlash. 
Satrlar balandligi va ustunlar kengligini o`zgartirish tartibi 
O’zgartirilayotgan satr yoki ustunni satr yoki ustun raqamini sichkonning 
chap tugmachasini bosish bilan belgilanadi. Format menyusidagi menyu osti Row 
(satr) yoki Column (ustun)ni oching. Column menyu ostisi Width (kenglik) 
direktivasini chiqaradi va yechilgan muloqot darajasida ustun kengligini 
ko`rsatasiz. Bu xolda o`lchov birligi bir belgi Column Width kiritish satriga 12 
sonini kiritish ustun kengligi 12 belgidan iboratligini bildiradi. Aytib o`tish 
kerakki, Column menyusidagi Auto Fit Selection (avtomatik korrektsiya) 
direktivasi ustun kengligini uning (mazmuniga) xajmiga mos ravishda avtomatik 
to`g`rilanadi. Satr balandligi yoki ustun kengligini sichqon yordamida to`g`rilash 
uchun sichqon ko`rsatkichini satr raqamlari yoki ustun adreslari oralig`ining 
chetiga 
kichini kerakli bo`lgan pozitsiyalar 
onning tugmachasini qo`yib yubor
yangi chegarasi xo
an satr raqami yoki ustun 
adresini 2 marta bosing, bunda satr yoki ustun xajmiga qarab (binoan) avtomatik 
ravishda to`g`rilanadi. 
Jadval tuzishda ishlatiladigan asosiy usullar tartibi. 
Yacheyka guruhlarini belgilang. Alohida yacheykalarni sichqonning chap 
tugmasini bosish bilan belgilanadi. Bir necha yacheykalarni belgilash uchun 
belgilash maydoni yuqoridagi chap burchak boshini sichqonning tugmachasini 
bosgan xolda manipulyatorni maydonning (oblasti) oxiriga keltirish kerak. 
Belgilash maydonini bekor qilish uchun belgilanmagan yacheykada sichqonchani 
bosish kerak. Bir nechta yacheykani klaviatura yordamida belgilash uchun, 
sil bo`ladi. Sichqoncha bil
108

---

yacheyka ko`rsatkichini, Shift tugmasini bosgan xolda boshlang`ich maydon 
yacheykasiga olib kelish va butun maydoncha kursorni boshqarish tugmasi bilan 
belgilashni yoying. Jadvalning bir ustuni yoki satri shu satr yoki ustun sarlavhasida 
joylashgan nomerini bosish bilan belgilanadi. Bir necha satr yoki ustunlarni 
belgilash uchun birinchi satr (ustun) nomerini bosish zarur. So`ng sichqonchani 
bosgan xolda manipulyatorni kerakli pozitsiyaga siljitasiz. Noto`g`ri harakatni 
bekor qilib, jadvalning oldingi tuzilishini (tarkibini) tiklang. Oxirgi bajarilgan 
harakatni Edit (redaktirovat
ь
taxrirlash) menyusidagi Undo (bekor qilish) 
direktivasi orqali yoki Ctrl-Z klavishli kombinatsiya orqali bekor qilish mumkin. 
Direktivni bajarib, Redo o`zgartirish tasdiqlaganlaridan so`ng, jadvalga yana 
o`zgartirishlar kiritish mumkin va hokazo. Yuqoridagi harakatlarni Edit (Redaktor 
qilish) menyusidagi Repeat(takrorlash) direktivasi orqali takrorlash mumkin, yoki 
F4 tugmasin
kin. 
Berilga
unda Edit (Redaktor qilish) menyusi Cut(Qirqib olish) direktiv olingan yoki qaysi 
piktogrammasini, yoki Strl-X tugmachalarini bosish bilan amalga oshirish mumkin 
. 
Kerakli 
gurux katakchalarini belgilang va Edit menyusida ichidagi Clear(tozalash) kichik 
menyun
muloqot 
darchasida kerakli optsiyalarni bo`limlardan tanlang. Sategory (kategoriya)-bu 
ye
-
bu yerda tanlangan format turla
de (kod) –bu yerda o`zingizga 
kerakli formatni kodlashingiz mumkin. Sample (Namuna)-bu yerda tanlangan 
formatd
i yoki piktogrammani bosish bilan ham shu ishni bajarish mum
nlarni tablitsani yangi joyiga ko`chirasiz. Avval kerakli katakchalar 
gruppasini belgilang, so`ng Edit (Redaktor qilish) menyusidagi Copy ni chaqiring, 
bu xolda belgilangan maydon ramka ichiga kiritilgan bo`ladi. Berilganlar 
ko`chirilishi kerak bo`lgan joyga sichqoncha ko`rsatkichini olib kelib, Enter ni 
bosasiz. Bunda ular belgilangan maydon tarkibidagi yangi joyda paydo bo`ladi. 
Agar kopiyasi (nusxasi) joylanishi kerak bo`lgan maydon ham belgilangan bo`lsa, 
bunda ikki gurux o`lchamlari bir xil bo`lishi kerak. Shuningdek Ctrl+C 
tugmachalar kombinatsiyasini yoki kerakli maydonning oldindan belgilangan 
piktogrammasini ishlatishingiz mumkin. Agar katakchalar guruhidagi berilganlarni 
yo`q qilish yoki shu berilganlarni tablitsasi yangi joyga ko`chirish kerak bo`lsa,
Jadvaldagi ba’zi katakchalar ichidagi berilganlarni yo`q qiling. 
i ochasiz. Unda quyidagi direktivalar bor: All(xammasi) - berilganlarni 
o`chiradi va katakchalar formatini bekor qiladi; Formats (formatlar)-faqat 
katakchalar formatini bekor qiladi;. Contents (Tarkibi)-faqat katakchalar ichidagi 
berilganlarni bekor qiladi; Notes (Sharhlash)-faqat katakchaga tegishli sharhni 
bekor qiladi; Shuningdek Clear content (berilganni bekor qilish) bekor qilish 
diriktivasini ishlatish mumkin. U sichqonchaning o`ng tugmasi ichidagi menyuda 
joylashgan. Jadvalga sonli belgilarni kiriting va ularni mos formatda keltiring. 
Avval 2 katakchalarni belgilab oling, 1 keltirilgan sonlar formatga o`zgartirish 
kiritish kerak bo`lgan. Keyin unda Format Cells (katakchalarni formatlash) 
direktivasini yoki Format (format) menyusidagi Cele ( katakcha) direktivasini 
chiqarishingiz mumkin Ochilgan Format Cells (katakchani formatlash) 
rda formatlarning turli xil turlari keltirilgan. Format Codes (formatlar kodlari)
ri kodlari bor. Co
agi katakchalar tarkibining ko`rinishi ko`rsatiladi. S va % piktogrammalari 
yordamida valyuta va foiz formatlarini o`rnatish mumkin (sonning yoniga valyuta 
109

---

foiz simvoli qo`yiladi). Tekst (matn) va sonlarni katakchalar ichida shunday 
joylashtirish kerakki bunda ular jadval katakchalari chegarasi bilan mos tushishi 
kerak ya’ni chiqib ketmasligi lozim. Tekislanishi kerak bo`lgan katakchalarni 
belgilang va quyidagi piktogrammalarni ishlating. Chapga surish, o`ngga surish, 
markazga keltirish. Sichqonchaning o`ng tugmasi bilan menyuni oching va Format 
Cell (katakchalarni formatlash ) direktivasini chaqiring yoki Format menyusidan 
cell ( katakcha) direktivasini chaqiring paydo bo`lgan Format Cells muloqot 
darchasida quyidagi bo`limlarda kerakli optsiyalarni tanlang. Aligment (tekislash) 
Horizontal (gorizontal –eniga) Orientation va OK tugmasini bosing. Kerakli shrifni 
tanlang va shriftini o`zgartirish kerak bo`lgan katakchalarni belgilang. 
Sichqonchaning o`ng tugmasi bilan kontekst menyuni oching va Format Cells 
direktivasini yoki Format menyusidagi Cell direktivasini chaqiring. Paydo bo`lgan 
Format Cells muloqot darchasida Font (shrift) optsiyasini tanlang. Bu yerda 
berilgan shriftlardan keraklisini tanlashingiz mumkin. Size (razmer) bo`limida 
shrift 
da 
Regular (oddiy), italic (ku
italic (yo`g`on kursiv) 
larni tanlashingiz mumkin. Under Line (tagiga chizish) bo`limida tagiga 
chizishning xilini ko`rsatadi (bitta chiziq yoki ikkita chiziq bilan chizish). Effects 
bo`limi