8.4. Xarakter va shaxs
Kundalik hayotimizda tilimizda “xarakter” so’zi eng ko’p ishlatiladigan so’zlardan. Uni biz doimo birovlarga baho bermoqchi bo’lsak, ishlatamiz. Bu so’zning ma’nosini olimlar “bosilgan tamg’a” deb ham izohlashadi. Tamg’alik alomatlari nimada ifodalanadi o’zi?
Xarakter – shaxsning borliqqa, odamlarga, predmetli faoliyatga hamda o’z-o’ziga munosabatini ifodalovchi psixologik, subyektiv munosabatlar majmui.
Demak, “munosabat” kategoriyasi xarakterni tushuntirishda asosiy hisoblanadi. B.F.Lomovning ta’biricha, xarakter shaxs ichki dunyosining asosini tashkil etadi va uni o’rganish katta ahamiyatga ega. Munosabatlarning xarakterdagi o’rni xususida fikrlar ekan, V.S.Merlin ularning mazmunida ikki sohani ajaratadi:
emosional-kognitiv – borliq muhitning turli tomonlarini shaxs qanday emosional xis qilishi va o’zida shu olamning emosional manzarasini yaratishi;
motivasion-irodaviy – ma’lum harakatlar va xulqni amalga oshirishga undovchi kuchlar. Demak, bizning munosabatlarimiz ma’lum ma’no va mazmun kasb etgan munosabatlar bo’lib, ularning har birida bizning xissiy kechinmalarimiz aks etadi va xarakterimiz namoyon bo’ladi.
Mashhur rus olimi, psixologiya fanining metodologiyasini yaratgan S.L.Rubinshteyn shaxsning o’ziga xosligi va xarakterologik tizimda uchta asosiy tuzilmalarni ajratgan edi;
|
