Ўзбекистон республикаси

1.4. Psixologiyaning tarmoqlari
Psixologiyaning alohida tarmoqlarini differensiasiya qilish eng avvalo ishlab chiqarishdagi inson faoliyati kechadigan sohalar va ularning vazifalaridan kelib chiqadi. Hozirgi davrga kelib psixologiyani inson shaxsi haqidagi eng muhim fanlardan biri sifatidagi ahamiyatini hamma tan olmoqda. Inson shaxsining esa bevosita kirib bormagan sohasini topish qiyin.

Psixologiya iqtisodiyot, ta’lim-tarbiya, sanoat ishlab chiqarishi, qishloq ho’jaligi, kibernetika, axborotlar texnologiyalari kabi qator xalq xo’jaligi sohalari bilan aloqador fan tarmog’i hisoblanadi. Chunki hamma sohada inson shaxsi faoliyat ko’rsatar ekan, har bir sohada ishni samarali tashkil etish, inson xulq-atvorini turli vaziyatlarda boshqarish uchun inson psixologiyasini, shaxslararo munosabatlar psixologiyasini, odamlarning turli vaziyatlardagi xulq-atvor normalarini bilish, texnikaning inson qobiliyatlariga mos tarzda yaratish va ikkinchi tomondan, tafakkur va harakatlarni texnologik normalarga ko’ra tarbiyalash va moslashtirish muhimdir. Shuning uchun hozirgi davr mutaxassislari psixologik bilimlardan boxabar bo’lishlari lozimdir.

Quyida, ya’ni 2-rasmda psixologiyaning boshqa fanlar bilan o’zaro aloqasi zamonaviy ketma-ketligi tartib bilan yoritilgan. Fan sifatida psixologiya avvalo, “ijtimoiy gumanitar”, so’ngra “tabiiy, aniq va texnika” va eng oxirida “iqtisodiyot” blokidan o’rin olgan bir qator fanlar bilan uzviy bog’liq bo’lib, bu tom ma’noda uning jamiyatda amaliy ahamiyati ortib borayotganligidan darak beradi.

Psixologiyaning 300dan ortiq tarmoqlari fan sifatida rivojlanayotganligi hozirgi kunda uning fanlar tizimida yanada mustahkamlanayotganligidan dalolat beradi.

Demak, psixolog diplomiga ega bo’lgan mutaxassis o’z iqtidori va qiziqishlari, oliy maktabda olgan ta’limiga ko’ra u yoki bu turdagi psixolog ixtisosini egallashi mumkin. Quyida Amerika Qo’shma Shtatlari (AQSH) va Rossiya Federasiyasi (RF)da tayyorlanadigan ixtisosliklar ro’yxatini keltiramiz, vaholangki, ular xalq ho’jaligining turli tarmoqlarida mehnat qilishlari va o’z bilimlarini joriy etishlari mumkin.

1-jadvaldan ko’rinib turibdiki, Amerikada ham, Rossiyada ham deyarli bir xil psixologiyaning tarmoqlari mavjud va ular o’sha jamiyatning muammolaridagi umumiylikdan kelib chiqadi.

^{2-rasm. Psixologiyaning boshqa fanlar bilan aloqasi}

1-jadval. AQSH va RFdagi mavjud ba’zi psixologik tarmoqlar klassifikasiyasi