1 amaliy mashg’ulot. Elektr uzatish liniyalarining tuzilishi, almashtirish sxemalari va uning parametrlarini hisoblash

1 amaliy mashg’ulot.
Elektr uzatish liniyalarining tuzilishi, almashtirish sxemalari va uning parametrlarini hisoblash.
UzatiSh liniyasini nazariy jihatdan uzunligi davomida bir tekisda joylaShgan ko‘p sonli aktiv va reaktiv qarShiliklar hamda o‘tkazuvchanliklardan iborat deb faraz qiliSh mumkin. Ammo bunday tarmoqlarni hisoblaSh murakkab, Shuning uchun aktiv R, reaktiv X qarShiliklar hamda aktiv G va reaktiv V o‘tkazuvchanliklardan iborat liniya uchun yig‘ilgan parametrli almaShtiriSh sxemasini qo‘llaSh maqsadga muvofiqdir [7].
1 km uzunlikdagi simning normal haroratdagi (t=20⁰) aktiv qarShiligi quyidagi ifodadan aniqlanadi:
, Om/km
bu erda: - soliShtirma qarShilik, Om∙mm²/km
(mis uchun =18,8 Om∙mm²/km, alyumin uchun =31,5 Om∙mm²/km);

• 
  - soliShtirma o‘tkazuvchanlik, km/Om∙mm²,
  

(alyumin uchun =0,0317 km/Om∙mm²; mis uchun =0,053 km/Om∙mm²);
F - simning ko‘ndalang kesim yuzasi, mm².
Normal holatda havo liniyasining aktiv qarShiligi:
, Om
bu erda: r₀ -1 km simning hisoblangan aktiv qarShilik qiymati, Om/km;
l – liniyaning uzunligi, km.
Normal haroratdagi 1 km havo liniyasining induktiv qarShiligi quyidagi ifoda bilan hisoblanadi:
Om/km
bu erda: r_s – simning radiusi, sm.
Havo liniyasining umumiy induktiv qarShiligi quyidagicha aniqlanadi:
, Om
bu erda: D_o‘r – faza simlari o‘rtasidagi o‘rtacha geometrik masofa.
D_o‘r quyidagi ifodadan aniqlanadi:
, sm
bu yerda: D₁₂, D₂₃, D₃₁ – ayrim faza simlari orasidagi masofa, sm.
330-750 kV li elektr uzatiSh liniyalarida induktiv qarShilikni kamaytiriSh uchun har bir faza simi 2-3 ta simga bo‘linadi. Unda x₀ quyidagi ifodadan aniqlanadi:
Om/km
bu erda: - bo‘lingandagi ekvivalent radius.
quyidagi ifodadan aniqlanadi:
=
bu erda: n- fazadagi simlar soni;
a_o‘r- bir fazadagi simlar o‘rtasidagi o‘rtacha geometrik masofa, sm;
- simlarning bo‘lingandan keyingi ekvivalent radiusi, sm.
1 km havo liniyasining aktiv o‘tkazuvchanligi quyidagi ifodadan aniqlanadi:
, Sm/km
bu erda: - tojlaniShdagi quvvat isrofi (kW/km) ob-havoga bog‘liq bo‘lib, jadvaldan yoki quyidagi ifodadan aniqlanadi:
= , kW/km
bu erda: δ – barometr bosimi va haroratni hisobga oluvchi koeffitsient
(t=25⁰ da δ=1);
U_kr- kritik kuchlaniSh, kV.
Kritik kuchlaniSh U_kr quyidagi ifodadan aniqlanadi:
U_kr=48,9µ₀µ_nδ , kV
bu erda: µ₀ – sim yuzasi silliqligini hisobga oluvchi koeffitsent. Ko‘p tolali sim uchun µ₀=0,83÷0,87;
µ_n – ob-havoni holatini hisobga oluvchi koeffitsent. Quruq ob-havoda µ_n=1, yomon ob-havo (tuman, yomg‘ir, qor) da µ_n=0,8.
Kabel liniyalarining aktiv o‘tkazuvchanligi quyidagi ifodadan aniqlanadi: g=r₀l , sm
Kabel liniyalarining uzunligi katta bo‘lmaganligi va g ning qiymati kichik bo‘lgani uchun ko‘p hollarda bu o‘tkazuvchanlik hisobga olinmaydi.
Liniyalardagi reaktiv (sig‘im) o‘tkazuvchanligi fazalar orasida fazalar bilan er orasida sig‘im borligi tufayli yuzaga keladi. Kabel liniyalarida sig‘im o‘tkazuvchanligi esa tok o‘tkazuvchi tomirlarni o‘ragan dielektrdagi elektr maydonining ta’siri tufayli yuzaga keladi.
1 km liniyaning sig‘im o‘tkazuvchanligi:
, Sm/km
Liniyalardagi sig‘im o‘tkazuvchanligi zaryad toki, ya’ni liniya generatsiya qiladigan reaktiv quvvatni yuzaga keltiradi.
, MVAr
3.3.6-rasmda mahalliy havo tarmog‘ining almaShtiriSh sxemasi keltirilgan. 35 kV va undan kichik kuchlaniShli mahalliy tarmoqlarda zaryad quvvati hisobga olinmaydi, izolatorlarda yo‘qoladigan toklar sababli bo‘ladigan aktiv quvvat isrofi ham juda kichik, Shuning uchun bunday tarmoqlardagi aktiv o‘tkazuvchanlik G ni nolga teng deb hisoblaSh mumkin. Uch fazali kabel liniyalarida induktiv qarShilik X ham hisobga olinmaydi, chunki tok o‘tkazuvchi tomirlar juda yaqin joylaShgan. 110 kV va undan yuqori kuchlaniShli havo liniyalarining almaShtiriSh sxemasi 3.3.7-rasmda ko‘rsatilgan.

3.3.7-rasm. 110 kV va undan yuqori kuchlaniShli havo liniyalarining almaShtiriSh sxemasi