1 hajmiy gidravlik va pnevmatik yurutmalar fanidan 1-Ma’ruza. Mavzu: Gidravlik va pnevmatik yuritmalarning tuzilishi, qo‘llanish sohasi va ishlashi. (2-soat) Reja: Gidravlik va pnevmatik yuritmalar haqida asosiy tushunchalar

1
HAJMIY GIDRAVLIK VA PNEVMATIK YURUTMALAR
fanidan
1-Ma’ruza. Mavzu: Gidravlik va pnevmatik yuritmalarning tuzilishi,
qo‘llanish sohasi va ishlashi . (2-soat)
Reja:

• Gidravlik va pnevmatik yuritmalar haqida asosiy tushunchalar.
• Gidravlik yuritmalarning asosiy sxemasi va ularning qismlari.
• Pnevmatik yuritmalarning asosiy sxemasi va ularning qismlari.

2
Gidravlik yuritmaning umumiy chizmasi 1-rasmda, gidravlik chizmasi 2-rasmda ko‘rsatilgan bo‘lib, u quyidagi qismlardan tashkil topgan: moy idishi 1; moy nasosi 11; gidrotaqsimlagich 5; ehtiyot klapani 4; sizdirgich (filter) 2; dastak 3; silindr 10; porshen 9; shtok 8; gidromotor 7; tutashtiruvchi quvurlar 6; manometer 12; drossel 13;
zalotnik 14.
Moy idishiga maxsus moy quyiladi. Moy idishi bilan moy nasosi metall quvur orqli ulangan bo‘ladi. Moy nasosi myni shu quvur orqali sorilib, bosim quvurlariga beriladi, bosim ostidagi moy gidrotaqsimlagichga beriladi. Agar gidro yuritmalar (idrosilindr yoki gidromator) ishlatilmasa, moy sizdirgich orqali qayta moy idishga quyiladi. Gidroyuritmalarni ishlatish uchun, ularga mos ravishda o‘rnatilgan dastaklar orqali yuqori bosimga mo‘ljallangan quvurlar orqli ularga berladi. Ish bajargan moylar qaytivchi past bosimli quvurlar orqali moy idishiga keiib tushadi.
Moy idishi qalinligi 3…4 mm li yuqori bosimga chidaydigan list metalldan yasaladi (3-rasim). Ularning hajmi 20…200 l oraliqda bo‘ladi. Unda moy sathini ko‘rsatuvchi shish nay, moyni quyuvchi va bo‘shatuvchi qopqoqlar joylashgan.
Moy nasoslari moyni 10…50 MPa bosim ostida bosim ’quvurlariga yuboradi, ularning tishli (tashqi va ichki tishla- shuvch) gildirakli (4-rasm) va aksial diskli yoki plunjerli (5-rasm) turlari mavjud.
Moy taqsimlagichlar-moyni (dastak va zolotkok yordamida) gidroyuritmalarga uzatish va qaytarish vazifasini bajaradi (6,7-rasmlar). Ularning bir, ikki, uch va to‘rt qatorli konstruksiyalari bo‘ladi. Konstruksiyasi korpus, uning ichida zolotnik va ehtiyut klapanlari joylashgan bo‘ladi. Zolotniklar dastak yordamida harakatga keltiriladi.
Gidromatorlar-suyuqlik energiyasini mexanik energiyaga aylantirib beruvch qurulma bo‘lib, ularning korpusi ichda joylashgan ish bajarvchi mexanizmi bo‘yicha tishli, porshenli (plunjerli) va kurakli turlari mavjud:
Balining aylanishlar sonini o‘zgartiradigan va o‘zgartirmaydigan turlari ham mavjud.
Gidromatorlar (dvigatellar) reversivligi (balining chapga va o‘ngga aylanish) bilan boshqa dvigatellardan farq qiladi.
Gidrosilindrlar-moyning bosimida biror mexanizmni ko‘chirish uchun xizmat qiladi (8-rasm). Shtokning bir va ikki tomonga harakatlantiruvchi turlari mavjud.
’
3
11
3
2
1
7
6
4
5
10
9 8
1-rasim. Gidravlik yuritmaning umumiy chizmasi.
’
4
7
6
4
5
3
2
1
12
11
10
9
8
13
14
2-rasim. Gidravlik yuritmaning gidravlik chizmasi.
’