AİLƏ daxiLİ zorakiliq və onun nöVLƏRİ
Yüklə 42,07 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Psixoloji Zorakılıq
- Psixolojoji zorakılığın yaranma səbəbləri
- Azərbaycanda psixoloji zorakılığın hansı növləri mövcuddur
- Fiziki Zorakılıq
- İqtisadi zorakılıq
- İstifadə edilən ədəbiyyat
|
Sosial İş və Ailədaxili Zorakılıq Mehriban Nəsibova AİLƏ DAXİLİ ZORAKILIQ VƏ ONUN NÖVLƏRİ Ailədaxili zorakılıq həyat yoldaşına, intim partnyora, baci və qardaşa, uşaqlara və böyüklərə yönəlmiş ola bilər və onun 4 (dörd) növü var: psixoloji, fiziki, cinsi və iqtisadi. Evdə zorakılıq ailənin hər bir üzvünə təsir edir hər kəsə təsir edir, ancaq uşaqlar bu məsələdə xüsusilə həssasdırlar. Onlar ailə üzvləri arasında zorakılıq gordükdə ya da onların özlərinə qarşı zorakılıq tətbiq edildikdə böyüdükdə onların: oğlanların həyat yoldaşlarına və uşaqlarına zorakılıq tətbiq edəcəkləri, qızların isə zorakılıq olan ailədə yaşayacaqları, yəni zorakılıq tətbiq edən həyat yoldaşı ilə ailə quracaqları və yaşayacaqları iddia edilir. Valideyn ya da ya da bir insan kimi biz ailə zorakılığına və bu zəncirin davam etməsinə yol verməməliyi. Əgər biz evdə ailədaxili zorakılıqdan əzab çəkiriksə gəlin unutmayaq ki, biz yalnız deyilik. Zorakılıq halları bizə zərər vurduğu qədər bizim iş yoldaşlarımıza, ətrafımıza, etnik mənşəmizə (kökümüzə) və iqtisadi sinfimizə (yəni hansi iqtisadi qrupa, sinfə aid olan əhali qrupuna) təsir edir. Heç bir ailə zorakılığından sığorta olunmayıb, ancaq heç bir ailə zorakılıq qurbanı olmalı deyil. İndi biz bu zorakılıq növlərinin hər biri haqqında öyrənəcəyik. Psixoloji Zorakılıq Zorakılıq sözünün mənası “hücum etmək” deməkdir. Zorakılıq qarşı tərəfi və ya tərəfləri öz istəyinə uyğun, öz mənafeyinə uyğun davranması üçün zorlamaq, ona zor tətbiq etmək deməkdir. Zorakılıq deyəndə əksəriyyətimizin beynində “döymək”, “cinsi zorlama” və s. fiziki zorakılıqlar canlanır. Amma zorakılıq təkcə bunlarla məhdudlaşmır. Psixoloji zorakılıq (bəzən buna “şiddət” də deyilir), bir davranış forması olub xüsusilə alışılmış və güc tarazlığı olduqda başqalarını təsir etmək üçün onları məcbur etmə və ya onlar üstündə təzyiq qurmaqdır. Bu, şifahi təcavüz, təhdid, təzyiq və ya qıcanmaq ola və müəyyən qurbanlar üzərində israrla davam etdirilə bilər. Zorakılığı tətbiq edənə “zülmkar” və ya “zorakı”, yönəldildiyi insana isə "qurban” və ya “hədəf", həmin zorakılıq formasına isə “zorakılıq” ya da “zorba” deyilir. Psixoloji zoraklığin üç növü vardır; romantik, şifahi və fiziki. Psixoloji zorakılıq bir çox fərqli yoldan izah edilə bilər və psixoloji təzyiqdən əsl zorakılıq hadisələrinə qədər inkişaf edə bilər. Psixoloji zorakılıq insanların bir-biri ilə ünsiyyət halında olduğu hər hansı bir mühitdə: məktəb, ailə, iş, ev və s. yerlərdə meydana gələ bilər. Psixoloji zorakılıq ictimai qruplar və sosial siniflər arasında belə mövcuddur. Psixoloji zorakılıq davranışları ləqəb qoyma, şifahi ya da yazılı istismar, fəaliyyətlərin xaricində tutulma, fiziki istismar ya da təzyiq etməyi əhatə edə bilər. Psixoloji zorakılıq həsəddən ya da özləri də zamanında psixoloji zorakılığa məruz qalmalarından qaynaqlana bilər. Psixoloji zorakılıq itələmə, əşyalar ya yumruq atma, boğma, yumruq atmaq, şallaqla döymə, şillə vurma, saç yolma, sürümə, dişləmə, dırnaqlama və çimdikləmə və s. kimi hərəkətlər ola bilər. Bundan başqa, psixoloji zorakılığin qurbanı ictimai təcridolma ilə nəticələnə ya da təcridolma ilə təhdid etməklə xarakterizə edilə bilər. Qurbanın geyim tərzində və diqqətə çarpan xüsusiyyətlərində qüsur tapmağı (qurbanın irqi, dini, maneələri, cinsiyyəti və ya cinsi seçimləri, və s daxil olmaqla) ehtiva edən bir çox zorakılıqlar da psixoloji zorakılığa misal ola bilər. Bundan başqa, ləqəb qoymaq, susmaq və ya başqalarını da müzakirə etməyə məcbur etmək, təsir etmək, yalan, uydurma xəbərlər yaymaq və demək, gözlərini dikmək və qurbandan gözlıərini ayırmamaq, qurbana gülmək, keçmişdə olmuş bir hadisə haqqında reaksiya yaradacaq bəzi sözlər isifadə etmək, lağ etmək, görməməzlikdən gəlmək və digər şeylər hamısı psixoloji zorakılığın göstəriciləridir. Araşdırmalar göstərir ki, həsəd və qıcanma da psixoloji zorakılığa aiddir. Psixoloji zorakılıq tətbiq edilməsinin ən böyük səbəblərindən biri zorakılıq tətbiq edənlərin başqalarını kiçik salaraq özlərini daha güclü gəstərmək istəmələridir. Məktəblərdəki uşaqların 60-80%-inin psixoloji zorakılıq qurbanı olduğu təxmin edilməkdədir. Bir çox hallarda, hadisələrdə zorakılıği normal bir şey kimi görənlər də zamanında zorakılıq görmüş və zorakılıq tətbiq edilmiş insanlardır. Psixoloji zorakılq bu hala məruz qalmış insanlarda təklik duyğusuna, depressiyaya, narahatlığa, özünə inam hissinin azalmasına və xəstəliklərə qarşı həssaslığın artmasına səbəb ola bilər. Psixoloji zorakılıq ən agır zorakılıq forması sayılır və zorakılığın bu növünün intihar ilə çox yaxın bir əlaqəsi vardır və demək olar ki, hər il bir çox intihara səbəb olur. Təkcə İngiltərədə hər il psixoloji zorakılığa məruz qalmaları səbəbiylə 15-25 uşağın intihar etdiyi təxmin edilir. Psixoloji zorakılıq davranışlarının ümumiyyətlə uşaqlıqdan qaynaqlandığı irəli sürülür. Psixoloji zorakılığa meylli uşaq böyüdükcə, əlaqəli davranış şəkilləri də ümumiyyətlə daha inkişaf etmiş bir hala çevrilər. Onlar özləri zamanında zorakılığa məruz qaldıları üçün psixoloji zorakılıq tətbiq edirlər. Psixoloji zorakılıq hallarına səssiz qalanlar da psixoloji zorakılıq tətbiq edənlər qədər bu hala məsuliyyət daşıyırlar və çox az sayda insan psixoloji zorakılığa qurban lehinə müdaxilə edir. Psixoloji zorakılıq hadisələrinin görən insanların 85%-i susmağa üstünlük verir. Zorakılıq tətbiq edən ətrafındakı insanlardan hər hansı bir müdaxilə görmürsə, bu ona pis davranışlarını davam etdirmək imkanı verir. Uşaqlar da bu cür hallrda çox vaxt müdaxilə etmirlər. Bunun da bir çox səbəbləri vardır. Bu səbəblərdən biri özlərinin qurban olma riskidir. Psixoloji təzyiq hərəkəti ilə zülmkarın vermək istədiyi mesaj budur: “Baxın mənə və məndən qorxun! Mən elə güclüyəm ki istədiyim qurban üzərində istədiyimi edə bilər və ona acı çəkdirə bilərəm və bu davranışımın nəticələrinə görə bir əvəz ödəmirəm!” Əgər qurban xroniki (davamlı) psixoloji zorakılıq fəaliyyətləri qarşısında heç bir təzyiq görmürsə, onda psixoloji təzyiq böyük ehtimalla davam edəcək. Ancaq əgər psixoloji zorakılıq tətbiq edən şəxs qurban cəhdlərini qarşısını bir şəkildə almağa səy göstərərsə, psixoloji zorakılıq səyləri dərhal zəifləyər və ya tamamilə sona çatar. Davamlı bir psixoloji zorakılığın dayandırılması çox daha böyük səy tələb edir. İş yerində psixoloji zorakılıq təkrarlanan, sağlamlığa zərər vuran pis davranışlar, şifahi sataşma və ya təhdidedici rəftar, göz qorxuducu və ya işə müdaxilə edici təxribat və ya bu üçünün bir qarışığıdır. Statistika hər 6 adamdan birinin psixoloji zorakılığa məruz qaldığını göstərir. Psixoloji zorakılıq cinsi təcavüzə nisbətlə bir az daha çox görülsə də şifahi sataşma psixoloji zorakılıqdan daha çoxdur. Məktəbdəki psixoloji zorakılıqdan fərqli olaraq, iş yerindəki psixoloji zorakılıq təşkilatın və cəmiyyətin mənimsədiyi qaydalar və siyasətlər çərçivəsində həyata keçirilir və orda çalışan insana və iş əxlaqına verdiyi zərər aşkardır. Psixoloji zorakılığa hədələmə, verbal təhqir, gözlə və jestlə təzyiq, şantaj, cinsi zorakılıq və s. aiddir. Biz zorakılıq deyəndə təkcə fiziki mənada başa düşsək də, insana ən böyük travma verən və uzunmüddətli təsir, iz qoyan məhz psixoloji zorakılıqdır. Sözlə təzyiq vulqar və ya şəxsiyyəti alçaldıcı sözlərlə edilən təhqirdir. Verbal təhqirə əqli və fiziki inkşafı əngəlləyən bütün sözlər daxildir. Gözlə təzyiq deyəndə insanın öz aqressiyasını gözləri ilə göstərməsi nəzərdə tutulur. Bu, insanın öz aqressiyasını başqasının üzərinə tökməməlidir. Belə ki, hər bir insanın daxilində sevinc, nifrət hissi ilə yanaşı, aqressiya hissi də var. Və bu aqressiya insanın özünə xasdır. Kənar qıcıqlandırıcılar olsa da, bizim aqressiyamızın üzə çıxmasına şərait yaransa da, insan fikirlərinə hakim olduğu kimi, öz hisslərinə də hakim olmağı bacarmalıdır. Üz ifadəsi ya da jestlə təzyiq də psixoloji təzyiqin bir formasıdır və bura həm də əl-qol hərəkətləri daxildir. Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, qarşı tərəfin aqressiyasının başqasının üzərinə tökülməsi zorakılıqdır. Hər bir insanın daxilində sevinc, nifrət, sevgi, kin, hörmət, ehtiram hissləriylə yanaşı, aqressiya hissi də var. Aqressiya dedikdə insanın başqa adamlarla problem yaratması, onlara fiziki, maddi və mənəvi ziyan vurması başa düşülür. Aqressivlik insanlara bilərəkdən xələl yetirmək cəhdidir. Psixoloqlar qeyd edirlər ki, bu gün aqressiyanın hamı tərəfindən qəbul edilən izahı yoxdur. Çünki hamı aqressiyanı öz psixikasına, öz şəxsi həyat təcrübəsinə görə izah edir. Delqadoya görə, aqressiya dedikdə ədavətlilik, hücum, dağıdıcılıq aktları, yəni digər insanlara və obyektlərə xələl gətirən, ziyan yetirən əməllər nəzərdə tutulur. Morrison aqressiyanı hökmranlığa meyl kimi, Xornay və From isə insanı əhatə edən ədavətli reallığa şəxsiyyətin reaksiyası kimi izah edirdi. Zorakılığın kökündə də aqressiya durur. Zorakılıq da insanın aqressiyasının müəyyən şəraitdə və ya situasiyada mənfi reaksiya olaraq büruzə verilməsidir. Psixoloji zorakılıq dedikdə isə insanın mənəvi təzyiqə məruz qalması başa düşülür.
Bildiyimiz kimi, zorakılıqlar formaları çoxdur, ancaq yuxarıda da qey etdiyimiz kimi, bunların arasında insana ən acı və daha təsirli olanı psixioloji zorakılıqdır. Psixoloqlar bu qənaətdədir ki, istər fiziki zorakılıq, istərsə də sosial zorakılıq az müddətdə keçir. Psixoloji zorakılıq isə digərlərindən fərqli olaraq qalıcı və uzunmüddətli təsirə malikdir. Travmaların yaranmasının bilavasitə kökündə psixoloji zorakılıq dayanır. Zorakılığa meylli olan insanların keçmişdə yaşadıqları zorakılığı gələcəkdə tətbiq etməsi heç kimin şübhəsi olmasın. Psixolojoji zorakılığın yaranma səbəbləri Aparılan araşdırmalara görə, əks cinsin nümayəndələri qadınları daha çox psixoloji zorakılığa məruz qoyur. Yəni kişilər fiziki zorakılıqdan daha çox psixoloji zorakılığa üstünlük verir. Qeyd etmək lazımdır ki, qadınlara qarşı zorakılıq tarix boyu kişilərlə zəif cins arasında aparılan qeyri-bərabər bölgünün nəticəsində yaranan ədalətsizlik səbəbindən yaranır v müasir dövr də daxil olmaqla, bütün dövrlərdə kişilər əksər hallarda öz mövqelərindən, eləcə də onlara verilən güc və səlahiyyətlərdən qadınlara qarşı sui-istifadə edib. Zəif məxluqlara qarşı yönəldilən ədalətsizliyin əsasən ailə daxilində baş verməsi faktı bu gün artıq dünya ictimaiyyətinin gündəmində duran əsas aktual məsələlərdəndir. Qeyd edək ki, qadınların zorakılığa məruz qalması ilə bağlı, demək olar ki, hər gün oxuduğumuz, izlədiyimiz məlumatlar artıq bizim üçün adiləşib və çox böyük təəssüflə qeyd etmək lazımdır ki, zorakılığa məruz qalanların sayı ilbəil daha da artır. Zorakılığın səbəblər və bu hala məruz qalma yolları da müxtəlifdir və ya dəyişir. Hər bir fərdin özünəməxsus "üsul"ları olur. Amma bu "üsul"ların hamısının nəticəsində əziyyət çəkən, həyatı məhv olan daha çox qadınlar olur və son nəticədə cəmiyyətin özəyini təşkil edən ailələr dağılır. Azərbaycanda psixoloji zorakılığın hansı növləri mövcuddur? Məsələ ilə bağlı psixoloqlar qeyd edirlər ki, qadınlara qarşı zorakılıq hər zaman mövcud olub və bu gün də davam edir. Ailədə kiçik münaqişə başlayır, adi, kiçik münaqişəyə qayınana, baldız və digər tərəflər də qatıldıqda münaqişə boşanmaya qədər gedib çıxır. Ailənin digər üzvləri münaqişəyə səbəb olarsa, bu, psixoloji zorakılıq sayılır. Araşdırmalara görə, psixoloji zorakılıq fiziki zorakılığı üstələyib və psixoloji zorakılıq ona görə birinci yerdədir ki, digər bütün növ zorakılıqlarla da bağlılığı var. Döyülmə ilə bağlı zorakılıq daha çox həyat yoldaşı tərəfindən olur, ancaq qayınana və ya baldızla baş verən münaqişələrdə də döyülmə faktları olur. Psixoloji zorakılıq nəticəsində qadınlarda daha çox özünə qəsd etmək fikirləri yaranır. Depressiya, qorxu, yuxusuzluq problemi ortaya çıxır. Eyni zamanda, bəzən qadınların həddən artıq kökəlməsi də psixoloji zorakılığın təzahürüdür. Ola bilsin ki, insan öz həyat yoldaşına heç əl qaldırmasın, ancaq öz hərəkətləri ilə psixoloji zorakılığa səbəb ola bilər. Araşdırmalara görə, psixoloji zorakılıqdan daha çox kişilər istifadə edir. Onlar belə fikir aşılayırlar ki, qadının həyatının mənası yalnız kişidir və o, olmasa, qadın və uşaqları (əgər varsa) küçədə qalacaqlar. Əgər qadın boşanmaya cəhd edərsə ya da polisə müraciət edərsə, uşaqları əlindən alacaq. Qadınlarda belə bir fikir aşılamağa çalışırlar ki, kişisiz qadın doğrudan da məhvə məhkumdur və bu ona gətirib çıxarır ki, qadın işgəncəyə məruz qalsa da, öz həyat yoldaşına çox müqəddəs varlıq kimi baxmaqda davam edir. Bu isə psixoloji tərəfdən təzyiq faktı kimi qəbul olunur. Ailədaxili zorakılığa məruz qalan qadınlar daha bir ciddi və ciddi olduğu qədər də incə bir problemlə əlaqədar müraciətlər edirlər. Söhbət uşaqların da bu zorakılığa məruz qalmasından gedir. Belə ki, qadınlar və uşaqlar zorakılığa məruz qalan tərəflər kimi qəbul olunurlar. Uşaqlarla bağlı əsasən analar müraciət edirlər və maraqlı məqamlardan biri də odur ki, müraciətlər dağılmaq, boşanmaq ərəfəsində olan ailələrdən gəlir. Onlar daha çox uşaqların psixoloji vəziyyətində problem gördükləri psixoloji yardım üçün müraciət edirlər və qətiyyən polisə müraciət etmək istəmirlər. Əgər qadın işləmirsə kişinin qazandığı puldan istifadə edir və bu da maddi asılılıq yaradır. Qadının maddi asılılığı kişinin psixoloji zorakılıq törətməsi üçün münbit şərait yaradır. Ailədə zorakılığın hansı növündən istifadə olunmasından asılı olmayaraq, nəticə eyni olur. Qadın özünü lazımsız insan hesab edir və bu bu da nəticədə depressiya və intihar meylləri yaradır. Fiziki Zorakılıq Fiziki zorakılıq deyəndə adından da bəlli olduğu kimi fiziki güc tətbiq etmə nəzərdə tutulur. Fiziki zorakılıq bir nəfərin gücünün digər tərəfə tətbiq olunması və qarşı tərəfə fiziki cəhətdən zərərin toxunması deməkdir. Bu zorakılıq forması bədəndə müxtəlif xəsarətlərə yol aça bilər. Hətta bədənə xəsarət yetirilməsə belə bunu cəhd edilibsə, yenə də fiziki zorakılıq sayılır. Adından da bəlli olduğu kimi, insanı döymək, cinsi təzyiq və s fiziki güc hesabına edilən davranış nəzərdə tutulur. Fiziki zorakılıq güc istifadə edərək şəxsə və ya şəxslərə bilərəkdən ölümə, əlilliyə, ölümcül yaralamağa və incitməyə səbəb ola biləcək zərbə vurmaq və ya buna oxşar hərəkətlətdir. Fiziki zorakılığa aşağıdakılar daxildir:
Lakin yadda saxlamaq lazımdır ki, fiziki zorakılıq bu hərəkətlərlə yekunlaşmır və burda yazılmayan bir çox hərkətlər fiziki zorakılıq formalarına aid edilə bilər. Fiziki zorakılıq insanı əbədilik şikəst, kor, kar və s. edə bilər və insan əbədi görmə, eşitmə, danışma, gəzmə və s. qabiliyyətlərini itirə bilər. İqtisadi zorakılıq İqtisadi zorakılıq ailənin bir üzvünün/bir intim partnyorun digəri üzərində kontroludur. Həmin şəxs digərinin iqtisadi resurslara girişini məhdudlaşdırır; özünü iqtisadi baxımdan təmin etməyinə imkan vermir və özündən asılı vəziyyətdə saxlayır. Qeyd etmək lazımır ki, psixoloji zorakılıq iqtisadi zorakılığa gətirib çıxardır. Məsələn, qadına işləməyə icazə verilmirsə, o zaman o qadına həm psixoloji həm də iqtisadi zorakılıq tətbiq edilir. Məsələn, qadın çalışmırsa o zaman həyat yoldaşının qazancından istifadə edir və bu zaman həyat yoldaşından asıılı vəziyyətə düşür. Bu isə iqtisadi zorakılığa gətirib çıxardır. Bundan başqa bir insanın şəxsi əmlakından, pensiya kartından və digər dəyərli şeylərindən icazəsiz istifadə də aiddir. Ona zor tətbiq edərək özünü onun vərəsəsi kimi tanəmağa məcbur etmək. Bir insana təhsil almağa imkan verməmək gələcəkdə onun iş imkanlarının olmamasına şərait yaratmaq və özündən aslı vəziyyətdə saxlmaqdır. Qey etdiyimiz kimi, ailədaxili zorakılığın ən böyük səbəblərindən biri iqtisadi asılılıqdır.
İqtisadi zorakılığın qarşısının alınmasının ən gözəl yollarından biri təhsil almaq və iələməkdir ki, bu zaman qadın maddi cəhətdən həyat yoldaşından asılı vəzyyətə düşmür və onu zorakılığa məruz qalmağa imkan vermir. İstifadə edilən ədəbiyyat: ATƏT regionunda İnsan Haqqları: Avropa, Mərkəzi Asiya və Şimali Amerika, Məruzə 2004 (2003-cü ilin hadisələri), İnsan Haqqları üzrə Beynəlxaq Helsinki Federasiyası, (23 İyun, 2004). (PDF, 14 vərəq). İnsan Alveri üzrə Hesabat: Azərbaycan. ABŞ Dövlət Departamenti. (14 İyun, 2004). İnsan Haqqları üzrə Ölkə Məruzəsi 2004, Demokratiya, İnsan Haqqları və Əmək Bürosu, ABŞ Dövlət Departamenti, (28 Fevral, 2005). (http://www.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2004/41670.htm Qadınların Hüuqularının İnteqrasiyası və Gender Perspektivləri: Qadınlara Qarşı Zorakılıq, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnsan Haqqları Komissiyası (E/CN.4/2003/75/Əlavə.1) (27 Fevral, 2003). Məhv Edilmiş Ümidlər: Azərbaycanda İnsan Alveri üzrə Hesabat, Beynəlxalq Miqrasiya Təşkilatı. (2002). (PDF, 72 səh.). Qadınlar 2000- Mərkəzi və Cənub-Şərqi Avropa və Yeni Müstəqillik Qazanmış Ölkələrdə Qadınların Hüqüqlarının Tədqiqi, İnsan Haqqları üzrə Beynəlxalq Helsinki Federasiyası, (11 May, 2000). (PDF. 13 səh.). “Azərbaycanda Qadın Sahibkarlığının İnkişafı”, Beynəlxalq Əmək Təşkilatının Məruzəsi (2003) (Word, 17 səh.). (http://www.ask.org.az/WED%20PROJECT.doc) Gender Qiymətləndirməsi USAİD/Qafqaz/Azərbaycan, (15 Yanvar, 2004) (PDF, 44 səh.).
Azərbaycanda Reproduktiv Sağlamlıq üzrə Sorğu, USAID (PDF, 398 səh.) (http://www.dec.org/pdf_docs/PNACT158.pdf) Azərbaycanda Zorakılıq və Qadınlar, Beynəlxalq Xilasetmə Komitəsi, (PDF, 40 səh.) (http://intranet.theirc.org/docs/IRC%20Azerbaijan%20VAW%20Assessment%20June%202004%20English.pdf)
Media-monitorinq “Qadınlara qarşı Zorakılıq”, Azərbaycan Gender İnformasiya Mərkəzi (Aprel, 2003) (http://www.gender-az.org/shablon_en.shtml?doc/en/library/reserch/monitoring) Dorosi Q. Tomas & Robin S. Levi. Qadınlara Qarşı Ümumi Zorakılıqlar, Qadınlar və Beynəlxalq İnsan Hüquqları Üzrə Qanunlar 139,149 (Kelli D. Askin & Dorean M. Koinq 1999); Qadınlara Qarşı Zorakılıq Üzrə Xüsusi Məruzəçinin 1997-ci il Hesabatı, İnsan Hüquqlarının və Əsas Hüquqların Səmərəli Təmin Olunması Üzrə Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Sistemi Daxilində Yanaşmalar, Yollar və Vasitələr. (E/CN.4/1997/47), 12 Fevral, 1997. United States Department of Health and Human Services. Centers for Disease Control and Prevention. Intimate partner violence: Overview. Retrieved on June 28, 2007, from: http://www.cdc.gov/ViolencePrevention/intimatepartnerviolence/index.html Müəlliflik hüququ 2003 Minesota İnsan Haqqları Üzrə Hüquq Müdafiəçiləri Bu materialdan qeyri-kommersiya məqsədi üçün istifadə etməyə icazə verilir. Mənbəni qeyd etməyiniz xahiş olunur.
Yüklə 42,07 Kb. Dostları ilə paylaş:
|