АМЕА-nın Xəbərləri (biologiya və tibb elmləri), cild 69, №1, səh. 146-147 (2014)
146
YUBİLEYLƏR
AKADEMİK BÖYÜKKİŞİ AĞAYEV – 85
2013-cü il sentyabr ayının 10-da Azərbaycan
Respublikası Səhiyyə Nazirliyi akademik Topçu-
başov adına Milli Cərrahiyyə Mərkəzinin direktoru,
Azərbaycanda cərrahiyyənin görkəmli nümayən-
dəsi, tibb elminin patriarxlarından biri, təvazökar və
geniş qəlbli insan Böyükkişi Ağa oğlu Аğаyevin
anadan olmasının 85 illiyi tamam olmuşdur!
Böyükkişi müəllim xalqımızın böyük ziyalısı
Həsən bəy Zərdabinin nəslindəndir. B.Ağayevin
həyat yoluna ötəri bir nəzər saldıqda onun necə çə-
tin, keşməkeşli və eyni zamanda şərəfli bir yol keç-
diyini görürük.
Böyükkişi Ağa oğlu Ağayev 1944-cü ildə Sa-
birabad rayonunda orta məktəbi əla qiymətlərlə bitir-
dikdən sonra Azərbaycan Tibb İnstitutuna daxil ol-
muşdur. I kursda bütün yoldaşlarından yaşına və bo-
yuna görə balaca, lakin həkimlik taleyi böyük olacaq
Böyükkişi həvəslə tibb elminin dərinliklərini öyrən-
məyə başlayır. III kursdan о gecələri cərrahi klini-
kada keçirir; IV kursdan isə tələbə elmi cəmiyyətdə
fəal iştirak edir, elmi mövzular üzərində çalışır.
İnstitutu bitirdikdən sonra Sabirabad rayonuna
cərrah təyin edilir və dərhal akademik Mirqa-
sımovun rəhbərlik etdiyi klinikaya təkmilləşməyə
göndərilir. Praktiki bacarığını artırdıqdan sonra o, 4
il müddətində Sabirabad MRX-da cərrahi şöbənin
müdiri vəzifəsində çalışır. Qısa bir müddətdə yük-
sək nüfuz qazansa da, elmlə məşğul olmaq arzusu
onu tərk etmir. 1954-cü ildə Böyükkişi müəllim II
Moskva Tibb İnstitutunun cərrahiyyə üzrə aspiran-
turasına sənədlərini verir və 4 yer üçün sənəd ver-
miş 13 nəfərin arasında keçirilən imtahandan həmin
yerlərdən birini tutmağa nail olur.
Cüzi aspirant təqaüdünə qane olaraq özünü və
ailəsini böyük maddi sıxıntılara salsa da, elm
naminə, yüksək ixtisaslı cərrah olmaq üçün belə bir
ağır həyat yoluna sevinə-sevinə qədəm qoyur.
Onun xatirələrindən oxuyuruq: “Mənim yeni-
dən təhsil üçün Moskvaya getməyimə atam-anam o
qədər də sevinmirdilər. Ailə qurmamışdım. Yaxşı
maaş alırdım, hörmət sahibi idim. Böyük qardaşım
Bakıda oxuyurdu; kiçik qardaşım əsgərlikdə idi;
bacım məktəbli idi, ailəyə kömək edən təkcə mən
idim. Amma mən qərarlı idim. Sentyabrın 27-də
Bakı-Moskva qatarı ilə Moskvaya getdim. Oktyab-
rın 1-də institutun yataqxanasında yer aldım. Zir-
zəmidə yerləşən bu soyuq, nəm otaqda çarpayıda
uzanmışdım. Amma o qədər xoşbəxt idim ki, mən,
Ağayev Böyükkişi Ağakişi oğlu Moskva Dövlət
Tibb İnstitutunun aspirantıydım. Mən gizli, əlçat-
maz arzuma nail olmuşdum”.
Böyükkişi Ağayev Andrey Vladimiroviç Qul-
yayevin klinikasında aspiranturanı bitirir. Namizəd-
lik dissertasiyasını müdafiə edərək Həştərxan Tibb
İnstitutuna assistent vəzifəsinə təyinatını alır. Həş-
tərxanda çalışdığı qısa müddətdə Böyükkişi Ağa-
yevin müsbət keyfiyyətləri öz bəhrəsini verir: ona
mühazirə oxumaq həvalə edilir və partiya elitasının
müalicə olunduğu 4-cü idarəyə cərrah-məsləhətçi
seçilir. Cavan bir azərbaycanlının qısa müddətdə
Rusiyada belə müvəffəqiyyət qazanması doğrudan
da çox təqdirəlayiq bir hal idi.
Hər baxımdan yaxşı şəraitli olmasına baxma-
yaraq, elmi tədqiqatlarını vətənində davam etdir-
məyi qərara alır və 1960-cı ildə Bakıya qayıdaraq
Onkologiya İnstitutunda cərrah işləməyə başlayır.
Böyükkişi Ağayev 1966-cı ildə böyrəküstü vəzi
hormonal funksiyasının dinamikasının nəticələri
haqda II Moskva Dövlət Tibb İnstitutunda doktor-
luq dissertasiyasını müdafiə edir. Həmin müdafiədə
çıxış edən cərrahiyyə kafedrasının müdiri, professor
Yorof demişdir: “Doktor Ağayevin Moskvada et-
diyi namizədlik dissertasiya işindən sonra bir dok-
torluq və 3 namizədlik işi yazıldı, indi müdafiə etdi-
yi doktorluq işi isə üç doktorluq və on namizədlik
işi üçün kifayət edər”. O zamankı Səhiyyə naziri
Fəxri Vəkilov B.Ağayevi 1967-ci ildə təzə yaradı-
lan elmi şöbəyə rəhbər təyin edir. Bu vəzifədə Bö-
yükkişi Ağayevin təşkilatçılıq bacarığı üzə çıxır: 2
il 7 ay ərzində SSRİ-nin Mərkəzi Klinikalarına 180
aspirant və 120 kliniki ordinator göndərilir.
1968-ci ildə Böyükkişi Ağayev Tibb İnstitu-
tunun Hospital cərrahiyyə kafedrasına professor seçi-
lir. 1970-ci ildə yeni Səhiyyə Naziri təyin olunduqda
Böyükkişi Ağayev öz xahişi ilə Elmi Şöbənin rəisi
vəzifəsindən azad olunur və 1973-cü ildən bu günə
kimi cərrahiyyə kafedrasının müdiri vəzifəsində çalı-
şır. Qısa müddətdə onun yaratdığı məktəb SSRİ-də
öd yolları və pankreas cərrahiyyəsi üzrə mərkəz yer-
lərdən birini tutur. Bir-birinin ardınca çoxsaylı ixti-
ralar olunur və səmərələşdirici təkliflər həyata keçi-
rilir; doktorluq və namizədlik dissertasiyaları müda-
fiə olunur. Hər il 600-dən çox mürəkkəb əməliyyat-
lar yerinə yetirilir. İlk USM, FQOS Respublikada
məhz Böyükkişi Ağayevin klinikasında aparılır.
Böyükkişi Ağayevin istedadı, bacarığı, yorul-
maz iş qabiliyyəti dahi öndərimiz H.Əliyevin diq-
qətini cəlb edir: 1976-cı ildən Səhiyyə Nazirliyinin
4 №-li İdarəsində cərrah-konsultant seçilir. 1979-cu
ildə Böyükkişi Ağayev Əməkdar elm xadimi adına
layiq görülür və 1980-ci ildə Azərbaycan EA-nın
müxbir üzvü seçilir.
YUBILEYLƏR
AKADEMİK BÖYÜKKİŞİ AĞAYEV - 85
147
1988-ci ildə ET Qastroenterologiya İnstitutu
təskil olunur və Böyükkişi Ağayev bu instituta
direktor təyin olunur.
1989-cu ildə Böyükkişi Ağayev Azərbaycan
EA-nın həqiqi üzvü seçilir.
1990-cı ildə Böyükkişi Ağayev Azərbaycan
Ali Sovetinin deputatı seçilir. 1992-ci ilin oktyabr
ayının 18-də Ali Sovetin Sessiyasında Azərbayca-
nın müstəqillik aktı qəbul edilir və orada Böyükkişi
Ağayev çəkinmədən, qorxmadan Azərbaycanın
müstəqilliyinə imza atan deputatların cərgəsində
yer alır. O, bu barədə həmişə deyir: “Mən fəxr edi-
rəm ki, ölkəmin və millətimin ən önəmli tarixində
məhz mənim də iştirakım və imzam olubdur”.
1999-cu ildə Böyükkişi Ağayev fəaliyyətində
yeni bir mərhələ başlayır – o, M.A.Topçubaşov adı-
na ET Klinik Təbabət İnstitutuna (hazırkı Azərbay-
can Respublikası Səhiyyə Nəzirliyi Milli Cərrahiyyə
Mərkəzi) direktor təyin olunur.
Bu illərdə Böyükkişi Ağayev öz ana xəttinə
sadiq qalmaqla fəaliyyətini davam etdirir: gənc
alimlərin birinci Beynəlxalq Konfransı, professor
Zərgərlinin 70 illiyinə həsr edilmiş konfrans, Avro-
Asiya Beynəlxalq Cərrahlar və qastroenteroloqlar
konfransları keçirilir. Topçubaşovun büstü qoyulur.
İnstitutun elmi və praktiki həyatında böyük dəyi-
şikliklər baş verir; onlarla cavan kadrlar xarici öl-
kələrin qabaqcıl elmi Mərkəzlərinə göndərilir; yeni
elmi şöbələr yaradılır; elmi planlar yeniləşdirilir və
zamanın tələbinə uyğunlaşdırılır. 9 doktorluq və 20
namizədlik dissertasiyaları müdafiə olunur; 8 mo-
noqrafiya, 7 dərslik, 15 ixtira, 36 səmərələşdirici
təklif, 18 metodik tövsiyə, 296 elmi məqalə və tezis
(onlardan 214-ü xaricdə) çap edilir.
Təkcə onu demək kifayətdir ki, Avroasiya
Beynəlxalq Cərrahlar və qastroenteroloqların 7, 9,
11-ci konfranslarını Böyükkişi Ağayev Bakıda
keçirmiş və burada 35 xarici ölkədən olan alimlərin
iştirakına nail olmuşdur.
2005-ci ildən Böyükkişi Ağayev “Cərrahiyyə”
jurnalını təsis etmiş və bu jurnalın yüksək elmi
səviyyədə nəşr olunmasını təmin etmişdir. O, uzun
illərdir ki, Respublika Cərrahlar cəmiyyətinə sədr-
lik edir; eyni zamanda bir çox Beynəlxalq Cərrahlar
cəmiyyətlərinin üzvüdür.
Böyükkişi Ağayev öz yubileyinə də əliboş
gəlmədi, təbabət elminə qiymətli bir hədiyyə bəxş
etdi: bu il onun nəfis çap olunan, çoxsaylı şəkil və
sxemlərdə illustrasiya edilmiş, son ədəbiyyat mən-
bələri göstərilmiş, super-qabıq çəkilmiş 808 səhi-
fəlik “Cərrahi xəstəliklər” dərsliyi işıq üzünü gör-
müşdür. Tam məsuliyyətlə demək olar ki, belə bir
dərslik bu günə qədər olmayıbdır.
Böyükkişi Ağayevin rəhbərliyi altında 4 dok-
torluq və 42 namizədlik dissertasiyası müdafiə
olunmuşdur. 8 dərslik və monoqrafiyanın, 22 ixtira
və səmərələşdirici təklifin, 289 məqalə və tezisin
müəllifidir. Onun tələbələri kafedra müdirləri,
professor, dosent vəzifələrini daşıyırlar və dünyanın
müxtəlif ölkələrində çalışırlar. Bu gün də akademik
Böyükkişi Ağayev öz fəaliyyətini davam etdirmək-
dədir.
Qoy ulu Tanrı ona ürəyində planlaşdırdığı ar-
zularına çatmaqda yardımçı olsun. Onu bu yubileyi
münasibəti ilə bütün həmkarları, vətənimizin tibb
ictimaiyyəti və onu tanıyanlar, minlərlə həyata qay-
tardığı xəstələr adından təbrik edir, Uca Tanrımız-
dan sağlam uzun ömür diləyirik!
Hidayət İsayev
t.e.d., professor, akademik M.Topçubaşov
adına Elmi-Cərrahiyyə Mərkəzinin
direktor müavini