Andijon mashunasozlik instituti Iqtisodiyot fakulteti Buxgalterya xisobi va auditi k-17-22 guruh talabasi Shokirov To’lanboyning Statistika fanidan mustaqil ishi Mavzu: Nisbiy miqdorlar orasidagi bog’lanishlar
Andijon mashunasozlik instituti Iqtisodiyot fakulteti Buxgalterya xisobi va auditi K-17-22 guruh talabasi Shokirov To’lanboyning Statistika fanidan mustaqil ishi
Mavzu: Nisbiy miqdorlar orasidagi bog’lanishlar
Reja:
Nisbiy miqdorlar to`g`risida tushuncha va ularning ifodalanishi.
Nisbiy miqdorlar to`g`risida tushuncha va ularning ifodalanishi
Jamiyat taraqqiyotini nisbiy miqdorlarsiz tasavvur qilib bo`lmaydi. Xamma narsa taqqoslanishda bo`ladi. Ikki taqqoslama mutloq miqdorni bo`lish natijasida olingan umumlashtiruvchi miqdor statistikada nisbiy miqdorlar deb ataladi.
Nisbiy miqdorlar kuzatish jarayonida olingan maluotlarni avvalgilariga solishtirish natijasida olinadi.
Masalan: O`zbekiston Respublikasida 2017 yil yakuni bo`yicha o`tgan yilga nisbatan YaPI maxsulatida 5,3% ga o`sish kuzatildi.
Nisbiy miqdorlar xar xil shakilda ifodalanishi mumkin. Ularning ifodalanish shakli bazis miqdorning (nisbat maxrajini) qanday birlikka tenglashtirib olinishiga bog`liqdir. Shunga qarab, nisbiy miqdorlar koefisientlarda, foizda, promillda proditsimillda ifodalanadi.
. Nisbiy miqdorlar va ularning turlari
Nisbiy miqdorlarning mazmuni, ya’ni voqelikning qanday tomonini ta’riflashi va hisoblash usuliga qarab ularni quyidagi tasnif guruhlariga ajratish mumkin.
Birinchi guruh nisbiy ko’rsatkichlari murakkab ob’ekt yoki to’plamning tuzilishi va uning farqlarini umumlashtirib ta’riflaydi. Tuzilish nisbiy miqdorlari ayrim unsur (qism)larning umumiy to’mlamdagi (murakkab ob’ekt hajmidagi) salmog’i yoki hissasi qanday ekanligini aniqlaydi. Buning uchun ayrim unsur (qism) hajmi umumiy to’plam hajmi bilan taqqoslanadi, ya’ni:
Nisbiy miqdorlar xisoblanayotgan taqqoslash bazasi (maxraj) qilib bir hil miqdorlar qabul qilinishi mumkin.
Jumladan, bazis miqdor sifatida davlat buyurtmasi, o`tgan davr miqdori (hajmi), o`rganilayotgan xodisa yig`indisi, boshqa mintaqa ko`rsatgichi yoki qandaydir boshqa xodisalar ko`rsatkichi olinishi mumkin. Shunday qarab nisbiy miqdorlar quydagi asosiy turlarga bo`linadi:
Reja topshirig`i nisbiy miqdorlari.
Buyurtma bajarilish nisbiy miqdorlari.
Dinamika nisbiy miqdorlari.
Tuzilma nisbiy miqdorlari.
Koordinatsiyali nisbiy miqdorlari.
Intensiv nisbiy miqdorlari.
Obyektiv va hududiy taqqoslash nisbiy miqdorlari.
