Aniq va mavhum otlar

Aniq va mavhum otlar

Umrzaqova Gulhayo

Andijon Shahar 14-umumiy o’rta ta’lim

maktabi ona tili va adabiyot fani o’qituvchisi

• Shaxs, predmet, joy yoki hodisa nomini bildiradigan so’zlarga ot deyiladi : odam, o’quvchi, ishchi so’zlari shaxsni, maysa, kitob, ildiz, bulut so’zlari predmetni, yolg’on, bahs, kengash, raqobat, bayram, janjal so’zlari hodisani, qishloq, shahar, ovul so’zlari joyni bildiradi.

Ot kim, nima, qayer so’roqlariga javob bo’ladi.

• Ot kim, nima, qayer so’roqlariga javob bo’ladi.
• Kim? so’rog’i shaxsni bildiruvchi so’zlarga, nima? so’rog’i narsa-buyumni bildiruvchi so’zlarga, qayer? so’rog’i joy nomini bildiruvchi so’zlarga beriladi. Shunga ko’ra otlar shaxs otlari, narssa-buyum otlari, o’rin-joy otlariga bo’linadi.

Aniq va mavhum otlar

• Sezgi a`zolarimiz yordamida(ushlab, ko`rib)bilishimiz mumkin bo`lgan narsalarni bildirgan otlar aniq otlar deyiladi: kitob, daftar, stol, stul.Aniq otlar birlik va ko`plik shaklda qo`llaniladi,birlik va ko`plik ma`nolarini anglata oladi:kitoblar-birdan ortiqlik ma`nosini anglatadi.
• Sezgi a`zolarimiz yordamida (ushlab, ko`rib) bilishimiz mumkin bo`lmagan, tafakkur va tasavvur orqali idrok qilinadigan narsalarni bildirgan otlar mavhum otlar deyiladi: baht, sevinch, yahshilik, go`zallik, ishq…

Mavhum otlar faqat birlikda qo`llaniladi va ko`plik(-lar) qo`shimchasini olganda grammatik ma`no ifodalanmaydi, ma`no kuchaytiriladi, uslubiy ma`no anglashiladi: Tuyg`ularim toshib ketdi.

BEVOSITA KUZATISH MUMKIN/MUMKIN BO’LMAGAN NARSA NOMINI BILDIRISHIGA KO’RA OTLAR:

ANIQ OTLAR

• Ifodalagan narsani sezgi a’zosi bilan sezish mumkin :

Daraxt, kishi, ovoz, rang

MAVHUM OTLAR

• Ifodalagan narsani sezgi a’zosi bilan sezish mumkin emas :

Dev,sevgi, tuyg’u, yaxshilik, gina, ibo, mung, rashk, taskin, go’zallik

• Aniq otlar birlik va ko’plik shaklida qo’llana oladi, ammo mavhum otlar ko’plik ma’nosi emas , balki ta’kidlash, kuchaytirish ma’nolari ifodalanadi.
• Mavhum otlar –lik, -ch, -inch qo’shimchalari yordamida yasaladi.
• Shodlik, quvonch, sevinch, ovunch, tinchlik, yupanch, yaxshilik, o’kinch

Mavhum otlar yasama bo`lishi ham mumkin:

Mavhum otlar yasama bo`lishi ham mumkin:

• lik shodlik, yaxshilik, go`zallik
• ch quvonch, o`kinch, sog`inch, yupanch
• inch qo`rqinch,
• gi sevgi, kulgi
• at, -ot samimiyat, hissiyot

Yakka va to`da otlar. Donalab sanaladigan predmetlar yakka otlardir: daftar, ruchka, qalam. Bir turdagi predmetlarning jamini bildiruvchi,

o`zi alohida predmetga xos atash ma`nosini anglatmaydigan otlar to`da otlardir: xalq, el, yurt, sabzavot, meva.

Uy, o’rindiq, o’qituvchi, kompyuter, ostona, opa, hovli, olchazor, g’alla, do’kon, duradgor
Baxt, pari, farishta, uyqu, hayo, orzu, aql, o’y, tafakkur, hasad, yalqovlik, qalb, ruhiyat, mardlik, ahillik, to’kin-sochinlik
Mavhum
Aniq

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT