Axborot boshqarish tizimlarini instrumental vositalari

1-ma’ruza. Axborot boshqarish tizimlarining elementlarini siniflanishi va tushunchasi, fizikaviy - texnik shakllanishi. Elementlarni signallar bilan bajaradigan funktsiyasi. Yangi materiallar asosida yaratilgan elementlar. Elektrokontaktli datchiklar. Potentsiometrik, tenzometrik, sig‘imli datchiklar.
Ma’ruzachi: F.S.Irisqulov
AXBOROT BOSHQARISH TIZIMLARINI INSTRUMENTAL VOSITALARI
6-MODUL. Axborot boshqarish tizimlarining (apparat dasturiy ta’minoti) mikroprotsessorli vositalari.

Semestr	Fan tarkibi						Nazorat turi	Jami o‘quv soati
	Ma’ruza	Amaliy mashg‘ulot	Laborato-riya ishlari	Seminar mashg‘u-loti	Mustaqil ta’lim	Kurs ishi (loyihasi)
sirtqi bo‘lim
VI	8	-	10	-	132		+	150
jami	8	-	10	-	132		+	150

Dars rejasi:

• Axborot boshqarish tizimlarining elementlarini siniflanishi va tushunchasi, fizikaviy - texnik shakllanishi.
• Elementlarni signallar bilan bajaradigan funktsiyasi.
• Yangi materiallar asosida yaratilgan elementlar.
• Elektrokontaktli datchiklar.
• Potentsiometrik, tenzometrik, sig‘imli datchiklar

Tayanch iboralar: Axborot boshqarish tizimlarining elementlarini siniflanishi va tushunchasi, fizikaviy - texnik shakllanishi, elementlarni signallar bilan bajaradigan funktsiyasi, yangi materiallar asosida yaratilgan elementlar, elektrokontaktli datchiklar, potentsiometrik, tenzometrik, sig‘imli datchiklar.
Fanni o`qitishdan maqsad – talabalarga axborot boshqarish tizimlarida foydalaniladigan instrumental vositalar turlari, ularning ishlash printsiplar, ulardan foydalanishni o‘rgatish hamda elektron elementlar, mikroprotsessorlar va mikrokontrollerlardan foydalangan holda yangi qurilmalarning loyixashni va dasturlarni ishlab chiqishni o‘rgatish, shuningdek ularda yo‘nilish profiliga mos ta’lim standarti talablariga javob beradigan bilimlar, ko‘nikmalar va tushunchalarni xosil qilishdir.
Fanning vazifasi – talabalarga boshqarish tizimlarining asosini tashkil etuvchi elementlar, mikroprotsessorlar, mikrokontrollerlar va qurilmalarning ishlash printsipi, konstruktiv tuzilishlari, statik va dinamik xarakteristikalari, ularga qo‘yilgan talablar asosida tanlash va sxematexnik tuzilishini, hamda dasturiy vositani ishlab chiqishni o‘rgatishdan iborat.
Axborot boshqarish tizimlarining elementlarini siniflanishi va tushunchasi, fizikaviy - texnik shakllanishi.
Axborot boshqarish tizimlari bir necha modullardan tashkil topgan kompleks tizimlardir, ma’lumotlarni to‘plash, saqlash, qayta ishlash, ko‘rish va tahlil qilishning boshqa funksiyalarini bajarish uchun yaratiladi.
Axborot boshqarish tizimlari quyidagi asosiy modullardan tashkil topadi:

• Zahira (hardware) - Axborot boshqarish tizimni tashkil qiluvchi fizikaviy qismlar, serverlar, kompyuterlar, printerlar, scannerlar va boshqa asboblar.
• Dasturlar (software) - Axborot boshqarish tizimni boshqarish uchun yaratilgan dasturlar yoki tizimlar.
• Ma'lumotlar bazasi (database) - Ma'lumotlarni saqlash uchun yaratilgan tizimlarni tashkil etadi.
• Tarmoq (network) - Axborot boshqarish tizimlarni bir-biriga bog'lash uchun yaratilgan tarmoq tizimlari.
• Mijozlar (users) - Axborot boshqarish tizimni foydalanuvchilari, sistem administratorlari, dasturchilar, mijozlar va boshqalar.

Axborot boshqarish tizimlar, ma'lumotlarni boshqa tizimlarga ko'chirish, saqlash, qayta ishlash va ko'rish uchun foydalaniladigan dasturlarni va ma'lumotlar bazalarini boshqarishda ishlatiladi.
Tarmoq tizimlari, axborot boshqarish tizimlarning aloqa o'rnatish va ma'lumot almashishini ta'minlashda muhim ahamiyatga ega. Mijozlar, axborot boshqarish tizimni foydalanish va boshqarishda ishtirok etishadi.
Axborot boshqarish tizimlar, xususiy kompyuter tizimlari, kompyuterlar, tarmoq tizimlari, ma'lumotlar bazalari, tizim administratorlari, dasturchilar va mijozlar kabi komponentlardan tashkil topadi.
Ular, korporativ tizimlar, internet saytlari, onlayn do'konlar va boshqalar kabi ko'plab muhim sohalarda foydalaniladi. Axborot boshqarish tizimlar, o'zgarishlarga va ko'payishlarga mos kelish uchun eng so'nggi axborot texnologiyalaridan foydalanadi.
Axborot boshqarish tizimlari fizikaviy-texnik shakllanishini ta’minlash uchun kerakli qurilmalar, vositalar va dasturlar jamlanmasi bo‘lib, ularning asosiy tarkibi quyidagilardan iborat:

• Kompyuterlar: Bu tizimlar uchun qo'llanadigan dasturiy taminotni o'rnatish va uni bajarish uchun vosita.
• Boshqaruv paneli: Bu bir qaror qabul qilish organi hisoblanadi, uni tizimning yordamchi organi deb aytiladi. Bu panelda, tizimni boshqarish uchun turli ko'rinishlarda ma'lumotlar jamlanishi mumkin.
• Ma'lumotlar bazalari: Bu qism tizim uchun ma'lumotlar to'plamini saqlash uchun kerakli axborot tizimi yoki serverni o'z ichiga oladi.
• Tarmoqlar: Tarmoqlar, tizimning ma'lumotlarni tarqatish uchun, odatda, istalgan tizimda bor bo'lgan barcha qurilmalar o'rtasida aloqani ta'minlash uchun ishlatiladi.
• Dasturlar: Bu tizimlar uchun yaratilgan xususiy dasturlar, ishlov berish va ma'lumotlarni tayyorlash uchun ishlatiladi.
• Ma'lumotlar xavfsizligi: Bu qism tizimdagi ma'lumotlarning xavfsizligini ta'minlash uchun muhim hisoblanadi, va bu qism tizimda ma'lumotlarning yashirinligi va himoyalanganligini ta'minlash uchun kerakli xavfsizlikni ta'minlaydi.
• Qo'shimcha qurilmalar: Axborot boshqarish tizimlari uchun, odatda, qo'shimcha vositalar ishlatiladi, masalan, qayta ishlash uchun reserv kopiyalash tizimlari, ma'lumotlar tarqatish va qabul qilish uchun tizimlar va boshqalar.

Shuningdek, axborot boshqarish tizimlarining fizikaviy-texnik shakllanishi tizimning ishlashiga va kelajakdagi o'zgarishlarga qarab o'zgartirilishi mumkin