Deontologiya (yunoncha-deontos-zarur, lozim bo‘lgan narsa) aniq vaziyatdahamshiraning axloq-odobi, o‘zini tuta bilishi va muomalasini amaliy faoliyatida qo‘llanishidir. Qadimdan ilmiy tibbiyotning asoschisi Buqrotning mashhur «Qasamyod»i tibbiyot xodimining xulq-atvori rivojiga katta ta’sir qilgan.
Deontologiya (yunoncha-deontos-zarur, lozim bo‘lgan narsa) aniq vaziyatdahamshiraning axloq-odobi, o‘zini tuta bilishi va muomalasini amaliy faoliyatida qo‘llanishidir. Qadimdan ilmiy tibbiyotning asoschisi Buqrotning mashhur «Qasamyod»i tibbiyot xodimining xulq-atvori rivojiga katta ta’sir qilgan.
Tibbiyot hamshirasi bemor bilan muomala qilishda axloq qoidalariga amal qilish bilan birga, sabr-toqatli bo‘lish va o‘zini tuta bilishi ham kerak. Hamshira shifokor bilan bemor o‘rtasida ishonch vaziyatini yaratishi, shifokor va kasalxonaning obro‘-e’tiborini oshirishga hissa qo‘shishi, davolash jarayonida bemorga tegishli sirni saqlay bilishi shart.
Tibbiyot hamshirasi bemor bilan muomala qilishda axloq qoidalariga amal qilish bilan birga, sabr-toqatli bo‘lish va o‘zini tuta bilishi ham kerak. Hamshira shifokor bilan bemor o‘rtasida ishonch vaziyatini yaratishi, shifokor va kasalxonaning obro‘-e’tiborini oshirishga hissa qo‘shishi, davolash jarayonida bemorga tegishli sirni saqlay bilishi shart.
Hamshiraning ishi kim davomida turli taassurotlar ostida kechadi, bu bemorlar bilan mumomala qilish chog‘ida yuzaga keladi. Bemorlar bilan tezroq muloqotga kirishish ishonchini shakllantirish juda muhimdir.
Yoqimli va shirin so‘z bilan murojaat qilishda, samimiy tabassumda hamshiraning o‘z bemorlariga g‘amxo‘rligi va diqqat-etibori ifodalanadi. Bemorlar bilan muloqot (kommunikatsiya)ning ikki xil usuli bo‘lib, ularni albatta hisobga olgan holda o‘z faoliyatini tashkil etishi lozim.
Yoqimli va shirin so‘z bilan murojaat qilishda, samimiy tabassumda hamshiraning o‘z bemorlariga g‘amxo‘rligi va diqqat-etibori ifodalanadi. Bemorlar bilan muloqot (kommunikatsiya)ning ikki xil usuli bo‘lib, ularni albatta hisobga olgan holda o‘z faoliyatini tashkil etishi lozim.
1. Verbal muloqot — faol eshitish, savollar berish, javob qaytarish va reaksiya ko‘rsatish san'ati.
2. Noverbal muloqot — gavda holati, yuz, (mimika), ko‘z ifodasi, so‘zlash ohangi va boshqalar.
Verbal muloqot noverbal muloqot asosida amalga oshiriladi. Shuning uchun «insonning nimani gapirayotganligi emas, balki qanday gapirayotganligi muhim»dir deb bejiz aytilmagan.
Yuqoridagilarni shakllantirishda albatta bemorlarning ham o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olish, bemorlar bilan ish oUb borishda ular yoshining ahamiyatini unutmaslik kerak. Shu maqsadda bemorlarning ayrim, shartli ravishda ajratib olingan gurahlarida uchraydigan xususiyatlariga to‘xtaUb o‘tamiz.
Yuqoridagilarni shakllantirishda albatta bemorlarning ham o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olish, bemorlar bilan ish oUb borishda ular yoshining ahamiyatini unutmaslik kerak. Shu maqsadda bemorlarning ayrim, shartli ravishda ajratib olingan gurahlarida uchraydigan xususiyatlariga to‘xtaUb o‘tamiz.
1. Maktabgacha yoshdagi bolalar guruhi
a) o‘z kasalliklarini his qilmay, kasal ekanliklarini tushunib yetmaslik;
b) shikoyatlarini umumlashgan holda bayon eta olmaslik;
d) kasallik belgilaridan kuchli rahiy ta’sirlanish;e) davolash va diagnostika muolajalarini qo‘rquv bilan qabul qilish;
f) kasallik davomida tarbiya va tabiatidagi o‘zgarishlarning (nuqsonlar-
ning) kuchayishi.
Tibbiy hamshira bu guruh bemorlar bilan iliq munosabatda bo‘lishi, avvalambor bolalar bilan yaqindan aloqa o‘rnatishi, ularni kasalligidan chalg‘itishi, bolaning ota-onasi yoki qarindosh-urug‘lari bilan mutaxassis sifatida muloqotda bo‘lishi lozim.
Tibbiy hamshira bu guruh bemorlar bilan iliq munosabatda bo‘lishi, avvalambor bolalar bilan yaqindan aloqa o‘rnatishi, ularni kasalligidan chalg‘itishi, bolaning ota-onasi yoki qarindosh-urug‘lari bilan mutaxassis sifatida muloqotda bo‘lishi lozim.
d) o‘z-o‘zini himoya qilish;e) kasallikka va lining kechishiga befarqlik;
f) salomatligiga, xavfli omillarga ehtiyotsizlik bilan qarash.
Bu guruh bemorlar bilan ish olib borishda hamshira juda ehtiyot bo‘lishi, so‘zlariga, yuz imo-ishorasiga katta e’tibor berib, o‘smirlik yoshining nozik pallasi-balog‘atga yetish va uning o‘smirga xos ta’siri borligini ham yodda saqlashi lozim.
Bu guruh bemorlar bilan ish olib borishda hamshira juda ehtiyot bo‘lishi, so‘zlariga, yuz imo-ishorasiga katta e’tibor berib, o‘smirlik yoshining nozik pallasi-balog‘atga yetish va uning o‘smirga xos ta’siri borligini ham yodda saqlashi lozim.
