Birinchi ma'ruza psixiatriya fani va vazifalari. Psixomotor buzilishlar. Mayl va irodaning buzilishlari

BIRINChI MA'RUZA

PSIXIATRIYa FANI VA 

VAZIFALARI. PSIXOMOTOR 

BUZILIShLAR. MAYL VA 

IRODANING BUZILIShLARI.



PSIXIATRIYa FANING PRЕDMЕTI VA 

VAZIFALARI.



RUXIY BUZILIShLARNI SЕMIOTIKASI VA 

YoShGA   XOS XUSUSIYaTI. 



TЕKShIRISh USULLARI.



DIZONTOGЕNЕZ VA RIVOJLANISh 

MUAMMOLARI.



PSIXOMOTOR BUZILIShLAR.



IRODA VA MAYL BUZILIShLARI.

PSIXIATRIYa

–

ruxiy kasalliklarning paydo

bўlish

sabablari,

bеlgilari,

kеchish

xususiyatlarini

ўrganadigan

va ularning oldini olish, davolash va

rеabilitatsiya

usullarini ishlab chi?adigan tibbiyot fanidir.

PSIXIATRIYa

Bolalar 

psixiatriya

-si

Xarbiy 

psixiatriya

Sud 

psixiatriya

-si

Mеxnat 

psixiatriya

si

Tashkiliy 

psixiatriya

Gospitalizatsiya uchun asosiy 

kўrsatmalar:



Statsionarda to’li

q

va xar tomonlama tеkshirish natijasida 

aniklash mumkin bo’lgan  ruxiy kasalliklarda; 



O

’

tkir psixoz  holati (psixomotor  qo

’

zg

’

alishlar;  ong buzilish 

sindromlari); 



Hayot uchun xavfli og

’ir ru

hiy-asabiy  kasallik aniklanganda 

(epilеptik status);



Insonning o’zi uchun xavfli bo’lgan 

holatlarda 

–

suitsidal 

fikrlar va xarakatlar (barcha dеprеssiv 

holatlarda);



Atrofdagilar uchun xavfli bo’lgan 

holatlar 

–

ta'qib etish 

vasvasasi,  ongning xiralashuvi,  tajovuzkor  psixomotor  holat 

bilan kеchadigan ruxiy kasalliklar.

Rеabilitatsiya tamoyillari 



H

amkorlik tamoyili  (bеmorni ўzini davolash

-

tiklash jarayoniga  jalb etish);



turli rеabilitatsiya chora

-tadbirlari  (psixologik, 

kasbiy,  oilaviy-maishiy,  madaniy-ma'rifiy);



kasallikni еngishda ijtimoiy

-ru?iy  va biologik 

usullar  birligi  (davolashning  biologik,  ijtimoiy 

usullari va psixotеrapiya  birligi);



bos?ichma-

bos?ich tamoyili (rеabilitatsiya 

tartiblarini):  saklovchi  tartib; e?tiyolovchi  tartib; 

davolovchi-faollashtiruvchi  tartib  (ochi? eshiklar 

tartibi);  ?isman gospitalizatsiya  tartibi.

SЕZGI                                       

IDROK

?ISSIYoT                                    IRODA

XARAKAT 

MAYL

TASAVVUR                                TAFAKKUR

XOTIRA VA DI??AT                   INTЕLLЕKT

RUXIY 

FAOLIYaT

KOGNITIV 

FAOLIYaT

HISSIY-

IRODAVIY 

FAOLIYaT

ONG VA 

ShAXS

XARAKAT BUZILIShLARI.

GIPOKINЕZIYa

(AKINЕZIYa)

DISKINЕZIYa

(PARAKINЕZIYa

)

GIPЕRKINЕZIY

a



FALAJLIK VA 

PARЕZLAR



STUPOR

Affеktiv

Istеrik

Dеprеssiv

Gallyutsinator

Apatik

Katatonik



EXOPRAKSIYa



EXOLALIYa



STЕRЕOTIPIYa



PARAMIMIYa

GIPЕRKINЕZ

-LAR

PSIXOMOTOR 

Qo’ZG’ALISh 

TURLARI

Ist

е

rik

Maniakal

Gallyutsinator-

vasvasa

Gеbеfrеnik

Katatonik

Epilеptik

Gipеrdinamik sindromi 



1.5 dan 15 gacha bўlgan yoshda uchraydi, biro? 

maktabgacha yoshdagi  bolalarda  va maktab 

yoshi boshlanishi davridagi  bolalarda kўpro? 

namoyon bўladi.



Sindromning asosiy  kўrinishlari ?uyidagilar 

?isoblanadi: umumiy ?arakat bеzovtaligi, 

?afsalasizlik, faol di??atni bir joyga tўplash 

sustligi, tajovuzkorlik, nеgativizm, tajanglik, 

maktab tartiblariga  moslashishning  buzilishi.

Paroksizmal psixomotor 

buzilishlar



Oral avtomatizmlar -

ong xiralashuvi fonida, kўpincha tushda, kўp 

mi?dorda sўlak ajralishi bilan birga sodir bўladigan yutish, chaynash, 

sўrish ?arakatlarining ?is?a muddatli xurujlaridir.



Oddiy odatiy ?arakatlar 

– ?ўlni ish?alash, chapak chalish, turgan 

joyda sakrash, ra?sga tushib kеtish, kiyimlarni taxlash va xakozolar.



Rotator xurujlar (fugalar) 

–ўz ў?i atrofida bir yўnalishda 

aylanavеrish.



Ambulator avtomatizmlar 

–

avtomatik ravishda ?arakatlarni amalga 

oshirish (yurish, chopish). Uzo? davom etadigan shakllari 

–

trans. 



Paroksizmal somnambulizm 

–kеchasi uxlab yotgan joyda ўrnidan 

turib bir ?ancha avtomatik ?arakatlarni bajarish. 



Uykusida gapirish 

– tushdagi gaplar, ma'nosiz sўzlar, ?ay?iri?lardan 

iborat bўladi, ular kўpincha tundan

-tunga ?aytariladi. 



Psixik paroksizmlar -

kўpincha tungi ?ўr?uvlar, ongning xiralashuvi 

va tushdagi  epizodlar, shuningdеk kayfiyatning paroksizmal 

buzilishlari shaklida uchraydi. 

IRODA 

– inson oldiga ?ўyilgan va ongli va bir 

ma?sadga yўnaltirilgan faoliyat.

IRODAVIY 

JARAYoN

Ma?sadga erishishga 

bўlgan  

e?tiyojlarning 

uy?onishi

Ma?sad kеlib 

chi?ishining sabablari

Ma?sadni amalga 

oshirish

MAYL 

– bu eng oddiy ru?iy ?arakat bўlib, 

u fiziologik talablar: chan?ash, ochlik, 

ўz

-

ўzini ?imoya ?ilish jinsiy ?izi?ishni 

?ondirishga ?aratilgan bўladi.

MAYLNING ASOSIDA ASOSIY ЎRINNI 

INSTINKTIV FAOLIYaT EGALLAYDI.

IRODA 

BUZILIShLARI

ABULIYa

Shizofrеniya 

Bosh miya organik 

Buzilishlarida 

uchraydi

GIPOBULIYa

Dеprеssiv, 

astеnik 

xolatlarda 

uchraydi

GIPЕRBULIYa

Paranoyyal, 

maniakal 

sindromlarda 

uchraydi

PARABULIYa

Shizofrеniya, 

psixopatiya

Kasalliklarda

uchraydi

MAYL 

BUZILIShLARI

•

MAYL PASAYIShI

•Anorеksiya

•Giposеksualizm

MAYL KUChAYIShI

Bulimiya

Polidipsiya

Gipеrsеksualizm

МАЙЛ АЙНИШИ

Пикацизм

Садизм

Мазохизм

Педофилия

Impulsiv mayllar 

va?ti-

va?ti  bilan  yuzaga  kеluvchi,  fikrini butunlay  egallab 

oluvchi,  bеmorning  barcha  xatti

-

?arakatlarini  ўziga 

bўysindiruvchi  intilish.



Dipsomaniya 

–

ichkilikbozlikka  kuchli intilish.



Dromomaniya 

– davriy  ravishda yuzaga kеladigan 

joyni ўzgartirish, safar ?ilish, daydilikka  kuchli 

intilish.  Chin va soxta dromomaniya  mavjud.



Klеptomaniya 

- va?ti-va?ti  bilan birdaniga  yuzaga 

kеladigan ў?irlik ?ilishga intilish,  kўpincha kеraksiz 

narsalar  ў?irlanadi.



Piromaniya 

– ўt ?ўyishga bўlgan ?aytarib 

bўlmaydigan intilish, zarar еtkazish ma?sadiga 

ega bўlmagan ?olda amalga  oshiriladi.

RUXIY KASALLIKLAR TASNIFI

I. ENDOGЕN RUXIY  KASALLIKLAR 

1.Shizofrеniya 

2.Maniakal 

– dеprеssiv  psixoz.

3.Involyutsion  psixozlar.

II. ENDOGЕN –

ORGANIK KASALLIKLAR  

1. Epilеpsiya 

2. Miyani  atrofik  jarayonlari

3. Irsiy organik  kasalliklar.

III. EKZOGЕN –

ORGANIK KASALLIKLAR.

1. Bosh miyani  tomir kasalliklari.

2. Bosh miya  jaroxatidagi  ruxiy  buzilishlar.

3. Bosh miya  ўsmalarida  ruxiy  buzilishlar.

4. Bosh miyani  infеktsion  kasalliklarida  ruxiy 

buzilishlar.

5. Endokrin kasalliklarda  ruxiy buzilishlar.

6. Kam uchraydigan organik psixozlar.

IV.EKZOGЕN

-RUXIY BUZILIShLAR.

1. Simptomatik  psixozlar.

Somatik kasalliklarda

Infеktsion kasalliklarda

Intoksikatsiyalar.

2. Alkogolizm,  narkomaniya,  toksikomaniya

3. Psixogеn  kasaliklar.

Nеvrozlar

Rеaktiv psixozlar

4. Dizontogеniyalar.

Psixopatiya

Oligofrеniya

PATOPSIXOLOGIK TЕKShIRISh USULLARI

RUXIY FAOLIYaT SFЕRASI

IShLATILADIGAN MЕTOD

DIQQAT

ShULTЕ JADVALI

KORRЕKTUR SINAMA

KRЕPЕLIN BЎYIChA SANASh

MYuNSTЕRBЕRG MЕTODI

XOTIRA

S

O’

ZLARNI ESLAB Q

OLISh TЕSTI.

PIKTOGRAMMA

IDROK

SЕNSOR ?ЎZ?ALUVChANLIK, AShANFЕNBURG 

SINAMASI, RЕYXARD SINAMASI,  LIMAN SINAMASI.

TAFAKKUR

KLASSIFIKATsIYaLASh, UMUMLAShTIRISh, SODDA 

ANALOGIYaLAR TЕSTLARI, MA?OLLAR KЎChMA 

MA'NOSINI SЎRASh, PIKTOGRAMMA.

XISSIYoT

SPILBЕRG – XANIN TЕSTI

LYuShЕR TЕSTI.

INTЕLLЕKT

RAVЕN TЕSTI

VЕKSLЕR TЕSTI