Bozor mukammal raqobatlashgan yoki raqobatlashgan bozor bo`ladi, agar unda
quyidagi shartlar bajarilsa:
˗ sotuvchi va xaridorlar bozorda mahsulot narxi qanday bo`lsa, shunday qabul
qiladilar va
ular narxga qila olmaydilar;
˗ bozorga yangi sotuvchilarni kirishi va sotuvchilarni bozordan chiqishi
cheklanmagan;
˗ sotuvchilar birgalikda harakat qilish strategiyasini ishlab chiqolmaydi;
˗ bozor sub′ektlari bozor to`g`risida to`liq axborot olish imkoniyatiga ega.
Bunday shartlar bajariladigan bozor
mukammal raqobatlashgan bozor, sof
raqobatlashgan yoki raqobatlashgan bozor deb qaraladi. Raqobatlashgan bozorda
harakat qilayotgan firmaning raqobatlashuvchi firma deb qaraladi. Bundan keyin
raqobatlashuvchi firma to`g`risida gapirilganda, biz
raqobatlashgan bozorda
harakat qilayotgan firmani nazarda tutamiz.
Demak, raqobatlashgan bozorda tovar narxi bozorda
talab va taklif asosida
shakllanadi va unga sotuvchi ham xaridor ham ta'sir qila olmaydi:
P =const
Raqobatlashgan bozorda har bir alohida sotuvchi tomonidan sotiladigan
tovarning bozorda sotiladigan umumiy tovar miqdoridagi ulushi juda oz bo`lgani
uchun ham u tovar narxini o`zgartira olmaydi.
Mukammal raqobatlashgan bozorda sotuvchilar ham xaridorlar ham ko`p.
Raqobatlashgan bozorni tahlil qilganimizda bozordagi tovarlarni bir xil deb, ya′ni
ularning sifati bir xil deb qaraymiz (amalda
tovarning sifatiga qarab, ularning narxi
har xil bo`ladi, sifatli tovarning narxi sifati pastroq tovarning narxiga ko`ra
yuqori
bo`ladi).
Raqobatlashgan bozorda
umumiy daromad (TR) firma tomonidan ma'lum
miqdordagi ne′matni sotishdan olgan daromadiga teng, ya'ni umumiy daromad
sotilgan mahsulot miqdorini (
Q) uning narxiga (
P) ko`paytmasiga teng:
TR =Q
P
Bu yerda:
TR - umumiy daromad;
P - narx;
Q - sotilgan ne′mat miqdori.
Umuman olganda, daromad sotilgan mahsulot miqdoriga bog`liq bo`lganligi
uchun, u
TR(Q) ko`rinishida yoziladi.