Canlilarin siniflandirilmasi (taksonomi) (SİstematiK)

CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI (TAKSONOMİ) (SİSTEMATİK)

Sınıflandırma (Taksonomi) Canlıların benzer ve ortak özelliklerine göre gruplandırılmasıdır. Günümüze kadar iki çeşit sınıflandırma yapılmıştır

Ampirik (Suni) Sınıflandırma

• Ampirik (Suni) Sınıflandırma

• Canlıların dış görünüşlerine göre yapılmıştır.

• Ölçmenin olmadığı nitel gözlemlerle yapılmıştır.

• Görevi aynı olan (analog) organlar dikkate alınmıştır.

• Örnek;

• Kuşun kanadı

• Sineğin kanadı

• Yarasanın kanadı

• Bu sınıflamaya göre yarasa ve sinek kuşlar grubuna dâhil edilmiştir. Geçerliliği olmayan bir sınıflandırmadır.

Filogenetik (Tabii) Sınıflandırma:

• Filogenetik (Tabii) Sınıflandırma:

• Canlıların bütün özelliklerine (akrabalık ilişkileri, kromozom yapıları, protein benzerlikleri, anatomik ve fizyolojik özellikleri) göre yapılmıştır.

• Ölçmenin olduğu nicel gözlemlerle yapılmıştır.

• Yapısı aynı yani homolog organlar dikkate alınmıştır.

• Örnek;

• insanın kolu

• Balinanın ön yüzgeci

• Yarasanın kanadı

• Bu sınıflamaya göre yarasa ve balina memeliler grubuna dahil edilmiştir. Geçerliliği devam eden sınıflandırmadır.

Taksonomi Grupları

• Taksonomi Grupları

• Türkçe Latince Örnek - 1 Örnek – 2

• Alem = Regnum : Hayvanlar : Animal

• Şube = Filum : Omurgalı : Kordata

• Sınıf = Clasis : Memeliler : Mammals

• Takım = Ordo : Carnivor : Carnivor

• Aile = Familya : Felidea : Canidea

• Cins = Genus : Felis : Canis

• Tür =Species: Felis domesticus : Canis domesticus

• (Ev kedisi) (Ev köpeği)

Taksonomi gruplarında Alemden Türe doğru gidildikçe;

• Taksonomi gruplarında Alemden Türe doğru gidildikçe;

• Grup sayısı artar.

• Gruptaki birey sayısı azalır.

• Ortak özellikler artar.

• Gen benzerliği artar.

• Protein benzerliği artar.

• Tür sayısı azalır.

• Akrabalık artar.

• Yapısal benzerlik artar.

TÜR

• TÜR

• İki canlının aynı tür olması için;

• Ortak özelliklerinin en çok olması,

• Aynı atadan gelmesi ve

• Çiftleşerek verimli nesiller oluşturması gerekir. Aynı tür canlıların;

• Kromozom sayıları,

• Beslenme şekilleri ve

• Üreme şekilleri aynıdır. Aynı tür canlıların;

• DNA dizilişleri,

• Protein yapıları ve

• Enzim çeşitleri farklı olabilir.

Canlılar tür adları ile bilinir. Bir canlının tür adı;

• Canlılar tür adları ile bilinir. Bir canlının tür adı;

• Tür Adı = Cins Adı + Tanımlayıcı ad yazılarak elde edilir. Buna, ikili adlandırma (binominal) denir. Örnek :

• Ev kedisi : Felis domesticus

• Ev köpeği : Canis domesticus

• Kara çam : Pinus nigra

• Fıstık çamı : Pinus pinea

• Kara dut : Morus nigra

• Beyaz dut : Morus alba

• Türler sabittir ve türler arasında geçiş olmaz.

• Akrabalık ilişkileri cins isimlerinin benzerliğine

• göre yapılır

CANLILARIN

• CANLILARIN

• SINIFLANDIRILMASI

• Canlılar hücre yapısına göre ikiye ayrılır.

• A.Prokaryot Canlılar

• Çekirdek zarı yoktur.

• DNA sitoplazmadadır.

• Zarlı organelleri yoktur.

• Ribozom organeli bulunur.

• Monera aleminden oluşur.

• 1.Monera Alemi

• Bakteriler,

• Mavi - yeşil algler den oluşur.

B.Ökaryot Canlılar

• B.Ökaryot Canlılar

• Çekirdek zarı vardır.

• DNA sitoplazmada bulunmaz.

• Zarlı organelleri vardır.

• Ribozom organeli bulunur.

• Protistalar, Mantarlar,Bitkiler ve Hayvanlar olmak üzere dört alemden oluşur.

1. Protista alemi

• 1. Protista alemi

• Amip (Kök ayaklı)

• Öglena (Kamçılı canlı)

• Paramesyum (Terliksi canlı)

• Plazmodyum malaria

• Cıvık mantarlar dan oluşur.

• 2.Mantarlar alemi (Fungi)

• Küf mantarları,

• Şapkalı mantarlar

• Pas mantarı

• Maya mantarları dır.

3) Bitkiler Alemi ( Plants )

• 3) Bitkiler Alemi ( Plants )

• Çiçeksiz bitkiler;

• Damarsız çiçeksiz bitkiler (Suyosunu ve Karayosunu)

• Damarlı çiçeksiz bitkilerden (Eğrelti)

• Çiçekli bitkiler;

• Açık tohumlu çiçekli bitkiler (Çam, Sedir vs.)

• Kapalı tohumlu çiçekli bitkiler (Elma, Ayva vs.)

4. Hayvanlar Alemi ( Animals )

• 4. Hayvanlar Alemi ( Animals )

• Omurgasız hayvanlar

• 1) Süngerler

• 2) Sölenterler

• 3) Solucanlar

• 4) Eklembacaklılar

• 5) Yumuşakçalar

• 6) Derisidikenliler.

• Omurgalı hayvanlar

• 1) Balıklar

• 2) Kurbağalar

• 3) Sürüngenler

• 4) Kuşlar

• 5) Memeliler den oluşur.

• Virüsler

• Hücresel yapıda değildirler.

• Sitoplazması, organelleri ve enzim sistemleri yoktur. Protein kılıf ve nükleik asitten (DNA veya RNA) oluşur. Zorunlu hücre içi parazittirler.

• Dış ortamda cansız ve kristal yapıdadır.

• Enzim, protein ve enerji üretemezler fakat girdiği konak hücrede bunları yaptırır ve kullanırlar.

• Yapısında bulunan enzimi ile konak hücre içerisine girerek yönetimi ele geçirip çoğalırlar.

• Virüslerin konakları özeldir, başka hücrelere girmezler. Örneğin; kuduz virüsü beyin hücrelerinde, HİV virüsü akyuvar hücrelerinde çoğalır.

• Konağı bakteri olan virüslere bakteriyofaj denir. Hücreler virüslere karşı interferon üretir.

Virüsler

• Virüsler

• Aktif hareket etmez,

• Büyümez,

• Beslenmez,

• Bölünmezler.

1. Monera Alemi

• 1. Monera Alemi

• Prokaryot canlılardır.

• a) Mavi - Yeşil Algler

• Prokaryot canlılardır.

• Ribozomdan başka organeli yoktur.

• Çekirdek zarı yoktur.

• Tek tek veya koloni halinde suda yaşarlar.

• Fotosentez yapan ototrof canlılardır.

• Kloroplast yoktur, fakat klorofil vardır.

• Hücre çeperi vardır.

• b) Bakteriler

• Prokaryot canlılardır.

• Ribozomdan başka organeli yoktur.

• Çekirdek zarı yoktur.

BAKTERİ HÜCRESİ

BAKTERİLER

• BAKTERİLER

• Tek tek ya da koloni halinde bulunabilir.

• Hücre zarının dışında hücre duvarı (hücre çeperi) bulunur.

• Bazılarında çeperin dışında kapsül bulunur. Dayanıklılığı ve direnci arttırır. Karbonhidrattan yapılmıştır.

• Yuvarlak, uzun, spiral veya virgül şeklinde olabilir.

• 1) Oksijen ihtiyacına göre;

• Oksijenli solunum yapanlar, (Aerop)

• Oksijensiz solunum yapanlar, (Anaerop)

• Her ikisini yapanlar. (Fakültatif)

• 2) Beslenmelerine göre;

• Kendi besinini yapanlar (Ototrof)

• Fotosentez yapanlar,

• Kemosentez yapanlardan oluşur.

• Hazır besin alanlar (Heterotrof)

3) Üremelerine göre;

• 3) Üremelerine göre;

• Bakterilerin çoğu eşeysiz ürer.

• Fakat bazı türlerde, farklı özelliklere sahip aynı tür bakteriler arasında konjugasyon köprüsü ile gen aktarımı yapıldığından eşeyli üreme görülür.

• Bazı bakteriler ortam koşulları zorlaşınca endospor oluşturur. Uzun süre bu halde kalabilir.

• Bakterilerin üreme ortamına bıraktıkları ve diğer bakterileri öldüren maddelere antibiyotik denir

2. Protista Alemi

• 2. Protista Alemi

• Ökaryot canlılardır.

• Hareketlerine göre sınıflandırılırlar.

• Çok çeşitlidir. Amip, Öglena, paramesyum.

• a) Amip (Kök ayaklı)

• Yalancı ayaklarıyla hareket eder.

• Hazırcı yani heterotroftur.

• Fagositoz yapar ya da parazit yaşar.

• b) Öglena (Kamçılı)

• Kamçılarıyla hareket eder.

• Hem hazır besin alır hem de ışıklı ortamda kloroplastı ile fotosentez yaparak besin üretir.

• c) Paramesyum (Terliksi canlı)

• Silleriyle hareket eder.

• Hazır besin alırlar yani heterotroftur.

3.Mantarlar Alemi (Fungi)

• 3.Mantarlar Alemi (Fungi)

• Klorofil içermediklerinden hazırcı, yani heterotroftur. Ya saprofit ya da parazit yaşarlar. Hücre çeperi bulunur. Depo maddeleri glikojendir. Sporlarla ürerler.

• Çok çeşitlidir. Maya mantarları, küf mantarları, şapkalı mantarlar vs.

• Ekonomik değerleri olanlar olduğu gibi bazıları da yenir

4. Bitkiler Alemi ( Plants)

• 4. Bitkiler Alemi ( Plants)

• Kloroplastlı ototrof canlılardır.

• Hücre çeperi bulunur.

• Sentrozom yoktur.

• Endositoz yapamaz, fakat ekzositoz yapabilirler.

• Yedek depo maddeleri nişastadır.

• Üremelerine göre sınıflandırılırlar.

• a) Çiçeksiz Bitkiler

• Çiçek ve tohum oluşmaz.

• Gerçek kök, gövde ve yaprak yoktur.

• Sporlarla ürer ve döl almaşı görülür.

• - Suyosunu ve karayosunlarında iletim demetleri yoktur.

• - Eğreltilerde iletim demetleri vardır.

b) Çiçekli Bitkiler

• b) Çiçekli Bitkiler

• Çiçek ve tohum oluşturulur.

• Kök, gövde ve yaprak vardır.

• Eşeyli ürerler.

• Açık (çam) veya kapalı (elma) tohumlu olabilirler.

• Tohumlar tek (mısır) veya çift (nohut) çenekli olabilir.

• 5.Hayvanlar Alemi (Animals)

• Hepsi heterotroftur.

• Hücre çeperi yoktur.

• Sentrozom vardır.

• Yedek depo maddesi glikojendir.

• İskelet sistemlerine göre sınıflandırılır.

a) Omurgasızlar

• a) Omurgasızlar

• Bel kemiği yoktur.

• Kapalı veya açık dolaşım görülür.

• Hemoglobin varsa kan sıvısındadır.

• Altı sınıftan oluşur.

1.Süngerler

• 1.Süngerler

• Denizde bir yere tutulu yaşarlar.

• iğne şeklinde ışınsal iç iskeleti vardır.

• Sinir sistemleri yoktur.

• Eşeyli ve eşeysiz ürerler.

• Hücre içi sindirim yaparlar.

2.Sölenterler

• 2.Sölenterler

• Denizde yaşarlar.

• Tek açıklıklıdırlar.(Gastro Vasküler boşluk)

• Sinir ağı ve sinir hücreleri bulunur.

• Eşeyli ve eşeysiz ürerler.

• Hücre dışı ve hücre içi sindirim yaparlar.

• Örnek; Hidra, deniz anası ve Mercanlar.

3.Solucanlar

• 3.Solucanlar

• Tatlı su ve çamurlarda yaşarlar.

• Üç çeşidi vardır.

• I.Yassı Solucanlar

• Tek açıklıklı sindirim sistemi vardır.

• Hücre dışı ve hücre içi sindirim görülür.

• ip merdiven sinir sistemi vardır.

• Çift cinsiyetli yani hermafrodittir.

• Çoğu parazittir.

• Boşaltım protonefridyumlarda olur.

• Örnek : Ergin Ara konak

• Köpek tenyası Köpek İnsan

II. Yuvarlak Solucanlar

• II. Yuvarlak Solucanlar

• Çift açıklıklı sindirim sistemi vardır.

• Çoğu parazittir.

• Örnek; Kancalı kurt ve bağırsak kurdu vs.

III. Halkalı Solucanlar

• III. Halkalı Solucanlar

• Vücutları segmentlidir.

• Çift açıklıklı sindirim sistemi vardır.

• Hücre dışı sindirim görülür.

• ip merdiveni sinir sistemi vardır.

• Çift cinsiyetli yani hermafrodittir.

• Kapalı dolaşım görülür.

• Boşaltım organı nefridyumlardır.

• Deri solunumu yaparlar.

• Örnek; Toprak solucanı vs.

4.Kuşlar

• 4.Kuşlar

• Karada yaşarlar.

• iç döllenme ve dış gelişme görülür.

• Akciğer solunumu yaparlar.

• Kalp dört odalıdır.

• Kapalı dolaşım görülür.

• Vücuda temiz kan gider.

• Hücre dışı sindirim görülür.

• Sıcak kanlıdır.

• Yavrularda mezonefroz, erginlerde metanefroz böbrek vardır.

• Örnek; Serçe, kanarya, şahin vs.

5. Memeliler

• 5. Memeliler

• Suda ve karada yaşarlar.

• İç döllenme ve iç gelişme görülür.

• Yavrular sütle beslenir.

• Akciğer solunumu yaparlar ve alveol vardır.

• diyafram kası bulunur.

• Kalp dört odalıdır.

• Kapalı dolaşım görülür.

• Alyuvarlar çekirdeksizdir.

• Vücuda temiz kan gider.

• Hücre dışı sindirim görülür.

• Sıcak kanlıdır.

• Yavrularda mezonefroz, erginlerde metanefroz böbrek vardır. Örnek; Yarasa, yunus, balina, inek, kirpi, fok vs.

Beslenme İlişkileri ve Etkileşim

• Beslenme İlişkileri ve Etkileşim

• Tabiattaki bütün canlılar birbiriyle etkileşim halindedir.

• Bu etkileşim kendini beslenme ilişkisi şeklinde gösterir.

• Canlılar beslenme ilişkileri bakımından ikiye ayrılır

1.Üretici (Ototrof) Canlılar

• 1.Üretici (Ototrof) Canlılar

• Kendi besinini kendileri yaparlar.

• İnorganik maddelerden organik madde sentezlerler.

• iki çeşittir.

• a) Fotosentetik Canlılar

• Klorofil bulundururlar.

• Işık enerjisini kullanırlar.

• Örnek; Bitkiler, bazı bakteriler ve mavi yeşil algler.

• b) Kemosentetik Canlılar

• Klorofilleri yoktur.

• Kimyasal enerjiyi kullanırlar. Örnek; Bazı bakteriler.

2.Tüketici (Heterotrof) Canlılar

• 2.Tüketici (Heterotrof) Canlılar

• Hazır besin alırlar.

• Organik maddeleri başka organik maddelere ya da inorganik maddelere dönüştürürler.

• Üç çeşittir.

a) Holozoik Beslenme

• a) Holozoik Beslenme

• Katı besinlerle beslenirler.

• Sindirim sistemi gelişmiştir.

• (3)Üç çeşittir.

• Otçul: (Herbivor) inek, kuzu vs.

• Etçil: (Karnivor) Kedi, köpek vs.

• Hem etçil hem otçul: (Omnivor) insan, ayı.

b) Simbiyotik Beslenme

• b) Simbiyotik Beslenme

• Ortak beslenme şeklidir.

• Üç çeşittir.

• 1 ) PARAZİTİZM

• Bir canlı diğerine zarar vererek yaşar.(+,-)

• Ayrıldıklarında parazit olan azalır, diğeri artar.

• İç parazitlerin sindirim sistemleri gelişmemiş fakat dış parazitlerin gelişmiştir.

• Örnek; Plazmodyum, bazı bakteriler,kene vs.

2. Kommensalizm

• 2. Kommensalizm

• İki canlıdan birinin diğerine zarar vermeden birlikte yaşamasıdır. (+, 0)

• Örnek; Köpek balığı ve vantuzlu balık.

3. Mutualizm

• 3. Mutualizm

• iki canlı birbirine faydalı olarak yaşar.(+, +)

• Örnek;insan bağırsağındaki vitamin üreten bakteriler ve insan. Örnek; Suyosunu ve mantar (Liken) gibi.

c) Saprofit Beslenme (Çürükçüller)

• c) Saprofit Beslenme (Çürükçüller)

• Organik artıklarla beslenme şeklidir.

• Organik maddeleri inorganik maddelere dönüştürürler.

• Ayrıştırıcılar da denir.

• Örnek; Bazı bakteriler ve bazı mantarlar.

• Not: Bazı canlılar hem üretici hem de tüketicidir. Öglena ve böcekçil bitkiler gibi.