Ci illər hesab olunur. 1974-cü ildə iki amerikalı alim S. Voznyak və S. Jobs fərdi kompyuter yaratmış və onu Apple adlandırmışlar. Fərdi kompyuterlərin yaranma tarixi 1974-1975
Fərdi kompyuterlərin yaranma tarixi 1974-1975-ci illər hesab olunur. 1974-cü ildə iki amerikalı alim S.Voznyak və S.Jobs fərdi kompyuter yaratmış və onu Apple adlandırmışlar.
Fərdi kompyuterlərin yaranma tarixi 1974-1975-ci illər hesab olunur. 1974-cü ildə iki amerikalı alim S.Voznyak və S.Jobs fərdi kompyuter yaratmış və onu Apple adlandırmışlar.
Konstruksiya etibarilə fərdi kompyuterlər aşağıdakı formalarda ola bilər:
Konstruksiya etibarilə fərdi kompyuterlər aşağıdakı formalarda ola bilər:
Fərdi kompyuterlərin tərkib hissələri aşağıdakılardır:
Fərdi kompyuterlərin tərkib hissələri aşağıdakılardır:
sistem bloku
monitor (displey)
klaviatura
Sistem bloku fərdi kompyuterin əsas hissəsi olub, daxilində kompyuterin işləməsi üçün lazım olan ən əhəmiyyətli qurğuları birləşdirir.
Sistem bloku fərdi kompyuterin əsas hissəsi olub, daxilində kompyuterin işləməsi üçün lazım olan ən əhəmiyyətli qurğuları birləşdirir.
Sistem blokunun daxilində yerləşən qurğular daxili, bloka xaricdən qoşulan qurğular isə xarici qurğular adlanır.
Ana plata fərdi kompyuterin əsas platası sayılır. Ana plata üzərində yerləşən elementlər aşağıdakılardır:
Ana plata fərdi kompyuterin əsas platası sayılır. Ana plata üzərində yerləşən elementlər aşağıdakılardır:
Mikroprosessor
Mikroprosessor dəsti (çipset)
Şinlər
Əməli yaddaş
Daimi yaddaş qurğusu
Yuvalar və s.
Kompyuterin əsas hissəsi mikroprosessordur. Mikroprosessor bir neçə santimetr ölçüdə mikrosxem olub, kompyuterə daxil olan informasiyanın təhlilini, hesablanmasını, emalını, ötürülməsini və s. təmin edir.
Kompyuterin əsas hissəsi mikroprosessordur. Mikroprosessor bir neçə santimetr ölçüdə mikrosxem olub, kompyuterə daxil olan informasiyanın təhlilini, hesablanmasını, emalını, ötürülməsini və s. təmin edir.
Mikroprosessorlar bəzən mərkəzi prosessor (CPU – Central Prosessor Unit – Mərkəzi Prosessor Modulu) da adlanır.
Mikroprosessorun tərkibinə mərkəzi idarə qurğusu, hesab-məntiq qurğusu, prosessorun daxili əməli yaddaşı, registr, keş-yaddaş və s. daxildir.
Mikroprosessorun tərkibinə mərkəzi idarə qurğusu, hesab-məntiq qurğusu, prosessorun daxili əməli yaddaşı, registr, keş-yaddaş və s. daxildir.
Mikroprosessorun əsas səciyyəvi xüsusiyyəti takt tezliyi, işçi gərginliyi, takt tezliyinin daxili çoxaltma əmsalı, keş-yaddaşın tutumu və dərəcəliliyidir.
Mikroprosessorun əsas səciyyəvi xüsusiyyəti takt tezliyi, işçi gərginliyi, takt tezliyinin daxili çoxaltma əmsalı, keş-yaddaşın tutumu və dərəcəliliyidir.
Dərəcəlik (mərtəbəlilik) – eyni vaxtda emal olunan informasiya bitlərinin sayı ilə ölçülür. Məs, 16, 32 və s.
Takt tezliyi - 1 saniyə ərzində yerinə yetirilən əməliyyatların sayıdır.
Takt tezliyi - 1 saniyə ərzində yerinə yetirilən əməliyyatların sayıdır.
Takt tezliyi Meqaherslərlə (MHs) və Geqaherslərlə (GHs) ölçülür. İndiki zamanda fərdi kompyuterlərdə geniş istifadə olunan mikroprosessorların maksimum takt tezliyi saniyədə 1 milyard taktdır.
Bu göstərici prosessorun adından sonra yazılır (məsələn, Pentium/75 Mhs).
Mikroprosessorları əsasən Intel, AMD və Cyrix firmaları istehsal edir.
Mikroprosessorları əsasən Intel, AMD və Cyrix firmaları istehsal edir.
Intel firması öz mikroprosessorlarını əsasən Pentium markası ilə buraxır. Pentium tipli mikroprosessorların tezliyə görə təsnifatı aşağıdakı kimidir:
Pentium I - 75 Mhs 300 Mhs
Pentium II - 300 Mhs 600 Mhs
Pentium III - 600 Mhs 1100 Mhs
Pentium IV - 1100 Mhs (1,1Ghs) 4000 Mhs (4 Ghs)
Keş-yaddaş mikroprosessorla əsas yaddaş arasında yerləşən kiçik tutuma və yüksək işləmə sürətinə malik yaddaşdır.
Keş-yaddaş mikroprosessorla əsas yaddaş arasında yerləşən kiçik tutuma və yüksək işləmə sürətinə malik yaddaşdır.
Keş-yaddaş kompyuterin məhsuldarlığını artırmaq üçün istifadə edilir. Çünki keş yaddaşa verilənləri axtarmaq üçün edilən müraciət vaxtı əməli yaddaşa edilən müraciət vaxtından bir neçə dəfə azdır.
BIOS - Fərdi kompyuterin daimi yaddaşında kompyuter avadanlıqlarının işini yoxlayan, əməliyyat sisteminin yüklənməsini təmin edən proqramlar toplusudur.
BIOS - Fərdi kompyuterin daimi yaddaşında kompyuter avadanlıqlarının işini yoxlayan, əməliyyat sisteminin yüklənməsini təmin edən proqramlar toplusudur.
BIOS (Giriş-çıxışın baza sistemi) ona görə belə adlanır ki, bu sistem giriş-çıxış əməliyyatlarını yerinə yetirən proqramlar toplusunu özündə cəmləşdirir.
Fərdi kompyuterlərə xidmət göstərən proqramların işləməsi üçün cari tarix, saat, kompyuterin konfiqurasiyası haqqında müəyyən informasiya lazım olur. Bu verilənlər CMOS-da saxlanılır.
Mikroprosessorun xarici qurğularla informasiya mübadiləsini həyata keçirən yuvalara portlar deyilir. Portlar sistem blokunun arxa panelində yerləşir.
Mikroprosessorun xarici qurğularla informasiya mübadiləsini həyata keçirən yuvalara portlar deyilir. Portlar sistem blokunun arxa panelində yerləşir.
Portların iki: paralel və ardıcıl növü var.
Sistem blokunun daxilində yerləşən qida bloku fərdi kompyuteri tələb olunan gərginliklə mütəmadi olaraq qidalandırır.
Sistem blokunun daxilində yerləşən qida bloku fərdi kompyuteri tələb olunan gərginliklə mütəmadi olaraq qidalandırır.
Qida blokunda transformator, düzləndirici və sərinləşdirici qurğu yerləşdirilmişdir.
Kontroller (və ya nəzarət qurğusu) idarə qurğusu olub, giriş-çıxış qurğularını mərkəzi prosessorla əlaqələndirir.
Kontroller (və ya nəzarət qurğusu) idarə qurğusu olub, giriş-çıxış qurğularını mərkəzi prosessorla əlaqələndirir.
İnformasiya mikroprosessora şinlər vasitəsilə ötürülür. Kompyuterin bütün daxili qurğuları sistem şini ilə əlaqələndirilir.
Xarici yaddasaxlama qurğusu böyük həcmli informasiyanın uzun müddət saxlanmasını təmin edir.
Xarici yaddasaxlama qurğusu böyük həcmli informasiyanın uzun müddət saxlanmasını təmin edir.
Xarici yaddaşa aşağıdakılar aiddir:
Elastik maqnit disklərdə toplanan informasiya
Sərt maqnit diskdə (vinçester) toplanan informasiya
Dəyişdirilə bilən maqnit disklərdə toplanan informasiya
Kompakt disklərlə iş üçün disk qurğuları
Strimmerlər
Elastik maqnit disklərdə toplanan informasiya daşıyıcıları – disketlərdir.
Elastik maqnit disklərdə toplanan informasiya daşıyıcıları – disketlərdir.
Adi disket 1,44 Mbayta qədər informasiya tuta bilər.
Dəyişdirilməyən sərt maqnit disk (HDD – Hard Disk Driver, vinçester) EHM-lə iş zamanı daim istifadə olunan informasiyanın – əməliyyat sisteminin, proqramların və s.-in kompyuter şəbəkədən ayrıldıqda belə uzun müddətə saxlanılmasını təmin edir. Müasir kompyuterlərdə vinçesterin tutumu 1Tbayt-a qədər ola bilər.
Dəyişdirilməyən sərt maqnit disk (HDD – Hard Disk Driver, vinçester) EHM-lə iş zamanı daim istifadə olunan informasiyanın – əməliyyat sisteminin, proqramların və s.-in kompyuter şəbəkədən ayrıldıqda belə uzun müddətə saxlanılmasını təmin edir. Müasir kompyuterlərdə vinçesterin tutumu 1Tbayt-a qədər ola bilər.
Kompakt disklərlə iş üçün disk qurğuları müxtəlif tip kompakt disklərdən informasiyanın oxunmasını təmin edir. Əsas tipləri aşağıdakılardır:
Kompakt disklərlə iş üçün disk qurğuları müxtəlif tip kompakt disklərdən informasiyanın oxunmasını təmin edir. Əsas tipləri aşağıdakılardır:
Kompakt disklərin yalnız oxunmasını təmin edir. Yaddaşın həcmi ən azı 680 Mbayt olur.
Kompakt disklərin yalnız oxunmasını təmin edir. Yaddaşın həcmi ən azı 680 Mbayt olur.
Bu cür disklərə informasiya istifadəçi tərəfindən xüsusi yazı qurğusu (CD-Writer) ilə bir dəfə yazıla bilər.
Bu cür disklərə informasiya istifadəçi tərəfindən xüsusi yazı qurğusu (CD-Writer) ilə bir dəfə yazıla bilər.
Bu cür disklərə informasiya, yazan istifadəçi tərəfindən çoxlu sayda yazılıb, silinə bilər.
Bu cür disklərə informasiya, yazan istifadəçi tərəfindən çoxlu sayda yazılıb, silinə bilər.
Bu disklərin digər lazer disklərdən fərqi informasiyanın daha sıx yerləşdirilə bilməsindədir. Ən çox istifadə edilən DVD disklərin tutumu 4,38 Gbaytdır. Bu disklərin tutumu 15 Gbayta qədər ola bilər.
Bu disklərin digər lazer disklərdən fərqi informasiyanın daha sıx yerləşdirilə bilməsindədir. Ən çox istifadə edilən DVD disklərin tutumu 4,38 Gbaytdır. Bu disklərin tutumu 15 Gbayta qədər ola bilər.
DVD-ROM – yalnız informasiyanı oxumaq üçün
DVD-R isə həm oxumaq, həm də yazmaq üçün istifadə edilir.
Verilənlərin sistem blokuna daxil edilməsi və ya xaric edilməsi, həmçinin blokda uzun müddət saxlanması üçün istifadə edilən qurğulara periferiya qurğuları deyilir.
Verilənlərin sistem blokuna daxil edilməsi və ya xaric edilməsi, həmçinin blokda uzun müddət saxlanması üçün istifadə edilən qurğulara periferiya qurğuları deyilir.
Klaviatura
Klaviatura
Skaner
Rəqəmli kamera
Mikrofon
Qrafik planşet və s.
Printer
Printer
Plotter
Səs gücləndirici
Monitor və s.
Mouse
Mouse
Coystik
Trekbol
Sensor paneli və s.
Modem
Monitor (displey) – kompyuterə daxil edilən və kompyuterdən alınan mətn və qrafik informasiyanı əks etdirən qurğudur.
Monitor (displey) – kompyuterə daxil edilən və kompyuterdən alınan mətn və qrafik informasiyanı əks etdirən qurğudur.
Klaviatura informasiyanın kompyuterə daxil edilməsi və onun işinin idarə edilməsi üçün nəzərdə tutulmuşdur.
Klaviatura informasiyanın kompyuterə daxil edilməsi və onun işinin idarə edilməsi üçün nəzərdə tutulmuşdur.
Windows sistemində ən geniş istifadə olunan klaviatura 102 və 104 düyməlidir.
Bu düymələr çap makinasının rolunu oynayırlar, hərf, rəqəm və bəzi simvolları kompyuterə daxil etmək üçündür:
Bu düymələr çap makinasının rolunu oynayırlar, hərf, rəqəm və bəzi simvolları kompyuterə daxil etmək üçündür:
Bu düymələr klaviaturanın yuxarı hissəsində yerləşir. İstifadə olunan əməliyyat sistemlərindən və proqramlardan asılı olaraq bu düymələrin funksiyaları da dəyişir.
Bu düymələr klaviaturanın yuxarı hissəsində yerləşir. İstifadə olunan əməliyyat sistemlərindən və proqramlardan asılı olaraq bu düymələrin funksiyaları da dəyişir.
F1, F2, F3, F4, F5, F6,
F7, F8, F9, F10, F11, F12
Proqramın işçi sahəsi üzrə kursoru idarə etmək üçün istifadə edilir. Bu düymələr aşağıdakılardır:
Proqramın işçi sahəsi üzrə kursoru idarə etmək üçün istifadə edilir. Bu düymələr aşağıdakılardır:
Bununla yanaşı, bu düymələri Ctrl-la birgə istifadə etdikdə, funksiyaları dəyişir:
Bununla yanaşı, bu düymələri Ctrl-la birgə istifadə etdikdə, funksiyaları dəyişir:
Ctrl + ← - kursoru 1 söz sola keçirir
Ctrl + → - kursoru 1 söz sağa keçirir
Ctrl + ↑ - kursoru 1 abzas yuxarı qaldırır
Ctrl + ↓ - kursoru 1 sətir aşağı salır
Ctrl + Home - kursoru sənədin əvvəlinə keçirir
Ctrl + End - kursoru sənədin sonuna keçirir
Ctrl + PageUp - sənədi 1 səhifə yuxarı qaldırır
Ctrl + PageDn - sənədi 1 səhifə aşağı salır
Bu düymələrdən hesablama zamanı kalkulyator kimi istifadə edilir, yalnız NumLock düyməsi aktiv olan zaman rəqəmlərlə işləmək mümkündür. Rəqəm klaviaturası adətən klaviaturanın sağ hissəsində yerləşir.
Bu düymələrdən hesablama zamanı kalkulyator kimi istifadə edilir, yalnız NumLock düyməsi aktiv olan zaman rəqəmlərlə işləmək mümkündür. Rəqəm klaviaturası adətən klaviaturanın sağ hissəsində yerləşir.
Caps Lock - əlifbanın böyük hərflərinin daxil edilməsi rejimini verir.
Caps Lock - əlifbanın böyük hərflərinin daxil edilməsi rejimini verir.
Enter – mətn yazıldıqda abzasın bitməsi və yeni abzasın başlaması üçün və dialoq pəncərəsində aktiv düymənin sıxılması üçün istifadə olunur.
BackSpace (←) – kursordan solda yerləşən simvolu ləğv edir.
Del (Delete) – kursordan sağdakı simvolu ləğv edir.
Shift + PrntScrn – ekranın təsvirini çapa vermək üçün istifadə edilir.
Tab – kursorun bir neçə mövqe yerinə dəyişdirilməsi üçün istifadə edilir.
Scroll lock – kursorun mövqeyi dəyişməz qalmaqla ekranı müxtəlif istiqamətlərdə hərəkət etdirməyə imkan verir. Bu düymə müxtəlif proqramlarda müxtəlif təyinata malik ola bilər.
Mouse – hamar səth üzərində hərəkət etdirildikdə, kursorun da ekranda həmin istiqamətdə hərəkətini təmin edən, üzərində iki, ya üç düymə olan qurğudur. Sol düymə əmrləri vermək, sağ düymə isə kontekst menyunu açmaq üçün istifadə olunur.
Mouse – hamar səth üzərində hərəkət etdirildikdə, kursorun da ekranda həmin istiqamətdə hərəkətini təmin edən, üzərində iki, ya üç düymə olan qurğudur. Sol düymə əmrləri vermək, sağ düymə isə kontekst menyunu açmaq üçün istifadə olunur.
Printer informasiyanı kağıza çap edən qurğudur. Printerlər bir-birindən iş prinsipinə, çapetmə üsuluna, sıxlığına, sürətinə və çap rənginə görə dəyişirlər.
Printer informasiyanı kağıza çap edən qurğudur. Printerlər bir-birindən iş prinsipinə, çapetmə üsuluna, sıxlığına, sürətinə və çap rənginə görə dəyişirlər.
Plotter mürəkkəb sxemlərin, böyük ölçülü qrafiklərin, keyfiyyətli rəngli təsvirlərin kağız üzərinə çıxarılması üçün nəzərdə tutulmuş qurğudur.
Plotter mürəkkəb sxemlərin, böyük ölçülü qrafiklərin, keyfiyyətli rəngli təsvirlərin kağız üzərinə çıxarılması üçün nəzərdə tutulmuş qurğudur.
Kağız üzərindəki istənilən informasiyanın oxunub, kompyuterə daxil edilməsini təmin edir.
Kağız üzərindəki istənilən informasiyanın oxunub, kompyuterə daxil edilməsini təmin edir.
Əl ilə çəkilən şəkli bilavasitə kompyuterə daxil edən giriş qurğusudur.
Əl ilə çəkilən şəkli bilavasitə kompyuterə daxil edən giriş qurğusudur.
Modem – kompyuter və telefon xətləri arasında rəqəmli elektrik siqnallarını analoq siqnallarına və ya əksinə avtomatik çevirən qurğudur.
Modem – kompyuter və telefon xətləri arasında rəqəmli elektrik siqnallarını analoq siqnallarına və ya əksinə avtomatik çevirən qurğudur.
Texnikada rəqəmli siqnalların analoq siqnallarına çevrilməsinə modulyasiya, əks prosesə demodulyasiya deyilir.
Modemlər istifadə olunan kompyuterlərin tiplərindən asılı olaraq daxili və xarici olurlar.
Strimmer (stream – uzun lent) informasiyanı maqnit lentinə yazan xüsusi imkanlı maqnitofondur. Strimmerin kasetləri böyük tutuma (120Mbayt – 5Gbayt) malikdir.
Strimmer (stream – uzun lent) informasiyanı maqnit lentinə yazan xüsusi imkanlı maqnitofondur. Strimmerin kasetləri böyük tutuma (120Mbayt – 5Gbayt) malikdir.
Videoadapter vasitəsilə qrafiki informasiya monitorun ekranına çıxarılır.
Videoadapter vasitəsilə qrafiki informasiya monitorun ekranına çıxarılır.
Videoadapterin cəld işləməsi və imkanları videokontrollerdən asılıdır. Onun vasitəsilə videoyaddaşdan təsvirin alınması və bu kimi əməliyyatlar təmin edilir.
Şəbəkə kartı kompyuterin şəbəkəyə qoşulmasını təmin edir. Əgər firma və ya təşkilatda lokal şəbəkə varsa, şəbəkə kartı vasitəsilə kompyuterlər arasında informasiya mübadiləsi yaratmaq mümkündür.
Şəbəkə kartı kompyuterin şəbəkəyə qoşulmasını təmin edir. Əgər firma və ya təşkilatda lokal şəbəkə varsa, şəbəkə kartı vasitəsilə kompyuterlər arasında informasiya mübadiləsi yaratmaq mümkündür.
