Computer Networks Computer Science
Yüklə 81,3 Kb.
|
1 2
2-mustaqil ish. tarmoq- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Authors: Nurmuxamad Duisenov Chirchik state pedagogical Institute Bekjan Akhmedov
- Discover the worlds research
- PRACTICAL WAYS TO LEARN AND USE THE EDUCATIONAL CLUSTER
- CLUSTER METHOD OF USING MOBILE APPLICATIONS IN THE EDUCATION PROCESS
- CLUSTER METHOD FOR THE DEVELOPMENT OF CREATIVE THINKING OF STUDENTS OF HIGHER EDUCATIONAL INSTITUTIONS
|
Home Computer Networks Computer Science Computer Communications (Networks) WLAN ArticlePDF Available SIMSIZ ALOQA TARMOQLAR WLAN(WI-FI) FOYDALANISH KO'NIKMALARI February 2021 Project: Education Authors: Nurmuxamad Duisenov Chirchik state pedagogical Institute Bekjan Akhmedov Chirchik state pedagogical institute Download full-text PDFRead full-text Download full-text PDF Read full-text Download citation Copy link References (7) Abstract
Discover the world's research 20+ million members 135+ million publications 700k+ research projects Join for free Public Full-text 1 Content uploaded by Nurmuxamad Duisenov Author content Content may be subject to copyright. 1 SIMSIZ ALOQA TARMOQLAR WLAN(WI-FI) FOYDALANISH KO’NIKMALARI N. E. DUISENOV ABSTRACT: Hozirgi kunda axborot texnologiyalari jadal tarzda rivojlanib borayotgan bir vaqtda aloqa, axborot almashinuvi ham juda katta tezlik bilan rivojlanib bormoqda. Aloqalarning qulayligi oshirishda aloqa vositalarini ham o’rni beqiyosdir. Chunki aloqaning sifatliligi aloqa vositalariga chambarchas bog’liq. Dastlab aloqalarni faqat sim ulagichlar orqali amalga oshirilar edi. Ushbu simlar foydalanuvchilarni aloqa markazlari orqali bir-biri bilan bo’glagan va shu tariqa shaxarlar, davlatlar orasida aloqa o’rnatilgan. Hozirgi kunda bunday simlarni zamonaviy ko’rishdagi maxsulotlaridan foydalaniladi. Bularga misol qilib optik tolali simlarni keltiramiz. Bu bir qancha qulayliklarga ega. Lekin shunday tolali aloqalar ham zamon talablariga javob bera olmayapti. Chunki bu sim orqali aloqasining o’ziga bog’liq bir qancha noqulayliklari bor. Bularga misol keltirsak, bu simlarni qandaydir aloqa markazlarigacha tortib olib borish, simlarni joylashtirishdagi noqulayliklar va hokazo. 2 Bundan tashqari simlarni tayyorlash uchun ham xom ashyolar sarf bo’lishi kabi moliyaviy noqulayliklari mavjud. Shunday noqulayliklar va moliyaviy zararlardan qochgan holda yangi zamonaviy aloqa simsiz aloqalar ishlab chiqildi. Bunga misollar keltirsak, birinchi navbatda mobil aloqa va eng qulay aloqalardan biri hisoblanayotgan simsiz aloqa tizimidir. Simsiz aloqaga Wi-Fi, Wi-MAX, Wi-Bro va shunga o’xshash bir qator aloqa texnologiyalar kiradi. SIMSIZ LOKAL TARMOQ TEXNOLOGIYALARI: O’TMISh VA KELAJAK Axborot uzatishning simsiz texnologiyalari tarixi XIX asrning oxiriga kelib birinchi radiosignal uzatilishi bilan boshlangan va XX asrning 20-yillarida amplituda modulyatsiyali radio qabul qilgichlar paydo bo’lishi bu texnologiyalarni rivojlanish jarayonlariga katta ta’sir ko’rsatdi. 1970-yillarga kelib tovushni radioto’lqinlar orqali uzatuvchi birinchi simsiz radiotelefonlar yaratildi. Dastlab bular analog tarmoqlarda ishlagan bo’lsa, 80-yillar boshida raqamli standartlarga o’tish boshlanganligini anglatuvchi, spektrni yaxshi taqsimlashini, eng yaxshisifatli signalni va eng yaxshi xavfsizlikni ta’minlovchi GSM standarti ishlab chiqildi. XX asrning 90-yillarida simsiz tarmoqlar holatini mustahkamlash jarayonlari yuz berishi, bu texnologiyalarni jadallik bilan rivojlanishiga olib keldi. Bugungi kunda simsiz texnologiyalar kundalik hayotimizga mustahkam joylashib bormoqda, yuqori tezlikni ta’minlash bilan 3 birga ular yangi qurilma va xizmatlarni taqdim etmoqda. Yangi CDMA (Code Division Multiple Access - kanallarni kodli taqsimlash texnologiyasi), GSM (Global Systems for Mobile Communications- mobil aloqa tarmoqlarining global tizimi), TDMA (Time Division Multiple Access-kanallarni vaqt orqali taqsimlash texnologiyasi), 802.11, WAP (Wireless Application Protocol-simsiz texnologiyalar protokoli), 3G va 4G (uchinchi va to’rtinchi avlod texnologiyalari), GPRS (General Packet Radio Service, ma’lumotlarni paketlab uzatish xizmati), Bluetooth (o’rta va qisqa masofa tarmog’i), EDGE (Enhanced Data Rates for GSM Evolution, takomillashtirilgan GSM tarmoq) va shu kabi texnologiyalarning xilma-xilligi bu sohada tub burilish boshlanayotganini anglatib turibdi. Simsiz lokal tarmoqlar (WLAN) hamda o’rta va qisqa masofa tarmoq (Bluetooth) larning rivojlanishi juda istiqbollidir. Simsiz lokal tarmoqlar aeroportlar, universitet va institutlar, mehmonxonalar, restoranlar, korxona va tashkilotlar tarmoqlarida ko’plab qo’llanilmoqda. Simsiz tarmoqlarni standartlarini ishlab chiqish 1990 yilda butunjahon IEEE (Elektr va elektronika bo’yicha muhandislar instituti) tashkiloti tomonidan 802.11 komiteti tashkil etilishi bilan boshlangan. Butunjahon o’rgimchak to’ri va bu tarmoqda simsiz qurilmalar yordamida ishlash g’oyasi simsiz texnologiyalarning rivojlanish jarayonlariga muhim turtki vazifasini o’tadi. 90-yillar oxiriga kelib foydalanuvchilarga WAP-xizmati taqdim etildi. Shuni ta’kidlash kerakki boshida bu xizmat ko’pchilikda uncha qiziqish uyg’onmadi. WAP-xizmati asosiy axborot xizmatlari sifatida - yangiliklar, ob-qavo, kundalik va boshqa xizmatlar to’plamini taqdim etgan edi. Shuningdek, Bluetooth va WLAN dan ham ushbu aloqa vositalarining qiymati yuqoriligi bois juda kam miqdorda foydalanishgan. Lekin narxlarning tushishi ushbu vositalarga bo’lgan talab va qiziqishni ortishiga sabab bo’ldi. XXI asrning dastlabki o’n yilligi o’rtalariga kelib simsiz Internet-servisi foydalanuvchilarining soni bir necha o’n millionga etdi. Simsiz Internet-aloqasining paydo bo’lishi bilan birinchi o’rinda 4 uning xavfsizligini ta’minlash masalalari ko’tarildi. Simsiz tarmoqlardan foydalanganda paydo bo’lgan asosiy muammolar sirasiga quyidagilarni keltirib o’tish lozim - bu maxsus xizmat, tijorat tashkilotlari va xususiy tadbirkorlar jo’natmalarini tutib qolish, kredit kartochkalar nomerlarini tutib qolish, bog’lanish uchun to’lov vaqtini o’g’irlash, kommunikatsiya markazlari ishiga xalal berish kabilardir. Bu muammolar aloqa standartlarini takomillashtirish orqali hal etib borilmoqda. Simsiz texnologiyalar taraqqiyotining ahamiyatli jihati shundaki, bu texnologiyalardan uy sharoitidagi foydalanuvchilar qulay tarzda foydalana olishlaridir. Uy tarmog’i qurilmalari sonining ortishi bilan ushbu qurilmalarni birbiri bilan ulovchi ko’plab simlar bu tarmoqning asosiy muammosiga aylanib bormoqda. Bu o’z navbatida simsiz texnologiyalarga o’tishga sabab tug’dirmoqda. Simsiz texnologiyalarning yakka tartibda foydalanuvchilari soni salmoqli bo’lsada tezkor o’sib boruvchi segmenti - bu uning korporativ foydalanuvchilari hisoblanadi. Ma’lumotlarni simsiz uzatish muhim strategik vosita hisoblanib korxonada unumdorlikni oshishi (hodimlar korporativ axborotlarga doimiy va tezkor ega bo’ladilar, ular yangiliklardan tezkor boxabar bo’ladilar) ni ta’minlaydi, mijozlarga xizmat ko’rsatish sifatini oshiradi (bir 5 vaqtning o’zida ularning shikoyatlarini va xohishlarini qabul qilish hamda bir vaqtning o’zida sezish mumkin), raqiblarga nisbatan ustunlikni yaratadi (axborotlarni almashish va qaror qabul qilish tezliklarini oshishi). Bir so’z bilan simsiz texnologiyalarni kelajak texnologiyalari deb aytishimiz mumkin. Wi-Fi. Wi-Fi texnologiyasi hozirgi kunga kelib kompyuter olamida eng perspektiv kompyuter tarmoq tarmoqlaridan biri hisoblanadi. Wi-Fi (Wireless Fidelity) — ingliz tili so’zlaridan tashkil topgan bo’lib, «simsiz vafolik» ma’nosini anglatadi. Wi-Fi texnologiyasi deb raqamli ma’lumotlarni radiokanallar orqali jo’natish turlaridan biridir. Ushbu texnologiya yaratilishida avvalo korporativ foydalanuvchilar uchun mo’ljallangan bo’lib, kabelli tarmoqni o’rnini egallashi bashorat qilingandi. Bizga ma’lumki albatta kabelli tarmoqli kompyuter tarmog’ini yaratish uchun bir necha ming kabel tarmog’ini qo’lda o’rnatish hamda maxsus tarmoq topologiyasini o’rnatish talab qilinishini hamma bilishligi aniq. Wi-Fi — radiochastotalarning qisqartirilgan boshqaruv chastotalarida ishlovchi simsiz ma’lumot almashinish standartlashtirilgan 6 texnologiyasi. Odatda Wi-Fi tarmog’i orqali WLAN(Wireless Local Area Network — Simsiz Lokal Tarmoq) tarmoqlar yaratiladi. Ushbu tarmoqda albatta yuqori radioto’lqinlar orqali aloqa tashkil qilinuvchi hamda ma’lumot almashinishini ko’rish mumkin bo’ladi. Bu tizim kabelli tarmoqni kengayishi yoki unga alternativ sifatida bitta ofis, butun bir bino yoki bir maydon territoriyasida ishlatiladi. Wi-Fi texnologiyasi minglab kabel tarmog’ini tushirish kabi mablag’li jarayon uchun mablag’laringizni tejash bilan birga, o’rnatishni oddiyligi esa murakkab texnik o’rnatish jarayonlariga vaqtni iqtisod qilinishini bu tarmoqni boshqa tarmoqlardan ustun qilib qo’yadi. Simsiz tarmoqlar radiochastotalardan foydalanishiga sabab radioto’lqinlar bino yoki umuman ofislardagi devor yoki shunga o’xshagan to’siqlardan ham o’tib ketaveradi va umuman hech narsa unga to’siq bo’la olmaydi(masofadan tashqari albatta!). Simsiz tarmoqlar o’z-o’zidan kabelli tarmoqlardan ishonchliroq hisoblanadi. Ko’pchilik WLAN tarmoqlarini diapazoni yoki qoplash maydoni 160 metrni tashkil qiladi, bu albatta uning yo’lidagi to’siqlarning qanaqaligiga va qanchaligiga bog’liq bo’ladi. Ushbu tarmoqni ishlash tezligi kabelli tarmoq bilan tenglashashi ham mumkin va undan bir necha barobar yuqori ham bo’lishi mumkin. WI-FI TEXNOLOGIYASI Wi-Fi texnologiyasi hozirgi kunga kelib kompyuter olamida eng perspektiv kompyuter tarmoqlaridan biri hisoblanadi. Wi-Fi (Wireless Fidelity) — ingliz tili so’zlaridan tashkil topgan bo’lib, «simsiz bog’lanish» ma’nosini anglatadi. Wi-Fi texnologiyasi raqamli ma’lumotlarni radiokanallar orqali jo’natish turlaridan biridir. Ushbu texnologiya yaratilishida avvalo korporativ foydalanuvchilar uchun mo’ljallangan bo’lib, kabelli tarmoqni o’rnini egallashi bashorat qilingandi. Bizga ma’lumki kabelli tarmoqli kompyuter tarmog’ini yaratish uchun bir necha ming kabel tarmog’ini qo’lda o’rnatish hamda maxsus tarmoq topologiyasini o’rnatish talab qilinadi. Wi-Fi radiochastotalarning qisqartirilgan boshqaruv chastotalarida ishlovchi simsiz ma’lumot almashinish standartlashtirilgan texnologiyasi. Odatda Wi-Fi tarmog’i orqali 7 WLAN(Wireless Local Area Network — Simsiz Lokal Tarmoq) tarmoqlar yaratiladi. Ushbu tarmoqda yuqori radioto’lqinlar orqali aloqa tashkil qilinuvchi hamda ma’lumot almashinishini ko’rish mumkin bo’ladi. Bu tizim kabelli tarmoqni kengayishi yoki unga alternativ sifatida bitta ofis, butun bir bino yoki bir maydon territoriyasida ishlatiladi. Wi-Fi texnologiyasi minglab kabel tarmog’ini tushirish kabi mablag’li jarayon uchun mablag’laringizni tejash bilan birga, o’rnatishni oddiyligi esa murakkab texnik o’rnatish jarayonlariga vaqtni iqtisod qilinishini bu tarmoqni boshqa tarmoqlardan ustun qilib qo’yadi. Simsiz tarmoqlar radiochastotalardan foydalanishiga sabab radioto’lqinlar bino yoki umuman ofislardagi devor yoki shunga o’xshagan to’siqlardan ham o’tib ketaveradi va umuman hech narsa unga to’siq bo’la olmaydi(masofadan tashqari albatta!). Simsiz tarmoqlar o’z-o’zidan kabelli tarmoqlardan ishonchliroq hisoblanadi. Ko’pchilik WLAN tarmoqlarini diapazoni yoki qoplash maydoni 160 metrni tashkil qiladi, bu albatta uning yo’lidagi to’siqlarning qanaqaligiga va qanchaligiga bog’liq bo’ladi. Ushbu tarmoqni ishlash tezligi kabelli tarmoq bilan tenglashashi ham mumkin va undan bir necha barobar yuqori ham bo’lishi mumkin. Bu albatta qaysi standartidan foydalanishga ham bo’gliq bo’ladi. 1-rasm. Wi-Fi aloqa tarmog’i Xuddi oddiy tarmoqlar kabi WLAN tarmog’ida ham ma’lumotlarning o’tkazuvchanlik qobiliyati uning topologiyasidan, yuklanishidan, yuklanish nuqtasining masofasiga va shu kabi parametrlarga bog’liq bo’ladi. Ushbu tarmoqni eng qulay tomonlaridan birinchisi uni oson o’rnatilishida bo’lsa ikkinchisi esa Wi-Fi tarmog’ini kengaytirishdagi muammolarni umuman yo’qligi yoki boshqacha qilib aytganda ushbu tarmoq kengayishi oson bo’lgan eng sodda tarmoq hisoblanadi desam mubolag’a bo’lmasa kerak. Ushbu WLAN tarmo’gini kengaytirish uchun esa amaliy jihatdan yondoshib qaraganda yangi ulanish nuqtalarini yaratishning o’zigina kifoya. Wi-Fi qurilmasini yoki razvyortkasini sotib olayotgan 8 foydalanuvchi o’zini bemalol quyidagi imkoniyatlarni ega deb hisoblashi mumkin: 1. Ko’p funksional multiservisli simsiz aloqa bilan birgalikda qo’shimcha qurilmalar bilan ishlovchi maxsus qurilma 2. Yuqori tezlikda uzoq masofalarga ma’lumot almashinish imkoniyatiga ega bo’lasiz 3. Tarmoqni kengaytirish uchun deyarli hech qanday ishni amalga oshirishni keragi yo’q:yangi foydalanuvchi tarmoqqa ulanish uchun tarmoqqa ulanish parolini bilishi buning uchun yetarli hisoblanadi. 4.Ushbu foydalanuvchi internet texnologiyalari hamda telekommunikatsiya sohalarining eng oxirgi yutuqlaridan foydalanayotgan bo’ladi. Quyidagi rasmda Wi-Fi tarmog’iga ulanish qurilmalari keltirilgan. 2-rasm. Wi-Fi tarmog’iga ulanish qurilmalari Xuddi oddiy tarmoqlar kabi WLAN tarmog’ida ham ma’lumotlarning o’tkazuvchanlik qobiliyati uning topologiyasidan, yuklanishidan, yuklanish nuqtasining masofasiga va shu kabi parametrlarga bog’liq bo’ladi. Ushbu tarmoqni eng qulay tomonlaridan birinchisi uni oson o’rnatilishida bo’lsa ikkinchisi esa Wi-Fi tarmog’ini kengaytirishdagi muammolarni umuman yo’qligi yoki boshqacha qilib aytganda ushbu tarmoq kengayishi oson bo’lgan 9 eng sodda tarmoq hisoblanadi desam mubolag’a bo’lmasa kerak. Ushbu WLAN tarmo’gini kengaytirish uchun esa amaliy jihatdan yondoshib qaraganda yangi ulanish nuqtalarini yaratishning o’zigina kifoya. INTERNET – jahon bo‘yicha kompyuter tarmoqlaridan tuzilgan yaxlit tarmoq bo‘lib, axborot almashinuvining yagona til – andoza – qoidalar majmuyi asosida ishlaydi. INTERNET tarmog‘i istalgan axborotni zamon va makoniga bog‘liq bo‘lmagan xolda olish imkoniyatini yaratib beradi. Apparat va dasturiy vositalarning rivojlanishi, mukammalligi va shu bilan bir qatorda, ko`rinishidan soddaligi, ko`pchilik foydalanuvchilar tarmoqlari o`z kuchlari bilan o`rnata oladigan darajaga keltirilgan. Ammo har bir tarmoq bilan ishlovchi yoki tanishishni xohlagan foydalanuvchi mavjud adabiyotlardan qoniqa olmasligi mumkin. Chunki adabiyotlarning aksariyati ko`p va katta masalalarni bir kitob doirasida qamrab olishga harakat qilingan. Axborotlarni bir kompyuterdan ikkinchi kompyuterga uzatish muammosi hisoblsh texnikasi paydo bol`gandan beri mavjuddir. 10 Axborotlarni bunday uzatish alohida foydalanilayotgan kompyuterlarni birgalikda ishlashni tashkil qilish, bir masalani bir necha kompyuter yordamida hal qilish imkoniyatini beradi. Ayniqsa, Windows operatsion sistemasining oxirgi versiyalarida ancha rivojlangan tarmoq vositalari mavjudligi maxsus tarmoq dasturlarini xarid qilishdan ozod qiladi. Bundan tashqari, har bir kompyuterni ma’lum bir vazifani bajarishga ixtisoslashtirish va kompyuterlarning resurslaridan birgalikda foydalanish hamda ko`pgina boshqa muammolarni ham hal qilish mumkin bo`ladi. Yana tarmoqning asosiy texnik ko`rsatkichlaridan biri – katta yuklamada ishlash imkoniyatidir, ya’ni axborot almashish tezligi (yana boshqacha qilib aytganda, katta trafik bilan). Tarmoqda qo`llanilayotgan axborot almashinuvi boshqaruvchi mexanizm unumli bo`lmasa, u holda kompyuterlar axborot uzatish uchun ko`p vaqt navbat kutib qolishi mumkin. Navbat kelganidan so`ng katta tezlikda va bexato axborot uzatilsa ham, tarmoqdan foydalanuvchiga baribir tarmoq resurslaridan foydalanish uchun ma’lum vaqt kutishga to`g`ri keladi. Har qanday axborot uzatishni boshqarish mexanizmi kafolatlangan ravishda ishlashi uchun, oldindan tarmoqqa ulanishi mumkin bo`lgan kompyuterlar, axborotlar soni ma’lum bo`lishi kerak. Rejalashtirilganidan ko`p kompyuterlarni tarmoqqa ulanishi, yuklamaning oshishiga olib kelishi natijasida har qanday mexanizm ham axborotlarni uzatishga ulgura olmay qolishi tabiiydir. Nihoyat, tarmoq deb, bu so`zning tub ma’nosi kabi, shunday axborot uzatish sistemasini tushunish kerakki, bu mahalliy bir necha o`nlab kompyuterlarni birlashtirgan bo`lishi lozim. 11 2. INTERNETning tuzilmasi va tashkil etuvchilari Internet (International Network –xalqaro kompyutеr tarmog`i)-butun dunyoni qamrab olgan global kompyutеr tarmog`idir. Hozirgi kunda Internet dunyoning 150 dan ortiq mamlakatlarida 100 millionlab abonеntlarga ega. Har oyda tarmoq miqdori 5-10% ortib bormoqda. Internet dunyodagi turli xil ma'lumotga oid axborot tarmoqlari o`rtasidagi o`zaro aloqani amalga oshiruvchi yadroni tashkil qiladi. Internet qachonlardir faqat tadqiqot va o`quv guruhlarigagina xizmat qilgan bo`lsa, hozirgi kunga kеlib, u ishlab chiqarish doiralari orasida kеng tarqalmoqda. Kompaniyalarni Internet tarmog`ining tеzkorligi, arzon, kеng qamrovdagi aloqa, hamkorlik ishlaridagi qulaylik, hammaning ishlashi uchun imkon 12 bеruvchi programma, hamda ma'lumotlarning noyob bazasi ekanligi o`ziga tortmoqda. Arzon xizmat narxi evaziga (faqat Internet tarmog`idan yoki tеlеfondan foydalanganliklari uchun oyma-oy to`lanuvchi doimiy to`lovni nazarda tutmasa) foydalanuvchilar AQSh, Kanada, Avstraliya va boshqa ko`pgina Yevropa mamlakatlarining tijorat yoki notijorat axborot xizmatlariga yo`l topadilar. Internetning erkin kiriladigan arxivida insoniyat faoliyatining barcha jabhalarini qamrab oladigan axborotlarga, yangi ilmiy yangiliklardan tortib, to ertangi kungi ob-havo ma'lumotigacha bilib olish mumkin. Ayniqsa, kommunikatsiyaga muhtoj shaxslar, tashkilot, muassasalar uchun ko`pincha tеlеfon orqali to`g`ridan-to`g`ri aloqaga nisbatan Internet infrastrukturasidan foydalanish anchagina arzon tushadi. Bu narsa, ayniqsa, chеt ellarda filiallari mavjud bo`lgan firmalar uchun qulaydir, chunki Internet ning konfidеntsial noyob aloqalari butun dunyo bo`yicha imkoniyatga ega. Intеrnеt 1983 yildа yarаtilgаn dеb qаbul qilingаn bo’lib, shu yili kоmp`yutеr аlоqаsini dаsturiy tа`minоtidа rеvоlyutsiоn o’zgаrish yuz bеrdi. Intеrnеtning pаydо bo’lish vаqti uning аsоsini tаshkil etuvchi TPC/IP qаydnоmаlаrilаrining stаndаrt sifаtidа qаbul qilingаn vаqti bilаn bеlgilаngаn. Kоmp`yutеr tаrmоqlаrini tаrmоqlаr аrо intеrfеys-GATEWAY (shlyuz) оrqаli birlаshtirаdi. Bu tаrmоq turli dаvlаt kоrxоnаlаri, o’quv yurtlаri, xususiy kоrxоnаlаr vа 13 shаxslаrning yangi kоmp`yutеr tеxnоlоgiyalаrini yarаtish, jоriy qilish vа ulаrning shu sоhаdаgi hаrаkаtlаrini birlаshtirish uchun xizmаt qilаdi. Hоzirdа u butun dunyo qit`аlаrini o’zidа birlаshtirаdi. Intеrnеt tаrkibidаgi bа`zi kоmp`yutеr tаrmоqlаri CSNET, NSFNET-o’z nаvbаtidа kаttа tаrmоqlаr bo’lib, o’zlаri hаm bir nеchа tаrmоqlаrdаn ibоrаt. Intеrnеt ishini kоrdinаtsiya qilishni NIC (NetWork Information Centre) Stеnfоrt univеrsitеtidаgi SRI (Stanfort Research Institute, ko’pinchа SRI-NIC dеb yuritilаdi) mаzkаz tоmоnidаn bоshqаrilаdi. Intеrnеtdа TELNET (Tеlеfоn tаrmоg’i) uzоqqа uzаtish, FTP (File Transport Protocol) fаyl uzаtish, SMTP (Simple Mail Transport Protocol) оddiy pоchtа jo’nаtish qаydnоmаlаridаn elеktrоn pоchtа uchun fоydаlаnilаdi. MCI, ICT o’z mijоzlаrigа pоchtа, fаks vа tеlеks xizmаtlаrini ko’rsаtаdi. NSFNET-АQShning milliy fоndi tаrmоg’i, eng yirik supеr kоmp`yutеrgа ulаngаn bo’lib АQShdаgi ilmiy tаdqiqоt institutlаrini, kоrpоrаtsiya vа hukumаt idоrаlаrini birlаshtirаdi. UUNET-Sаvdо-sоtiq bilаn bоg’liq bo’lmаgаn tаrmоq bo’lib, USENET yangiliklаrini UNIXdа bоshlаng’ich mаtnlаrni оlish kаbi ishlаrni tа`minlаydi. UUCPNET (Unix to Unix Copy)-Xаlqаrо elеktrоn pоchtа bo’lib, mа`lumоtlаr UUCP ismli dаsturlаr оrqаli jo’nаtilаdi. UUCP-uzаtish uchun qаydnоmа, kоmmunikаtsiya mаqsаdlаri uchun fаyllаr to’plаmi, kоmmunikаtsiоn dаsturlаr uchun esа buyruqlаr to’plаmidir. Undаn elеktrоn pоchtаlаr yubоrish vа tеlеkоnfrеnsiyalаrdа qаtnаshish uchun kеng fоydаlаnilаdi. 14 Butun dunyo miqyosidа kоmp`yutеrlаr оrqаli mulоqоt bo’lishi uchun ulаr bir-birini tushunishi kеrаk. Kоmp`yutеrlаr mutаnоsibligini tа`minlаsh mаqsаdidа ITO-(International Telecommunication Union) Xаlqаrо tеlеkоmmunikаtsiya uyushmаsi tаshkil qilingаn. U tеlеfоn vа mа`lumоtlаrni uzаtish tizimlаrini nаzоrаt qiluvchi 3 tа оrgаndаn ibоrаt. Bu оrgаn CCITT dеb nоmlаnаdi vа tеlеvоn, tеlеgrаf, mа`lumоtlаrni uzаtish xizmаti sоhаsidа tаkliflаr ishlаb chiqаdi. Xаlqаrо аndоzаlаsh ISO (Organization and Standartizations-Xаlqаrо аndоzаlаsh tаshkilоti) - U o’zidа 100 dan оrtiq mаmlаkаtlаrni birlаshtirgаn. IEEE xаlqаrо tаshkilоt (Institute of Electrical and Electronics Enginers) turli jurnаllаr chiqаrishdаn tаshqаri elеktrоn vа hisоblаsh tеxnikаsi bo’yichа ko’plаb аndоzаlаrni ishlаb chiqаradi. Lоkаl tаrmоq uchun IEEE 82 аndоzаsi аsоsiydir. Shu bilan birga yana bir narsani aytish lozimki, yaqindan bеri bosma nashrlarni kompyutеr tarmog‘i kanali orqali tarqatish boshlandi. Tеz-tеz bizga kеrakli gazеta va jurnallarimizning oxirgi ma'lumotlarini WWW so‘zlaridan boshlangan manzilda ko‘rish va uni shu manzildan nusxasini ko‘chirib olish mumkin dеgan so‘zlar ko‘proq uchrab turibdi. Shu bilan birga elеktron nashrlar tushunchalarining qamrovi oyma-oy kеngayib bormoqda. Yangi-yangi elеktron usulda chop etilgan jurnallar paydo bo`lmoqda. Internetning tuzilmasi va tashkil etuvchilarini NFSnet (National Science Foundation Net – Milliy ilmiy fondler tarmog’i) tashkil etadi. Bu tarmoq AQSH hududi bo’ylab tarqalgan 10dan ortiq aloqa tugunlari (uzeli) kabellar yordamida o’zaro birlashtirilgan tugunlarga kompyuterlar ulanadi. 15 Boshqa mamlakatlardagi aloqa tugunlari tayanch tugunlariga to’g’ridan- to’gri ulanadi, o’z navbatida u tugunlarga boshqa tugunlar ulanib tarmoq daraxtsimon tuzilmadagi barglarga o’xshab ko’payib boradi. Shu tariqa jahon kompyuter tarmog’i Internet shakllanib taraqqiy etmoqda. Tayanch tarmoqqa bevosita yoki bilvosita ulangan boshqa tarmoqlar, Internetning asosiy hizmatlarini o’zida mujassamlashtirgan holda Internet qismlarini tashkil etuvchilari hisoblanadi. World Wide Web (WWW, tarjimasi – Jahon o’rgimchak to’ri) Internetning eng yaxshi hizmatlaridan bo’lib, matn, grafik axborot, tovushli fragmentlardan tasgkil topgan hujjatlar bilan ishlash imkoniyatini yaratib beradi. WWW foudalanuvchiga Internetning istalgan qismidagi serverdagi hujjatni topib o’qishni ta’minlovchi tizimdir. WWWning muhim hossalaridan biri hujjatlarga gipermatn ishoratlari («Ссылка»лaри) kiritilishi mumkinligidadir. Bu ishoratlarning afzalligi shundan iboratki, ular yordamida foydalanuvchi yangi hujjatni ekranga yuklash jarayonini juda oson yo’l bilan amalga oshiradi: ya’ni sichqoncha ko’rsatkichi gipermatndagi kerakli ishoratga keltirilib bosilishi kifoya. Istalgan hijjat boshqa hujjatlarga ishoratlarni ma’lum ko’rinishda saqlashi mumkin. Agar matnda boshqa hujjatlarga ishorat bo’lsa, bunday hujjat Gipermatn deyiladi. Amalda WWW tizimida barcha hujjatlar gipermatn ko’rinishida bo’lib, ko’pchiligi grafik tasvir, tovush ma’lumotlari va videofragmentlarni o’z ichiga oladi. 4. Internetning resurslari va ulardan foydalanish usullari Citations (0) References (7) PRACTICAL WAYS TO LEARN AND USE THE EDUCATIONAL CLUSTER Article Full-text available Feb 2021 Bekjan Akhmedov Majidov J.M. View Show abstract CLUSTER METHODS OF LEARNING ENGLISH USING INFORMATION TECHNOLOGY Article Full-text available Jan 2021 Bekjan Akhmedov Kuchkarov Sh View Show abstract CLUSTER METHOD OF USING MOBILE APPLICATIONS IN THE EDUCATION PROCESS Article Full-text available Jan 2021 Bekjan Akhmedov Eshnazarova M.Yu Rustamov U.R. Xudoyberdiyev R.F. View Show abstract CLUSTER METHOD FOR THE DEVELOPMENT OF CREATIVE THINKING OF STUDENTS OF HIGHER EDUCATIONAL INSTITUTIONS Article Full-text available Dec 2020 Bekjan Akhmedov M.X. Xalmetova G.S. Rahmonova Kh.S.Khasanova View Show abstract Yüklə 81,3 Kb. Dostları ilə paylaş:
|
1 2