Dasturiy injiniringa kirish

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI
RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
QARSHI FILIALI
KOMPYUTER INJINIRINGI FAKULTETI
DI 12-20 - GURUH TALABASINING
“ DASTURIY INJINIRINGA KIRISH ”
FANIDAN TAYYORLAGAN

2-MUSTAQIL ISHI
Bajardi: Shaybonov Muhsinbek
Qabul qildi: Normamatov Hayriddin
QARSHI-2022
Mavzu: Foydalanuvchi va tizim talablari. Funksional talablar No-funksional bo’lmagan talablar. Domen talablari (Domain Requirements). Dasturiy ta’minot talablar xujjati (Software Requirements Document)
R E J A :

1. 
   Foydalanuvchi va tizim talablari
   
2. 
   Funksional va funksional bo‘lmagan talablar
   
3. 
   Domen talablari (Domain Requirements).
   
4. 
   Dasturiy ta’minot talablar xujjati (Software Requirements Document)
   

Foydalanuvchi va tizimga qo'yiladigan talablar - bu tizim taqdim etishi kerak bo'lgan xizmatlarning tavsifi va uning ishlashidagi cheklovlar. Ushbu talablar mijozlarning qurilmani boshqarish, buyurtma berish yoki ma'lumot topish kabi ma'lum bir maqsadga xizmat qiladigan tizimga bo'lgan ehtiyojlarini aks ettiradi. Ushbu xizmatlar va cheklovlarni aniqlash, tahlil qilish, hujjatlashtirish va tekshirish jarayoni talablar muhandisligi (RE) deb ataladi.
Talab atamasi dasturiy ta'minot sanoatida doimiy ravishda ishlatilmaydi. Ba'zi hollarda talab - bu tizim taqdim etishi kerak bo'lgan xizmatning yuqori darajadagi mavhum bayonoti yoki tizimdagi cheklov. Boshqa tomondan, bu tizim funktsiyasining batafsil, rasmiy ta'rifidir. Devis (Davis 1993) bu farqlar nima uchun mavjudligini tushuntiradi:
Agar kompaniya dasturiy ta'minotni ishlab chiqish bo'yicha yirik loyiha uchun shartnoma tuzmoqchi bo'lsa, u o'z ehtiyojlarini etarlicha mavhum tarzda belgilashi kerak, bu yechim oldindan ­belgilanmagan. Talablar shunday yozilishi kerakki, bir nechta pudratchilar shartnoma bo'yicha taklif qilishlari mumkin, ehtimol mijozning ehtiyojlarini qondirishning turli usullarini taklif qilishlari mumkin. Shartnoma tuzilgandan so'ng, pudratchi mijoz uchun tizim ta'rifini batafsilroq yozishi kerak, shunda mijoz dasturiy ta'minot nima qilishini tushunishi va tasdiqlashi mumkin. Ushbu hujjatlarning ikkalasi ham ^f tizimi uchun talablar hujjati deb atash mumkin .
Talablarni ishlab chiqish jarayonida yuzaga keladigan ba'zi muammolar tavsifning turli darajalari o'rtasida aniq ajrata olmaganlik ­natijasidir. Men foydalanuvchi talablari atamasini yuqori darajadagi mavhum talablarni va tizim talablarini tizim nima qilishi kerakligining batafsil tavsifini anglatish uchun ishlatib, ularni ajrataman. Foydalanuvchi talablari va tizim talablari ­quyidagicha belgilanishi mumkin:
- bu tizim foydalanuvchilariga tizim qanday xizmatlar ko'rsatishi kutilayotgani va u ishlashi kerak bo'lgan cheklovlarning tabiiy tildagi bayonotlari va diagrammalar. ­Foydalanuvchi talablari tizim xususiyatlarining keng ko'lamli bayonotlaridan tizim funksionalligining batafsil, aniq tavsiflarigacha farq qilishi mumkin.
- Tizim talablari - bu dasturiy ta'minot tizimining funktsiyalari, xizmatlari va operatsion cheklovlarining batafsil tavsifi. Tizim talablari hujjati ­(ba'zan funktsional spetsifikatsiya deb ataladi) nima amalga oshirilishi kerakligini aniq belgilashi kerak. Bu tizim xaridori va dasturiy ta'minot ishlab chiquvchilari o'rtasidagi shartnomaning bir qismi bo'lishi mumkin.
Tizim haqidagi ma'lumotlarni har xil turdagi o'quvchilarga etkazish uchun har xil turdagi talablar talab qilinadi. 4.1-rasmda foydalanuvchi va tizim talablari o'rtasidagi farq ko'rsatilgan. Ruhiy salomatlik bo'yicha bemorlarning ma'lumotlar ­tizimidan (Mentcare) olingan ushbu misol foydalanuvchi talabi qanday qilib bir nechta tizim talablariga kengaytirilishi mumkinligini ko'rsatadi. 4.1-rasmdan foydalanuvchi talabi anchagina ekanligini ko'rishingiz mumkin
Foydalanuvchi talablarining ta'rifi

1. 
   Mentcare tizimi har oy davomida har bir klinika tomonidan belgilangan dori-darmonlarning narxini ko'rsatuvchi boshqaruv hisobotlarini ishlab chiqishi kerak.
   

Tizim talablari spetsifikatsiyasi

1. 
   Har oyning oxirgi ish kunida retseptlangan dori vositalari, ularning narxi va retsept bo'yicha klinikalar to'g'risida xulosa tuziladi.
   
2. 
   Tizim hisobotni chop etish uchun oyning oxirgi ish kuni soat 17.30 dan keyin yaratadi.
   
3. 
   Har bir klinika uchun hisobot tuziladi va unda dori vositalarining alohida nomlari, retseptlarning umumiy soni, belgilangan dozalar soni va retseptlangan dori vositalarining umumiy qiymati ko'rsatiladi.
   
4. 
   Agar dorilar turli doza birliklarida (masalan, 10 mg, 20 mg va boshqalar) mavjud bo'lsa, har bir doza birligi uchun alohida hisobot tuziladi.
   
5. 
   Dori-darmon narxi to'g'risidagi hisobotlarga kirish boshqaruv ruxsatini nazorat qilish ro'yxatida ko'rsatilgan vakolatli foydalanuvchilar uchun cheklangan bo'lishi kerak.
   

Tizim talablari amalga oshirilishi kerak bo'lgan tizimning xizmatlari va funktsiyalari haqida aniqroq ma'lumot beradi .

Tafsilotlarning turli darajalarida talablarni yozishingiz kerak, chunki har xil turdagi o'quvchilar ularni turli yo'llar bilan ishlatishadi. 4.2-rasmda foydalanuvchi o'quvchilarining turlari va tizim talablari ko'rsatilgan. Foydalanuvchi talablarini o'qiydiganlar odatda ­tizim qanday amalga oshirilishi bilan bog'liq emas va tizimning batafsil imkoniyatlariga qiziqmaydigan menejerlar bo'lishi mumkin. Tizim talablarini o'qiydiganlar tizim nima qilishini aniqroq bilishlari kerak, chunki ular biznes jarayonlarini qanday qo'llab-quvvatlashi yoki tizimni amalga oshirishda ishtirok etishlari bilan bog'liq.
Funktsional talablar
Tizimga qo'yiladigan funktsional talablar tizim nima qilishi kerakligini tavsiflaydi. Bu talablar ishlab chiqilayotgan dasturiy ta'minot turiga, dasturiy ta'minotdan kutilayotgan foydalanuvchilarga va talablarni yozishda tashkilot tomonidan qo'llaniladigan umumiy yondashuvga bog'liq. Foydalanuvchi talablari sifatida ifodalanganda, funktsional talablar ­tizim foydalanuvchilari va menejerlari tushunishi uchun tabiiy tilda yozilishi kerak. Funktsional tizim talablari foydalanuvchi talablarini kengaytiradi va tizim ishlab chiquvchilari uchun yoziladi. Ular tizim funktsiyalarini, ularning kirish va chiqishlarini va istisnolarni batafsil tavsiflashlari kerak.
Funktsional tizim talablari tizim nima qilishi kerakligi haqidagi umumiy talablardan mahalliy ish usullari yoki tashkilotning mavjud tizimlarini aks ettiruvchi juda aniq talablargacha farqlanadi. Misol uchun, bu erda funktsional misollar mavjud