Diplomatik hujjatlar oʼziga hos leksik, grammatik, morfologik va sintaktik hususiyatlarga EGA

Diplomatik va tijorat ѐzishmalari - hujjat turlari orasida eng ѐshi va ayni payitda eng qadimiysi hisoblanadi. Chunki Oʼzbekiston mustaqil davlat sifatida tan olinganidan keyingina shunday hujatlarni oʼzbek tilida ѐzish masalasi koʼtarildi, bunga esa hali koʼp vaqt boʼlgani yoʼq.
Diplomatik ѐzishmalarda hujjat turini uning mazmunidan kelib chiqqan holda toʼgʼri tanlash va ѐzish qonun-qoidalariga toʼla va aniq amal qilish, hujjat yoʼllanaѐtgan mamlakat anʼanalarini hisobga olish zarurdir. Diplomatik hujjat, albata, javob talab qiladi. Hujjatning qaysi turi yuborilgan boʼlsa, shu turi bilan javob qaytarilishi shart. Baѐnotga baѐnot bilan, shahsiy hatga shahsiy hat bilan javob beriladi.
Diplomatik hujjatlarda hujjat yubolaѐtgan mamlakatning nomlanishida, shahsning lovozimi, ismi-sharifini ѐzishda, murojaat shakllarida biron-bir xatoga yoʼl qoʼyish mumkin emas.
Diplomatik hujjatlar tashqi koʼrinishi Jihatdan ham benuqson boʼlishi shart. Ular Аʼlo sifatli qogʼozga bir tekis joylashtirilgan holda behato
ѐzilishi, hech qanday harf oʼchirilmasligi toʼgʼrilanmasligi, muhir oʼz oʼrnida qoʼyilishi lozim. Diplomatik hujjatlar davlat gerbi bilan muhrlanadi. Ular asosan davlat gerbi tasviri tushurilgan qogʼozga ѐziladi. Diplomatik hujjatlarni pochta orqali yuborish tavsiya etilmaydi, ular shahsan topshirilishi ѐki kurьer (chopar) orqali yuborilishi mumkin.
Diplomatik hujjatlarning shakli, tashqi koʼrinishi qanchalik muhim boʼlmasin, diqat- eʼtibor asosiy qismga, uning mazmuniga qaratilmogʼi lozim. Fikirni aniq, toʼgʼri, mantiqi izchil, asosli hamda ikkinchi tomonning hususiyatlarini hisobga olgan holda baѐn etish zarur.
Diplomatik hujjatlar oʼziga hos leksik, grammatik, morfologik va sintaktik hususiyatlarga ega.
-Leksik-uslubiy jihatdan diplomatik ѐzishmalar oʼz atamalar tizimiga, qoliplashgan turgʼun birikmalariga , sinonim, anttonimlar kabi taurli ifoda vositalariga ega. Diplomatik ѐzishmalarda sinonimik qatorning koʼproq uslubiy neytral soʼzlari emas, balki ijobiy hissiy boʼѐqli va kitobiy uslubga xos soʼzlari koʼp qoʼllanadi. Chunonchi, bildiraman soʼzi oʼrnida izhor etaman va xokazo.
Rasmiy uslubda ushbu tur gramatik jihatdan ham oʼziga xos hususiyatlarga ega. Bunda kirish soʼzi va kirish birikmalar koʼp qoʼllanadi.
Morfologik jihatdan kishilik, oʼzlik, koʼrsatish olmoshlarining tuslanmaydigan feʼl shakllari ayniqsa harakat feʼllari koʼp ishlatiladi.Chunonchi ishonch bildirgaysiz, qabul etgaysiz.
Sintaktik jihatdan ergash gapli qoʼshma gaplardan keng foydalaniladi. Chunonchi “ Ishonch bildirib aytamanki, “ Mening… qabul etgaysiz”.
Diplomatik hujjatlarni turi ham har xil boʼlib, har birini ѐzishning oʼziga xos qonun- qoidalari borki, ularga qatʼiy rioya qilinishi shart.
Diplomatik ѐzishmalarning turlari:
1.Nota va baѐnotlar.
2.Rasmiy xatlar.
3.Ilova xatlar.
4.Yarim rasmiy shaxsiy xatlar.
5.Esdalik ѐzishmalar.
6.Diplomatik baѐnnomalar.
7.Memorandumlar.
Nota-davlatlararo ѐzishmalarning eng asosiy va keng tarqalgan turi boʼlib, biror muhim masala yuzasidan axbrot beruvchi oliy darajadagi hujjatdir. Hozirgi vaqtda jahon hamjamiyatida notalarning ikki turi keng qoʼllanilmoqda: shaxsiy nota va verbal nota.
Shaxsiy va verbal notalarga xos umumiy hususiyatlar quyidagilar:
1.Notalar yuqoroi qismiga davlatning nosi ѐzilgan va davlat gerьining tasviri tushurilgan eng toza, sifatli qogʼozga ѐziladi.
2.Qogʼozning yuqori oʼng burchagiga nota yoʼllaѐtgan davlat poytaxtining nomi va sana ѐziladi.
3.Notaning hajmidan qatʼiy nazar birinchi betning pastki chap tomoniga u yoʼllanaѐtgan davlat nomi toʼliq ѐziladi, konvert ustida ham shu manzil koʼrsatiladi.
Shaxsiy nota – bevosita davlat boshliqlari ѐki yuqori mansabdor shaxslar oʼrtasidagi diplomatik ѐzishmadir.U quyidagi masalalar boʼyicha yuboriladi:
1.Ishonch ѐrliqlarini topshirish;
2.Elchixona, vakolatxonalarning ochilishi munosabati bilan;
3.Davlatning tashkil topgan ѐki mustaqillik eʼlon qilingan kuni bilan qutlash;
4.Milliy bayramlar munosabati bilan qutlash;
5.Prezidentlik saylovi ѐki referendum munosabati bilan qutlash;
6.Mamlakatda roʼy bergan muhim ijtimoiy- siѐsiy voqea munosabati bilan.
Verbal nota – hozirgi vaqtda davlatlararo tashqi aloqalarda keng qoʼllanuvchi hujjat boʼlib, tashqi ishlar vazirliklari, elchixonalar, vakolatxonalarni asosiy ѐzishmasidir.