X ’e bağlı resesif geçen , lizozamal alfa galaktozidaz A enzim aktivite eksikliği veya yokluğu nedeniyle oluşan ilerleyici glikosfingolipit depo hastalığıdır.
X ’e bağlı resesif geçen , lizozamal alfa galaktozidaz A enzim aktivite eksikliği veya yokluğu nedeniyle oluşan ilerleyici glikosfingolipit depo hastalığıdır.
Glibotriaosilseramid (GL3)
Kapiller endotel hücreler , renal (podosit tübüler, glomerular endotel ), kardiyak (kardiyomiyosit, fibroblast) , sinir hücrelerinde özellikle birikir.
Brady RO, Gal AE, Bradley RM, Martensson E, Warshaw AL, Laster L: Enzymatic defect in Fabry’s disease: ceramide-trihexosidase deficiency. N Engl J Med 1967, 276:1163-1167.
Kint JA: The enzyme defect in Fabry’s disease. Nature 1970, 227:1173.
De Duve C: Exploring cells with a centrifuge. Science 1975, 189:186-194.
FD de lizozamal birikim- hücre içi olay kaskadını başlatır.
FD de lizozamal birikim- hücre içi olay kaskadını başlatır.
Enerji metabolizma
Küçük damar hasarı
K-Ca kanal disfonksiyonu
Otofagozom işlev bozukluğu
Doku iskemisi…
KALICI KARDİYAK, RENAL , DOKU FİBROZİSİ
Das AM, Naim HY: Biochemical basis of Fabry disease with emphasis on mitochondrial function and protein trafficking. Adv Clin Chem 2009, 49:57-71.
Park S, Kim JA, Joo KY, Choi S, Choi EN, Shin JA, Han KH, Jung SC, Suh SH: Globotriaosylceramide leads to KCa3.1 channel dysfunction: A new insight into endothelial dysfunction in Fabry disease. Cardiovasc Res 2010.
Ağrı ileri yaşlarda azalmakta. Erişkinde anemnezde sorgu !!!
Hoffmann B, Beck M, Sunder-Plassmann G, Borsini W, Ricci R, Mehta A: Nature and prevalence of pain in Fabry disease and its response to enzyme replacement therapy–a retrospective analysis from the Fabry Outcome Survey. Clin J Pain 2007, 23:535-542.
Charrow J: A 14-year-old boy with pain in hands and feet. Pediatr Ann 2009, 38:190-192.
Hilz MJ, Stemper B, Kolodny EH: Lower limb cold exposure induces pain and prolonged small fiber dysfunction in Fabry patients. Pain 2000, 84:361-365.
Diğer belirtiler yetişkinlerde devam eder.
Diğer belirtiler yetişkinlerde devam eder.
GİS semptomları yaygındır.
Yemek sonrası ağrı, bulantı kusma , ishal ki anorexi sebebi olabilir.
Otonomik ganglionlarda GL3 ün birikmesi sebeptir.
Diyarede İBS ayırıcı tanıda yeri var.
Sheth KJ, Werlin SL, Freeman ME, Hodach AE: Gastrointestinal structure and function in Fabry’s disease. Am J Gastroenterol 1981, 76:246-251.
Hoffmann B, Schwarz M, Mehta A, Keshav S: Gastrointestinal symptoms in 342 patients with Fabry disease: prevalence and response to enzyme replacement therapy. Clin Gastroenterol Hepatol 2007, 5:1447-1453.
Terleme kaybı veya azlığı (anhidrozis, hipohidrozis)
Terleme kaybı veya azlığı (anhidrozis, hipohidrozis)
Isı ve egzersiz intoleransına sebep olmaktadır.
Ancak görünen ilk bulgu anjiokeratomlar, deriden kabarık küçük kırmızı lekelerdır.
Kalça, kasık, umbilikus ve üst uyluk, ancak da bazen ağız gibi mukozal alanlarda bulunmaktadır.
Gupta SN, Ries M, Murray GJ, Quirk JM, Brady RO, Lidicker JR, Schiffmann R, Moore DF: Skin-impedance in Fabry Disease: a prospective, controlled, non-randomized clinical study. BMC Neurol 2008, 8:41.
Shelley ED, Shelley WB, Kurczynski TW: Painful fingers, heat intolerance, and telangiectases of the ear: easily ignored childhood signs of Fabry disease. Pediatr Dermatol 1995, 12:215-219.
Dermiste damar dilatasyonları ile birlikte vaskuler endotelyal hücrelerin kümülatif hasarına bağlı olarak gelişen yüzeyel anjiyomalar.
Dermiste damar dilatasyonları ile birlikte vaskuler endotelyal hücrelerin kümülatif hasarına bağlı olarak gelişen yüzeyel anjiyomalar.
Tek başına yada grup olabilir
Orteu CH, Jansen T, Lidove O, Jaussaud R, Hughes DA, Pintos-Morell G, Ramaswami U, Parini R, Sunder-Plassman G, Beck M, Mehta AB: Fabry disease and the skin: data from FOS, the Fabry Outcome Survey. Br J Dermatol 2007, 157:331-337.
Major organ tutulumu görülmese de fiziksel ve sosyal performansını etkiler.
Kardiyak (PR interval kısalımı, aritmi, hız değişkenliği ve hafif kapak üfürüm) ve serebrovasküler (mikrovasküler iskemik beyin hasarı ) nadir de olsa gösterilmiştir.
Ries M, Gupta S, Moore DF, Sachdev V, Quirk JM, Murray GJ, Rosing DR, Robinson C, Schaefer E, Gal A, Dambrosia JM, Garman SC, Brady RO, Schiffmann R: Pediatric Fabry disease. Pediatrics 2005, 115:e344-355.
Çocuklarda nefropatinin gidişatı net olarak anlaşılabilmiş değil.
Çocuklarda nefropatinin gidişatı net olarak anlaşılabilmiş değil.
Sinsi ilerleyen mikroalbuminüri ve proteinüri genellikle 2. dekatta ortaya çıkar.
Biyopsilerde mikroalbuminüri çıkmadan önce glomerüler, tübüler ve vasküler değişiklikler saptanmış. Podosit proçes kaybı ve FSGS.
GFR de düşüş nadir.
Gubler MC, Lenoir G, Grunfeld JP, Ulmann A, Droz D, Habib R: Early renal changes in hemizygous and heterozygous patients with Fabry’s disease. Kidney Int 1978, 13:223-235.
Sessa A, Meroni M, Battini G, Maglio A, Brambilla PL, Bertella M, Nebuloni M, Pallotti F, Giordano F, Bertagnolio B, Tosoni A: Renal pathological changes in Fabry disease. J Inherit Metab Dis 2001, 24:66-70.
Tondel C, Bostad L, Hirth A, Svarstad E: Renal biopsy findings in children and adolescents with Fabry disease and minimal albuminuria. Am J Kidney Dis 2008, 51:767-776.
GL3 ün glomerular endoteliyal, mezengial intersitisyal ve podositlerde birikmesiyle oluşur.
GL3 ün glomerular endoteliyal, mezengial intersitisyal ve podositlerde birikmesiyle oluşur.
Podosit ayak proçes kaybı mevcut.
2-3. dekatlarda mikroalbuminüri ve proteinüri işe başlamakta ve nefropatinin ilerlemesinde doğrudan etkili olduğu inanılmaktadır.
2-3. dekatlarda mikroalbuminüri ve proteinüri işe başlamakta ve nefropatinin ilerlemesinde doğrudan etkili olduğu inanılmaktadır.
Kompansasyon mekanizmaları ile cevap verir ancak 4-5. dekatlarda SDBY ile sonuçlanır.
FD nin önemli morbidite ve mortalite sebebi SDBY ye bağlıdır.
Serum kreatinin, GFR, protein, mikroalbuminüri, idrar sodyum ölçümü ile değerlendirilir.
Schwartz GJ, Munoz A, Schneider MF, Mak RH, Kaskel F, Warady BA, Furth SL: New equations to estimate GFR in children with CKD. J Am Soc Nephrol 2009, 20:629-637.
Fogo AB, Bostad L, Svarstad E, Cook WJ, Moll S, Barbey F, Geldenhuys L, West M, Ferluga D, Vujkovac B, Howie AJ, Burns A, Reeve R, Waldek S, Noel LH, Grunfeld JP, Valbuena C, Oliveira JP, Muller J, Breunig F, Zhang X, Warnock DG: Scoring system for renal pathology in Fabry disease: report of the international study group of fabry nephropathy (ISGFN). Nephrol Dial Transplant 2010, 25:2168-2177.
%40-60 ında sol ventrikül hipertrofisi, aritmi, anjina, dispne görülür.
%40-60 ında sol ventrikül hipertrofisi, aritmi, anjina, dispne görülür.
Aritmi ve hız problemleri sinüz nodu ve iletim sisteminin tutulmasına bağlı oluşur.
Miyokardiyal iskemi ve enfarktüs koroner damar yatağının tutulması sonucu oluşur.
İntersitisyel fibrozis genelde postero-lateral duvardan başlar.
Sona doğru trans mural tutulumla KKY e neden olur.
Linhart A, Palecek T, Bultas J, Ferguson JJ, Hrudova J, Karetova D, Zeman J, Ledvinova J, Poupetova H, Elleder M, Aschermann M: New insights in cardiac structural changes in patients with Fabry’s disease. Am Heart J 2000, 139:1101-1108.
Senechal M, Germain DP: Fabry disease: a functional and anatomical study of cardiac manifestations in 20 hemizygous male patients. Clin Genet 2003, 63:46-52.
Shah JS, Hughes DA, Sachdev B, Tome M, Ward D, Lee P, Mehta AB, Elliott PM: Prevalence and clinical significance of cardiac arrhythmia in Anderson-Fabry disease. Am J Cardiol 2005, 96:842-846.
Ventrikül hipertrofisi olmadan erken dönemde EKO da gerginlik derecesi ölçülerek preklinik tanıda yardımcı olabilir.
Ventrikül hipertrofisi olmadan erken dönemde EKO da gerginlik derecesi ölçülerek preklinik tanıda yardımcı olabilir.
Normal hacimde hipertrofi görülür.
Normal hacimde hipertrofi görülür.
Korunmuş sistolik ancak bozulmuş diyastolik fonksiyon.
58 hastada yapılan EKO değerlendirmesinde her iki cinsiyette benzer %40 RVH görülmüş.
LHV olanların 2/3 RVH gösterilmiş.
Dilatasyon görülmemiş.
Diğer bir çalışmada RV tutulumun derecesi LV kardiyomiyopati tutulum evresi ile ilişkili bulunmuş.
RV tutulumu oldukça yaygın ve sonuç olarak dirençli RV disfonksiyon gelişmektedir.
Palecek T, Dostalova G, Kuchynka P, Karetova D, Bultas J, Elleder M, Linhart A: Right ventricular involvement in Fabry disease. J Am Soc Echocardiogr 2008, 21:1265-1268.
Kampmann C, Baehner FA, Whybra C, Bajbouj M, Baron K, Knuf M, Wiethoff CM, Trubel H, Beck M: The right ventricle in Fabry disease. Acta Paediatr Suppl 2005, 94:15-18.
LVH bağlı voltaj ve repolarizasyon değişiklikleri
LVH bağlı voltaj ve repolarizasyon değişiklikleri
ST segment depresyonları T dalga değişiklikleri
Kısa PR aralığı (<0,12 ), uzun QT , intermitant supraventriküler taşikardi, AV nod blok ve aritmiler.
24 saatlik holter başlangıçta önemlidir. Tedavi sonrasında izlemde yararlıdır.
Sheth KJ, Thomas JP Jr: Electrocardiograms in Fabry’s disease. J Electrocardiol 1982, 15:153-156.
Yokoyama A, Yamazoe M, Shibata A: A case of heterozygous Fabry’s disease with a short PR interval and giant negative T waves. Br Heart J 1987, 57:296-299.
Ikari Y, Kuwako K, Yamaguchi T: Fabry’s disease with complete atrioventricular block: histological evidence of involvement of the conduction system. British Heart J 1992, 68:323-325.
Otonomik disfonksiyona bağlı ortostatik disregülasyon
Aort kökü dilatasyonu- %24 oranında bulunmuş.
von Scheidt W, Eng CM, Fitzmaurice TF, Erdmann E, Hubner G, Olsen EG, Christomanou H, Kandolf R, Bishop DF, Desnick RJ: An atypical variant of Fabry’s disease with manifestations confined to the myocardium. N Engl J Med 1991, 324:395-399.
Bierer G, Kamangar N, Balfe D, Wilcox WR, Mosenifar Z: Cardiopulmonary exercise testing in Fabry disease. Respiration 2005, 72:504-511.
Germain DP, Diebold B, Peyrard S, Martin-Mista AI, Benistan K: Aortic root dilatation is highly prevalent in male patients affected with Fabry disease and correlates with the presence of a megadolicho-ectatic basilar artery [abstract]. Am J Hum Genet 2007, 81:300.
Erken periferal nöropatik tutulum- otonomik disfonksiyon ve serebrovasküler komplikasyonlara ilerler.
Erken periferal nöropatik tutulum- otonomik disfonksiyon ve serebrovasküler komplikasyonlara ilerler.
Multifokal küçük damar tutulumuna bağlı lezyonlar sonucu geniş yelpazede belirti verir.
Clavelou P, Besson G, Elziere C, Ferrier A, Pinard JM, Hermier M, Artigou JY, Germain DP: [Neurological aspects of Fabry’s disease]. Rev Neurol (Paris) 2006, 162:569-580.
Mendez MF, Stanley TM, Medel NM, Li Z, Tedesco DT: The vascular dementia of Fabry’s disease. Dement Geriatr Cogn Disord 1997, 8:252-257.
Hilz MJ, Kolodny EH, Brys M, Stemper B, Haendl T, Marthol H: Reduced cerebral blood flow velocity and impaired cerebral autoregulation in patients with Fabry disease. J Neurol 2004, 251:564-570.
Özellikle enzim replasman tedavisi öncesinde detaylı nörolojik değerlendirme ağrı skalası ile birlikte (Brief Pain invantory veya McGill Pain invantory) ve görüntüleme ile ortaya konulmalıdır.
Özellikle enzim replasman tedavisi öncesinde detaylı nörolojik değerlendirme ağrı skalası ile birlikte (Brief Pain invantory veya McGill Pain invantory) ve görüntüleme ile ortaya konulmalıdır.
Komorbid risk faktörleri de değerlendirilmelidir.
İşitme ve denge anormalikleri geniş semptom aralığında oldukça sık görülür.
İşitme ve denge anormalikleri geniş semptom aralığında oldukça sık görülür.
Baş dönmesi , işitme kaybı,vertigo..
İlerleyici ve ani gelişen işitme kaybı sık
Progresif işitme kaybı E:%80 K:%77
Az da olsa alfa galaktosidaz enzim aktivitesi işitme kaybına engel olabiliyor.
Germain DP, Avan P, Chassaing A, Bonfils P: Patients affected with Fabry disease have an increased incidence of progressive hearing loss and sudden deafness: an investigation of twenty-two hemizygous male patients. BMC Med Genet 2002, 3:10.
Conti G, Sergi B: Auditory and vestibular findings in Fabry disease: a study of hemizygous males and heterozygous females. Acta Paediatr Suppl 2003, 92:33-37.
Her iki cinsde sıklıkla eforla dispne , kronik öksürük, wheezing görülür.
Her iki cinsde sıklıkla eforla dispne , kronik öksürük, wheezing görülür.
Son çalışmalarda K: %26 E:%61 havayolu obstruksiyon saptanmış.
Mersebach H, Johansson JO, Rasmussen AK, Bengtsson BA, Rosenberg K, Hasholt L, Sorensen SA, Sorensen SS, Feldt-Rasmussen U: Osteopenia: a common aspect of Fabry disease. Predictors of bone mineral density. Genet Med 2007, 9:812-818.
Önemli problem
Önemli problem
Tam olarak bilinmiyor. Ort:%46 depresif ve %28 i şiddetli depresyon
Çoğu tanı almıyor.
Cole AL, Lee PJ, Hughes DA, Deegan PB, Waldek S, Lachmann RH: Depression in adults with Fabry disease: a common and underdiagnosed problem. J Inherit Metab Dis 2007, 30:943-951.
Anemi
Anemi
Arteriyal remodelling ve damar intima kalınlığı
Azospermi
Facial disformizm
Hipotiroidizm
Lenfödem
Parapelvik böbrek kisti
priapism
Genellikle heterozigotlar sadece taşıyıcı olarak bilinirdi.
Genellikle heterozigotlar sadece taşıyıcı olarak bilinirdi.
Ancak X kromozomunun inaktivasyonu sonucu geniş yelpazade semptomlar görülebilir.
Yelpazenin geniş olmasının sebebi randomize olarak dokularda ki X kromozom inaktivasyonudur.
Genel olarak ağrı, ortostatik hipotansiyon, anjiyokeratom , göz anormallikleri, işitme –denge ve GİS bulguları olabilir.
Sıklıkla kalp ve beyin tutulumu varken böbrek tutulumu daha nadirdir.
Germain DP: General aspects of X-linked diseases. In Fabry disease. Perspectives from 5 years of FOS. Edited by: Mehta AB, Beck M, Sunder- Plassman G. Oxford: Oxford Pharmagenesis; 2006:63-68.
Germain DP: [Genetics of Fabry disease: diagnostic and therapeutic implications]. Presse Med 2007, 36:S14-19.
1077 kayıtlı FD li kadından % 69.4 ü semptoma sahip
1077 kayıtlı FD li kadından % 69.4 ü semptoma sahip
Ort. Semptom görülme yaşı: 13
Major organ tutulumu ort. Yaş: 46
Retrospektif çalışma: 279 E, GFR de ort: 2.93 Ml/dk, 168 K: 1.02 ml/dk azalma mevcut.
Sonuç olarak kadınlar FD ile önemli risk altında. Semptom ve belirtiler takip edilmeli.
Wilcox WR, Oliveira JP, Hopkin RJ, Ortiz A, Banikazemi M, Feldt- Rasmussen U, Sims K, Waldek S, Pastores GM, Lee P, Eng CM, Marodi L, Stanford KE, Breunig F, Wanner C, Warnock DG, Lemay RM, Germain DP: Females with Fabry disease frequently have major organ involvement: lessons from the Fabry Registry. Mol Genet Metab 2008, 93:112-128.
Daha baskın tutulan organa a göre alt gruplandırma yapılmış.
Daha baskın tutulan organa a göre alt gruplandırma yapılmış.
Kardiyak ve renal varyant
Enzim aktivitesi %2-20 arasında bulunmuş.
Fellgiebel A, Muller MJ, Ginsberg L: CNS manifestations of Fabry’s disease. Lancet Neurol 2006, 5:791-795.
En sık rastlanan alt grup
En sık rastlanan alt grup
Diğer sistemik belirtiler yok
Kardiyak tutuluma bağlı kardiyomegali hipertrofi EKG değişiklikleri vs..
Japonyadan yayında 1603 rutin EKO esnasında 230 sol ventriküler hipertrofi 7 tanesinde ise FD(+)
Elleder M, Bradova V, Smid F, Budesinsky M, Harzer K, Kustermann-Kuhn B, Ledvinova J, Belohlavek X, Kral V, Dorazilova V: Cardiocyte storage and hypertrophy as a sole manifestation of Fabry’s disease. Virchows Arch Pathol Anat Histopathol 1990, 417:449-455.
Nakao S, Takenaka T, Maeda M, Kodama C, Tanaka A, Tahara M, Yoshida A, Kuriyama M, Hayashibe H, Sakuraba H, Tanaka H: An atypical variant of Fabry’s disease in men with left ventricular hypertrophy. N Engl J Med 1995, 333:288-293.
Sachdev B, Takenaka T, Teraguchi H, Tei C, Lee P, McKenna WJ, Elliott PM: Prevalence of Anderson-Fabry disease in male patients with late onset hypertrophic cardiomyopathy. Circulation 2002, 105:1407-1411.
İngiliz çalışmasında 6/153 erkekte hipertrofi olgusunda FD saptanmış.
İngiliz çalışmasında 6/153 erkekte hipertrofi olgusunda FD saptanmış.
İspanyadan yayınlanmış çalışmada ise hipertrofik kardiyomiyopatili hastaların %0.9 E, %1.1 K larda FD (+)
Sachdev B, Takenaka T, Teraguchi H, Tei C, Lee P, McKenna WJ, Elliott PM: Prevalence of Anderson-Fabry disease in male patients with late onset hypertrophic cardiomyopathy. Circulation 2002, 105:1407-1411.
Monserrat L, Gimeno-Blanes JR, Marin F, Hermida-Prieto M, Garcia- Honrubia A, Perez I, Fernandez X, de Nicolas R, de la Morena G, Paya E, Yague J, Egido J: Prevalence of Fabry disease in a cohort of 508 unrelated patients with hypertrophic cardiomyopathy. J Am Coll Cardiol 2007, 50:2399-2403.
Renal varyant hastalar daha çok KBY veya SDBY evresinde tanı alırlar.
Renal varyant hastalar daha çok KBY veya SDBY evresinde tanı alırlar.
Alman çalışmasında %0.22 oranında SDBY diyaliz hastalarında FD saptanmış. Diğer ülke verileri de benzer.
Linthorst GE, Hollak CE, Korevaar JC, Van Manen JG, Aerts JM, Boeschoten EW: alpha-Galactosidase A deficiency in Dutch patients on dialysis: a critical appraisal of screening for Fabry disease. Nephrol Dial Transplant 2003, 18:1581-1584.
Erken dönemde hiç semptom yoktur
Erken dönemde hiç semptom yoktur
40 yaş civarında kalp semptomları ile ortaya çıkar. Ancak böbrek tutulumu da vardır. SDBY e ilerler.
Germain DP: A new phenotype of Fabry disease with intermediate severity between the classical form and the cardiac variant. Contrib Nephrol 2001, 136:234-240.
X q 22 de , uzun kolda lokalize.
X q 22 de , uzun kolda lokalize.
X e bağlı resesif geçer.
Yanlış anlamlı, nokta, kayıp olmak üzere 585 tane mutasyon tariflenmiş.
Germain DP, Benistan K, Angelova L: [X-linked inheritance and its implication in the diagnosis and management of female patients in Fabry disease]. Rev Med Int 2010, 31:S209-S214.
Tanı özellikle enzim replasman tedavisi açısından çok önemli.
Tanı özellikle enzim replasman tedavisi açısından çok önemli.
Ancak varyantların olması, erken dönemde non-spesifik bulgular olması ortalama tanıyı 15 sene geciktirmektedir.
Plazma veya lökosit alfa galaktozidaz aktivitesi ölçülür.
Plazma veya lökosit alfa galaktozidaz aktivitesi ölçülür.
Sadece plazma ölçümü yanlış sonuç verebilir. Lökositlerle doğrulanmalı.
Kızlarda veya erişkin kadınlarda enzim miktarı normal aralıkta olabilir. Gen mutasyon analizi gerekebilir.
Hoffmann B, Georg Koch H, Schweitzer-Krantz S, Wendel U, Mayatepek E: Deficient alpha-galactosidase A activity in plasma but no Fabry disease– a pitfall in diagnosis. Clin Chem Lab Med 2005, 43:1276-1277.
Linthorst GE, Vedder AC, Aerts JM, Hollak CE: Screening for Fabry disease using whole blood spots fails to identify one-third of female carriers. Clin Chim Acta 2005, 353:201-203.
Plazma Glibotriasilseramid ölçümü yapılabilir ancak kadınlarda düşük veya normal sınırlar arasında saptanmaktadır ayrıca çalışılması uzun zaman alır.
Plazma Glibotriasilseramid ölçümü yapılabilir ancak kadınlarda düşük veya normal sınırlar arasında saptanmaktadır ayrıca çalışılması uzun zaman alır.
İdrar Gb3 hastaların bir kısmanda ayrıca varyant tiplerde yükselmemektedir.
Vedder AC, Linthorst GE, van Breemen MJ, Groener JE, Bemelman FJ, Strijland A, Mannens MM, Aerts JM, Hollak CE: The Dutch Fabry cohort: diversity of clinical manifestations and Gb3 levels. J Inherit Metab Dis 2007, 30:68-78.
FD tanısı için direk moleküler analiz yapılabilir.
FD tanısı için direk moleküler analiz yapılabilir.
Kan damlası kuru filtre kağıdı üzerine alınarak analiz yapılabilir.
Analiz küçük boyutlu gen olmasından ve bir çok mutasyon tariflendiği için kolaydır.
Hagege AA, Caudron E, Damy T, Roudaut R, Millaire A, Etchecopar- Chevreuil C, Tran TC, Jabbour F, Boucly C, Prognon P, Charron P, Germain DP: Screening patients with hypertrophic cardiomyopathy for Fabry disease using a filter-paper test: the FOCUS study. Heart 2010
Güvenilir, kolay, ucuz tarama testi bulunmamaktadır.
Güvenilir, kolay, ucuz tarama testi bulunmamaktadır.
Aile hikayesi olan ve yüksek riskli gruplarda enzim aktivite ölçümü yapılsa da kesin tanı için gen analizi gereklidir.
Young E, Mills K, Morris P, Vellodi A, Lee P, Waldek S, Winchester B: Is globotriaosylceramide a useful biomarker in Fabry disease? Acta Paediatr Suppl 2005, 94:51-54.
Bekri S, Lidove O, Jaussaud R, Knebelmann B, Barbey F: The role of ceramide trihexoside (globotriaosylceramide) in the diagnosis and follow-up of the efficacy of treatment of Fabry disease: a review of the literature. Cardiovasc Hematol Agents Med Chem 2006, 4:289-297.
FD diğer biyokimyasal markerler genellikle normaldir.
FD diğer biyokimyasal markerler genellikle normaldir.
Almanya verilerine göre bazı hastalarda anemi, hiperhomosistinemi, düşük HDL, yüksek Lp(a)
Troponin Ic ve BNP yükselmesi
%40 hastada D vit eksiklği gösterilmiş.
Demuth K, Germain DP: Endothelial markers and homocysteine in patients with classic Fabry disease. Acta Paediatr Suppl 2002, 91:57-61.
Kleinert J, Dehout F, Schwarting A, de Lorenzo AG, Ricci R, Kampmann C, Beck M, Ramaswami U, Linhart A, Gal A, Houge G, Widmer U, Mehta A, Sunder-Plassmann G: Anemia is a new complication in Fabry disease: data from the Fabry Outcome Survey. Kidney Int 2005, 67:1955-1960.
Hastalığın progresyonu yada tedaviye cevap değerlendirmesi için ideal marker yok.
Hastalığın progresyonu yada tedaviye cevap değerlendirmesi için ideal marker yok.
En çok Gb3 kullanılmasına rağmen her hastada yükselmiyor.
Yüksek hastada ERT sonrasında cevapta kullanıbilir.
Sfingozin 1 fosfat kalp tutulumu olanlarda plazmada yüksek bulunmuş.
İleri çalışmalar adına FD hastaların serum ve idrar örneklerinin saklanması öneriliyor.
Brakch N, Dormond O, Bekri S, Golshayan D, Correvon M, Mazzolai L, Steinmann B, Barbey F: Evidence for a role of sphingosine-1 phosphate in cardiovascular remodelling in Fabry disease. Eur Heart J 2010, 31:67-76.
Çocukluk döneminde: RA , romatizmal ateş, raynoud , büyüme ağrısı
Çocukluk döneminde: RA , romatizmal ateş, raynoud , büyüme ağrısı
yetişkinlerde:MS ve çölyak özellikle kadınlarda dışlanmalı
Koryan villus biyopsisi (10. hafta) ve amniyosentez (14. hafta )ile tanı konulabilmektedir
Koryan villus biyopsisi (10. hafta) ve amniyosentez (14. hafta )ile tanı konulabilmektedir
Konvensiyonel ve destek tedavi
Konvensiyonel ve destek tedavi
Semptom tedavisi hayat kalitesi açısından önemli
Multidisipliner yaklaşmak gerekli
Ağrı
Ağrı
Genelde NSAII cevap vermez
Narkotik aneljezikler veya nöropatik ağrı tedavisi ajanları kullanılır
Karbamazepin, gabapentin, pregabalin, fenitoin
Gordon KE, Ludman MD, Finley GA: Successful treatment of painful crises of Fabry disease with low dose morphine. Pediatr Neurol 1995, 12:250-251.
Lenoir G, Rivron M, Gubler MC, Dufier JL, Tome FS, Guivarch M: [Fabry’s disease. Carbamazepine therapy in acrodyniform syndrome]. Arch Fr Pediatr 1977, 34:704-716.
Anjiokeratom
Anjiokeratom
Argon lazer kullanımı sınırlı fayda sağlar
Gastrointestinal semptomlar
Genelde gastrik boşalmada yavaşlama
Metoklopramid yararlı olabilir
Dispepsiye yönelik H2 reseptör blokeri
Diyet sık-az
İşitme-denge
kohlear implant kullanılmakta. Denge için trimethobenzamid, proklorperazin
Argoff CE, Barton NW, Brady RO, Ziessman HA: Gastrointestinal symptoms and delayed gastric emptying in Fabry’s disease: response to metoclopramide. Nucl Med Commun 1998, 19:887-891.
Mohrenschlager M, Braun-Falco M, Ring J, Abeck D: Fabry disease: recognition and management of cutaneous manifestations. Am J Clin Dermatol 2003, 4:189-196.
Germain DP, Avan P, Chassaing A, Bonfils P: Patients affected with Fabry disease have an increased incidence of progressive hearing loss and sudden deafness: an investigation of twenty-two hemizygous male patients. BMC Med Genet 2002, 3:10.
Renal
Renal
Proteinüri ile ilişkili KBH
Proteinürili diğer hastalıklarda kullanılan tedaviler etkili
diyet
ACE/ARB
Tek başına ERT proteinüriye kontrol etmemiş.
Pilot bir çalışmada ERT ye ARB eklenerek olumlu sonuç alınmış.(stabil proteinüri)
En seçkin tedavi renal transplant
Wanner C, Breunig F: Fabry nephropathy and the case for adjunctive renal therapy. J Am Soc Nephrol 2007, 18:2426-2428.
Göğüs ağrısı olanlarda konvensiyonel anti anjinal tedavi,
İzole sol atrial genişlemelerde aspirin
AF de coumadin
AV blokyada malign aritmilerde pace /ICD
Kalp hasarı gösterildiğinde ACE/ARB
KKY geliştikten sonra kalp nakli!!
Shah JS, Hughes DA, Sachdev B, Tome M, Ward D, Lee P, Mehta AB, Elliott PM: Prevalence and clinical significance of cardiac arrhythmia in Anderson-Fabry disease. Am J Cardiol 2005, 96:842-846.
Linhart A, Elliott PM: The heart in Anderson-Fabry disease and other lysosomal storage disorders. Heart 2007, 93:528-535.
Serebrovasküler
Serebrovasküler
Profilaktik olarak aspirin kullanımı (stroke)
Klopidogrel asprin intolerasında ve inme / TİA da beraber
her ikisi ile inme / TİA varsa coumadin
Özellikle hiperhomosistinemili hastalarda vit b12, b9, b6 replasmanı
Statinler de yararlı ve gerekli
Eng CM, Germain DP, Banikazemi M, Warnock DG, Wanner C, Hopkin RJ, Bultas J, Lee P, Sims K, Brodie SE, Pastores GM, Strotmann JM, Wilcox WR: Fabry disease: guidelines for the evaluation and management of multiorgan system involvement. Genet Med 2006, 8:539-548.
Tanıtım kartı taşımalılar
Tanıtım kartı taşımalılar
Ağır fiziksel aktiviteden kaçınılmalı
Aşırı güneş ışığından kaçınılmalı
Lizozomal enzimlerle metabolize edilen örnek(klorokin, amiadaron) ilaçlardan uzak durulmalı
İlk olarak 2001 de insan rekombinant alfa galactosidase kullanma girdi.
o dönemden beri çok sayıda güvenlik ve etkinlik çalışması yapılmış.
Başlama konusunda tam bir görüş birliği sağlanamamış.
Lee K, Jin X, Zhang K, Copertino L, Andrews L, Baker-Malcolm J, Geagan L, Qiu H, Seiger K, Barngrover D, McPherson JM, Edmunds T: A biochemical and pharmacological comparison of enzyme replacement therapies for the glycolipid storage disorder Fabry disease. Glycobiology 2003, 13:305-313.
Agalsidaz alfa (replagal)
Agalsidaz alfa (replagal)
İnsan deri fibroblast kültüründen elde edilmiş.
0.2 mg/kg 2 haftada 1
Agalsidaz beta (Fabrazyme)
Çin hamster yumurtalık hücresinden elde edilmiş.
0.1 mg/kg 2 haftada 1
Ağustos 2001 de onay almış, 45 ülkede kullanılıyor.
Ağustos 2001 de onay almış, 45 ülkede kullanılıyor.
İnfüzyon süresi 40 dk
Randomize kontrollu çift kör çalışma oldukça sınırlı
Daha çok endüsrityal destekli, açık etiketli çalışmalar mevcut
Pediatrik hasta grubunda yapılan bir çalışma. 6 aylık ERT sonrası
Pediatrik hasta grubunda yapılan bir çalışma. 6 aylık ERT sonrası
37 çocuk , Gb3 E lerde azalmış ve nöropatik ağrı E, K azalmış.
3.5 yıllık takipte özellikle ağrı azalmış(BPI ile değerlendirilmiş)
İdrar Gb3 normal sınırlara gelmiş.
İzlwm boyunca böbrek fonksiyonları ve kalp kitle indeksi stabil kalmış.
Küçük bir çalışma 2 yıllık izlem sonrası akroparezi ve anhidrozisde olumlu cevap alınmış.
Ries M, Clarke JT, Whybra C, Timmons M, Robinson C, Schlaggar BL, Pastores G, Lien YH, Kampmann C, Brady RO, Beck M, Schiffmann R: Enzyme-replacement therapy with agalsidase alfa in children with Fabry disease. Pediatrics 2006, 118:924-932.
Pintos-Morell G, Beck M: Fabry disease in children and the effects of enzyme replacement treatment. Eur J Pediatr 2009, 168:1355-1363.
FOS veritabanına göre 2 yıllık ERT kullanımı 81 hastada, 3 yıl ERT 62 hastada ağrı giderilmesinde faydalı bulunmuş. Hayat kalitesi artmış.
FOS veritabanına göre 2 yıllık ERT kullanımı 81 hastada, 3 yıl ERT 62 hastada ağrı giderilmesinde faydalı bulunmuş. Hayat kalitesi artmış.
5 yıllık ERT sonrası anlamlı ağrı azalması saptanmış. (BPI ya göre)
Hoffmann B, Beck M, Sunder-Plassmann G, Borsini W, Ricci R, Mehta A: Nature and prevalence of pain in Fabry disease and its response to enzyme replacement therapy–a retrospective analysis from the Fabry Outcome Survey. Clin J Pain 2007, 23:535-542.
Jardim LB, Gomes I, Netto CB, Nora DB, Matte US, Pereira F, Burin MG, Kalakun L, Giugliani R, Becker J: Improvement of sympathetic skin responses under enzyme replacement therapy in Fabry disease. J Inherit Metab Dis 2006, 29:653-659.
Bir çok çalışma 1-2 yıllık ERT sonrası GFR ve kreatinin klirensinin stabil kaldığı gösterilmiş.
Bir çok çalışma 1-2 yıllık ERT sonrası GFR ve kreatinin klirensinin stabil kaldığı gösterilmiş.
Ancak evre 1-2 olanlarda 3 yıllık replagal tedavisiyle GFR de azalma saptanmış.
Tedavi sırasında GFR de azalma saptanan hastalara çift doz ERT verilmesi düşüş hızını -8 ml/dk--, -3 ml/dk geriletmiş. (p<0.001)
Schiffmann R, Askari H, Timmons M, Robinson C, Benko W, Brady RO, Ries M: Weekly enzyme replacement therapy may slow decline of renal function in patients with Fabry disease who are on long-term biweekly dosing. J Am Soc Nephrol 2007, 18:1576-1583.
West M, Nicholls K, Mehta A, Clarke JT, Steiner R, Beck M, Barshop BA, Rhead W, Mensah R, Ries M, Schiffmann R: Agalsidase alfa and kidney dysfunction in Fabry disease. J Am Soc Nephrol 2009, 20:1132-1139.
Son meta analizde orta derece nefropatide ve proteinüri<1 gr/gün olanlarda ERT , GFR düşüşü azaltıyor.
Son meta analizde orta derece nefropatide ve proteinüri<1 gr/gün olanlarda ERT , GFR düşüşü azaltıyor.
İleri evrede ve artmış proteinüride ise tek başına yeterli değil.
Histolojik olarak kanıt yok. Agalsidaz alfa proteinüriyi tedavi etmez!!
West M, Nicholls K, Mehta A, Clarke JT, Steiner R, Beck M, Barshop BA, Rhead W, Mensah R, Ries M, Schiffmann R: Agalsidase alfa and kidney dysfunction in Fabry disease. J Am Soc Nephrol 2009, 20:1132-1139.
Ortalama duvar kalınlığı ve sol ventrikül kitlesi 1 yada 2 yıllık ERT sonrası azaldığı gösterilmiş. Hipertrofi derecesi fazla olanlarda fayda daha yüksek bulunmuş.
Ortalama duvar kalınlığı ve sol ventrikül kitlesi 1 yada 2 yıllık ERT sonrası azaldığı gösterilmiş. Hipertrofi derecesi fazla olanlarda fayda daha yüksek bulunmuş.
Çift kör randomize az hasta sayısı ile yapılan çalışmada anlamlı incelme görülmüş.(p:0,041) 6 haftalık tedavi
Bu çalışmada kardiyomiyositlerde Gb3 temizlendiği görülmüş. Ancak istatiksel inceleme yapılmamış.
FOS a kayıtlı hastalarda yapılan incelemede 3 yıllık ERT sonrası LVM indeksi %71 g/m2 den %64.1 g/m2
Ortaduvar fraksiyonel kısalmada artış %14.3 %16 (p:0,002)
lVH olanlarda tedevi sonrası kardiyak ve serebral olaylarda azalma meydana gelmiştir.
Hughes DA, Elliott PM, Shah J, Zuckerman J, Coghlan G, Brookes J, Mehta AB: Effects of enzyme replacement therapy on the cardiomyopathy of Anderson-Fabry disease: a randomised, double-blind, placebo-controlled clinical trial of agalsidase alfa. Heart 2008, 94:153-158
Mehta A, Beck M, Elliott P, Giugliani R, Linhart A, Sunder-Plassman G, Schiffmann R, Barbey F, Ries M, Clarke JT: Enzyme replacement therapy with agalsidase alfa in patients with Fabry’s disease: an analysis of registry data. Lancet 2009, 374:1886-1896.
Mainz Severity Score Index(MSSI)
Mainz Severity Score Index(MSSI)
Genel olarak a galsidaz alfa ile derecede düşüş gözlenmiş
1453 hasta FOS a kayıtlı ölüm bildirilmiş. 2001 den önce ölüm nedeni 181 hasta incelenmiş : erkeklerde %42 renal kadınlarda %25 serebrovasküler
2001 den sonra 42 hastada ise E: %34 K:%57 karidyak nedenler bulunmuş.
Mehta A, Clarke JT, Giugliani R, Elliott P, Linhart A, Beck M, Sunder- Plassmann G: Natural course of Fabry disease: changing pattern of causes of death in FOS - Fabry Outcome Survey. J Med Genet 2009, 46:548-552.
1 mg/kg 2 haftada 1
1 mg/kg 2 haftada 1
Multisenter,randomize plasebo kontrollu çift kör faz III çalışmada 20 haftalık tedavi sonrası %98 hastada tamama yakın renal kapiller endolteliyal hücrede Gb3temizlenmiş.
Multisenter,randomize plasebo kontrollu çift kör faz III çalışmada 20 haftalık tedavi sonrası %98 hastada tamama yakın renal kapiller endolteliyal hücrede Gb3temizlenmiş.
Çoğu hastada ise mezengial ve intersitisyal hücrelerde tamama yakını temiz saptanmış.
Non-kapiller düz kas hücrelerinde ise temizlenme tam olarak gösterilememiş.
Eng CM, Guffon N, Wilcox WR, Germain DP, Lee P, Waldeck S, Caplan L, Linthorst GE, Desnick RJ: Safety and efficacy of recombinant human α- galactosidase A - replacement therapy in Fabry’s disease. N Engl J Med 2001, 345:9-16.
Faz III klinikn çalışmada 5 aylık tedavi sonrası %72 hastada mikrovasküler alanda tamama yakın temizlendiği saptanmış. Plasebo:%3 (p<0,001)
Faz III klinikn çalışmada 5 aylık tedavi sonrası %72 hastada mikrovasküler alanda tamama yakın temizlendiği saptanmış. Plasebo:%3 (p<0,001)
Çalışma sonunda biyopsiyi kabul eden 6/8 hastada 60 ay tedavi sonrasında kapiller endotel hücrelerde tamamen temizlenmiş.
Ancak kardiyomiyositlerde temizlenme gösterilememiş.
Thurberg BL, Fallon JT, Mitchell R, Aretz T, Gordon RE, O’Callaghan MW: Cardiac microvascular pathology in Fabry disease: evaluation of endomyocardial biopsies before and after enzyme replacement therapy. Circulation 2009, 119:2561-2567.
14 Erkek ve 2 Kız , 8-16 yaş aralarında
14 Erkek ve 2 Kız , 8-16 yaş aralarında
48 haftalık tedavi
Öncesi ve sonrasında deri biyopsisi alınmış.
Süperfisiyal kapiller endotel hücrelerdeki Gb3 birikiminin tamamen temizlendiği saptanmış.
Genel olarak iyi tolere edilmiş. En fazla infüzyon ilişkili ateş kırgınlık
Ağrı azalmasına ve GİS semptomlarının giderilmesinde etkili.
Çalışmada renal fonksiyonlarda anlamlı değişiklik tedevi süresince olmamış.
Wraith JE, Tylki-Szymanska A, Guffon N, Lien YH, Tsimaratos M, Vellodi A, Germain DP: Safety and efficacy of enzyme replacement therapy with agalsidase beta: an international, open-label study in pediatric patients with Fabry disease. J Pediatr 2008, 152:563-570.
Erişkin hastalarda faz III çalışma sonucu
Erişkin hastalarda faz III çalışma sonucu
McGill Pain anketi ile ağrı skorlaması yapılmış.
Uzun dönem tedavi sonrasında anlamlı fayda saptanmış.
Diğer bir çalışmada 20 haftalık tedavi sonrasında anlamlı azalma saptanmış.
Germain DP, Waldek S, Banikazemi M, Bushinsky DA, Charrow J, Desnick RJ, Lee P, Loew T, Vedder AC, Abichandani R, Wilcox WR, Guffon N: Sustained, long-term renal stabilization after 54 months of agalsidase beta therapy in patients with Fabry disease. J Am Soc Nephrol 2007, 18:1547-1557.
Hilz MJ, Brys M, Marthol H, Stemper B, Dutsch M: Enzyme replacement therapy improves function of C-, Adelta-, and Abeta-nerve fibers in Fabry neuropathy. Neurology 2004, 62:1066-1072.
ERT ile renal fonksiyonların GFR. Kreatinin ve proteinürinin stabil kaldığı gösterilmiş. 4,5 yıllık tedavi sonrası
ERT ile renal fonksiyonların GFR. Kreatinin ve proteinürinin stabil kaldığı gösterilmiş. 4,5 yıllık tedavi sonrası
Geri kalan 52 hastada anlamlı GFR değişikliği olmamış.
Alt grub analizlerinde proteinüri önemli!!
Tedavi başında renal fonksiyonları iyi olanlarda cevap daha iyi.
Tedavi başında renal fonksiyonları iyi olanlarda cevap daha iyi.
23 haftalık tedavi sonrasında GFR>90 ml/dk olanlarda GFR azalma saptanmamış.
GFR<90 ml/dk olanlarda ise GFR de anlamlı azalma saptanmış. (71-60 ml/dk)
Çok sayıda çalışma LVH azalma, ventrikül sertliğinde iyileşme olduğunu göstermiş.
Çok sayıda çalışma LVH azalma, ventrikül sertliğinde iyileşme olduğunu göstermiş.
9 hastada yapılan çalışmada 1 yıllık ERT ile LVM stabilize ancak istirahat ya da dipiridamollu miyokardiyal perfüzyon değişmemiş. Egzersiz kapasitesi,EKG parametreleri, ejeksiyon fraksiyonunda değişiklik saptanmamış.
Kalliokoski RJ, Kantola I, Kalliokoski KK, Engblom E, Sundell J, Hannukainen JC, Janatuinen T, Raitakari OT, Knuuti J, Penttinen M, Viikari J, Nuutila P: The effect of 12-month enzyme replacement therapy on myocardial perfusion in patients with Fabry disease. J Inherit Metab Dis 2006, 29:112-118.
İleri dönemde serebrovasküler , kardiyovasküler ve renal yetmezlik komplikasyonları nedeniyle kaybedilirler.
İleri dönemde serebrovasküler , kardiyovasküler ve renal yetmezlik komplikasyonları nedeniyle kaybedilirler.
ort yaşam E:50 K:70
Populasyona göre 20-10 yıl kısaltmaktadır.
Fabry hastalığı ilerleyici bir hastalıktır.
Fabry hastalığı ilerleyici bir hastalıktır.
Tanı geç konulmaktadır.
Tedavide multıdisipliner yaklaşım önemlidir.
ERT tedavisi umut vericidir.
Klinik çalışalar devam etmektedir.
Şikayet: Yaygın eklem ağrıları,iştahsızlık,kilo kaybı
Şikayet: Yaygın eklem ağrıları,iştahsızlık,kilo kaybı
Hikaye: 17 yıl önce (1994) bacaklarda ağrı nedeni ile araştırılan hastaya Buerger hastalığı tanısı konulup trental ve ASA başlanmış.10 yıldır KBY tanısı ile takipte olan hasta 8 yıldır 3/7 gün HD e giriyor
3 yıl (2008) önce göğüs ağrısı nedeni ile yapılan KAG de LAD ye stent uygulanmış
4 ay (08/2011) önce sol bacak dizaltı amputasyon yapılmış
Öz geçmiş: KAH
Öz geçmiş: KAH
40 paket/yıl sigara
SN işitme kaybı(3 yıldır)
KBY
Soy geçmiş:Anne 55 y KBY nedeni ile exitus
2 dayı KBY nedeni ile exitus
Yeğeninde aynı şikayetler mevcut,1 yıl önce Fabry hastalığı tanısı konulduğu için hastamızda da araştırılmış ve tanı almış.
2 kızı heterozigot(+), torununda Fabry (+)
Fizik İnceleme:
Fizik İnceleme:
Genel durum orta ,kaşektik görünümde,cilt rengi sarı
BB:Skleralar ikterik ,Karotis üfürüm yok ,LAP yok
SS:doğal
KVS:S1/S2 ritmik S1 sert ,Apikal 2/6 derece pansistolik üfürüm
GIS:doğal
Extremite:Sol bacak diz üstü ampute ,PTÖ -
EKO:Sol kalp boşluk boyutları büyük,mitral kapak belirgin kalsifik,arka kapak hareketi kısıtlı,ort 3 mmHg gradiyent,aort kapakları kalın kalsifik,max 20 mmHg gradiyent ölçülmüştür.Sol ventrikül konsantrik hipertrofik IVS:1.8 cm ,A duv:1.8 cm,SSÇ:4.2,DSSÇ:5.9,LA:5.2
EKO:Sol kalp boşluk boyutları büyük,mitral kapak belirgin kalsifik,arka kapak hareketi kısıtlı,ort 3 mmHg gradiyent,aort kapakları kalın kalsifik,max 20 mmHg gradiyent ölçülmüştür.Sol ventrikül konsantrik hipertrofik IVS:1.8 cm ,A duv:1.8 cm,SSÇ:4.2,DSSÇ:5.9,LA:5.2
2-3 MY
1-2 AY
Min-1 TY
Min-1 PY
PAB:45 mmHg
Kardiyak enzim yüksekliği nedeni ile hastaya 16/11/2011 tarihinde KAG yapıldı;LAD deki stent açık,CX ve RCA da nonkritik darlıklar izlendi
Kardiyak enzim yüksekliği nedeni ile hastaya 16/11/2011 tarihinde KAG yapıldı;LAD deki stent açık,CX ve RCA da nonkritik darlıklar izlendi
31/10/2011 lökosit işaretli sintigrafide OM saptanması üzerine hastaya sol bacak diz üstü amputasyon yapıldı
