Fаvquloddа vаziyatlаrdа birinchi tibbiy yordаmni tаshkil etish

---

FАVQULODDА VАZIYATLАRDА BIRINCHI TIBBIY YORDАMNI TАSHKIL ETISH

© O`zbekiston Respublikasi Favqulodda vaziyatlar vazirligi Akademiyasi - 2022

FАVQULODDА VАZIYATLАRDА BIRINCHI TIBBIY

YORDАMNI

TАSHKIL ETISH

    

Maʼlumki, favqulodda vaziyatlarning oldini olish va ularning oqibatlarini bartaraf etish masalasi har bir

mamlakatda  dolzarb  masala  hisoblanadi.  Hozirgi  kunda  dunyoni  larzaga  solayotgan  “KORONА”

(“COVID-19”) virus epidemiyasi 2019 yil dekabr oyida Xitoy (Xubay, Uxan) da aniqlandi va qisqa muddatda

(yanvar, fevral oylarida) dunyoning 170 dan ortiq davlatlari (Italiya, Frantsiya, Germaniya, Buyukbritaniya,

Eron, Yaponiya, Turkiya va boshqalar) pandimiyasi tarqalib ketdi va glabol muammoga aylanmoqda.

Epidemiya  Respublikasini  hamda  chetlab  oʼtmadi.  Bu  borada  “Jahon  sogʼliqni  saqlash  tashkiloti”ning

koʼrsatmasi hamda Xitoy tajribasidan kelib chiqqan holda epidemiyaga qarshi kurashish boʼyicha ishlar olib

borilmoqda. Favqulodda vaziyatlar oqibatlarini bartaraf etish jarayonida jabrlanganlarga tibbiy yordam

koʼrsatishni tashkil etish yanada dolzarb masala hisoblanadi.

    Chunki favqulodda favqulodda vaziyatlar sodir boʼlgandan soʼnggi birinchi soatlar butun diqqat eʼtibor

jabrlanganlar hayotini saqlab qolishga qaratiladi. Bu qimmatli soatlarda oziq-ovqat taʼminoti, transport

taʼminoti va boshqa taʼminotlar bir oz kechikib yoʼlga qoʼyilishi mumkin, lekin tibbiy taʼminot masalasida —

jabrlanganlarga  birinchi  tibbiy  yordam  koʼrsatish  ishlarini  tashkil  qilish  masalasida  kechikishlarga,

sustkashliklarga yoʼl qoʼyib boʼlmaydi. Favqulodda vaziyat sodir boʼlgandan soʼnggi birinchi soatlarda

hammaning diqqat eʼtibori jabrlanganlarga birinchi tibbiy yordam koʼrsatishga qaratilishi, buning uchun

zarur boʼlgan barcha kuch va vositalar favqulodda vaziyat joyiga safarbar qilinishi lozim. Oʼtgan davr

mobaynida favqulodda vaziyatlar sharoitida jabrlanganlarga imkon darajasida tez va sifatli tibbiy yordam

koʼrsatish ishlarini tashkil qilish borasida koʼplab izlanishlar olib borildi.

      Favqulodda vaziyatlar sharoitida jabrlanganlarga imkon darajasida tez tibbiy yordam koʼrsatish

borasidagi izlanishlar 1976 yilda favqulodda vaziyatlar va halokatlar tibbiyoti butunjahon assotsiatsiyasi

tashkil topishiga olib keldi. Bizning mamlakatimizda bu boradagi keskin oʼzgarishlar birinchi Prezidentimiz

tomonidan  1998  yil  10  noyabrdagi  farmonidan  soʼng  yuzaga  keldi.  Ushbu  farmonga  muvofiq  1999-2005

yillar  davomida  sogʼliqni  saqlash  tizimini  islohot  qilishga  moʼljallangan  dastur  doirasida  “Halokatlar

tibbiyoti” xizmati yoʼlga qoʼyildi.

       Bundan tashqari Prezidentimiz Sh.Mirziyoev tomonidan 2017-2021 yillar Oʼzbekiston Respublikasini

rivojlantirishning  beshta  ustuvor  yoʼnalishi  boʼyicha  Xarakatlar  strategiyaning  toʼrtinchi  yoʼnalishida

“Ijtimoiy sohani rivojlantirish” boʼyicha fuqarolarni ijtimoiy himoya qilish va ularning salomatligini saqlash

boʼyicha shoshilinch tibbiy yordam xizmatini rivojlantirishga qaratildi. Buning uchun poytaxtimizda Davlat

shoshilinch tibbiy yordam ilmiy Markazi, viloyatlarda uning filiallari, tumanlarda esa sub filiallari ochilib, u

yaxlit bir tizimga — shoshilinch tibbiy yordam xizmatiga aylantirildi.

      Bu tizim tez tibbiy brigadalari va sanitar aviatsiya funktsional tizimlari bilan kuchaytirildi. Natijada

tuman markaziy kasalxonalaridagi shoshilinch tibbiy yordam boʼlimlarida har xil toifadagi shifokorlar,

jumladan, jarroh, reanimatolog, terapevt kabi mutaxassislarning doimiy navbatchiligi tashkil etildi va ular

tomonidan sutkaning hohlagan paytida jabrlanuvchilarga tibbiy yordam koʼrsatish imkoni paydo boʼldi.

Shoshilinch yordam xizmati tashkil etilguniga qadar esa bunday sharoit mavjud emas edi. Chunki tuman

markaziy kasalxonalarida har bir alohida boʼlimda kechasiga bittadan shifokor navbatchilikda qolar va ular

asosan  oʼz  boʼlimlaridagi  bemorlar  uchun  masʼul  edilar.  Ular  kechasi  kelib  tushgan  bir  necha

jabrlanuvchilarga toʼla qonli tibbiy yordam koʼrsatishga qodir emas edilar. Shoshilinich tibbiy yordam

boʼlimlari tashkil etilishi munosabati bilan yarim tunda keltirilgan bir emas bir nechta jabrlanuvchilarga

toʼla qonli tibbiy yordam koʼrsatish imkoni vujudga keldi. Chunki shoshilinch tibbiy yordam boʼlimlarida

jarroh, reanimatolog, terapevtlardan iborat brigada navbatchilik olib borishi bilan birga bu boʼlimlarda

zudlik bilan jarrohlik hamda reanimatsion tadbirlar olib borish uchun sharoitlar yaratildi.

       Tuman  va  viloyat  bosqichlarida  ularning  iqtisodiy  imkoniyatlarini,  kelib  chiqishi  mumkin  boʼlgan

talofatlar miqyosini hisobga olgan holda shu hududdagi sogʼliqni saqlash vazirligiga hamda boshqa vazirlik

va  idoralarga  tegishli  tibbiyot  muassasalari  negizida  tuziladi.  Favqulodda  vaziyat  hududiga  imkon

darajasida koʼp qutqaruvchilarni, sanitar drujinalarni, qoʼshimcha tibbiy xodimlar va avtotransportlarni jalb

qilish, vaqtincha evakuatsiyani tashkil qilish, birinchi tibbiy yordam va birinchi vrachlik yordamini tashkil

qilish,  favqulodda  vaziyat  hududida  sanitar-gigenik  tadbirlarni  amalga  oshirish,  favqulodda  vaziyat

hududiga tushib qolgan tibbiy muassasalarni muhofaza qilish ishlari markazlashmagan tarzda amalga

oshiriladi. Malakali va ixtisoslashgan tibbiy yordam koʼrsatish, tibbiy evakuatsiyani tashkil qilish, birinchi

tibbiy yordam otryadlari, qoʼshimcha dala gospitallari tashkil qilish, tibbiy kuch va vositalarni boshqarish

markazlashgan tarzda amalga oshiriladi.

    Markazlashgan va markazlashmagan boshqaruv bir-biri bilan muvofiqlashishi lozim. Markazlashmagan

boshqaruv printsipi favqulodda vaziyat joyida joylardagi hokimiyat organlari yoki favqulodda vaziyatlar

oqibatlarini  bartaraf  etish  boʼyicha  tuzilgan  shtab  yoki  komissiya  tomonidan  favqulodda  vaziyatlar

oqibatlarini bartaraf etish boʼyicha mustaqil qarorlar chiqarishida oʼz aksini topadi. Birinchi bosqichda

ishchi-xodimlar,  aholi,  talaba  va  oʼquvchilar,  avariya-qutqaruv  guruhlari  yordamida  qidiruv-qutqaruv,

---