Futbol o’yinining O’zbekistonga kirib kelishi va rivojlanishi

---

Futbol o’yinining O’zbekistonga kirib kelishi va rivojlanishi. 
0‟zbekistonda futbolning rivojlanisbi O‟zbekistonda zamonaviy futbol o‟tgan 
asming boshlarida paydo bo‟ldi va tezda mashhur o‟yinga aylandi. Uning 
rivojlanish joylari Farg‟ona, Toshkent, Andijon, Qo‟qon va Samarqand edi. Ilk bor 
futbolni Farg‟ona shahrida o‟ynaganlar. Xuddi shu yerda 1911 yilning oxirida 
birinchi futbol jamoasi tashkil topgan. Farg‟onada tuzilgan futbol jamoalari soni 
1912 yil avgustida "Futbolchilar jamoasi"ga birlashishga yo‟l berdi. Bir oz vaqt 
o‟tgach, Toshkentda ham futbol o‟ynay boshladilar. Toshkentlik futbol ishqibozlari 
orasida eng mashhur jamoa - bu TOJIC - “Ташкентское обшество любителей 
спорта” (TSIJ - Toshkent sport ishqibozlari jamiyati) edi. Bu jamiyat 1912 yilda 
tuzilgan bo‟lib, juda qisqa vaqt ichida futbol hamda boshqa sport turlarining 
rivojlanishi uchun ko‟p xizmat qilgan. 1912 yilning ikkinchi yarmida 
0‟zbekistonda futbol o‟yini yoyila boshladi. Futbol a‟yiniga Qo‟qon, Andijon va 
Samarqandda ham qiziqish orta boshladi. Bu yillardagi eng qiziqarli bosqich 
albatta Farg‟ona, Toshkent, Andijon, Samarqand futbolchilarining uchrashuvi 
bo‟ldi. Toshkentga tashrif buyurgan ilk futbolchilar Samarqand futbolchilar 
to‟garagi (SFT) a‟zolari edi. 1913 yil 29 avgustida ular TOLS futbolchilari bilan 
uchrashuv o‟tkazdilar. Yaxshi tayyorgarlik ko‟rgan Toshkent jamoasi 5:0 hisobi 
bilan g‟alaba qozondi. 1913 yil iyunida Andijonda "Andijon futbolchilar klubi" 
tasdiqlandi. Va, nihoyat, 1914 yil 25 mayda Toshkentda 0‟zbekistonning eng 
kuchli ikki jamoasining markaziy uchrashuvi bo‟lib utdi. Bunda Toshkent va 
Farg‟ona futbolchilari to‟p surdilar. Toshkentliklar o‟yinda 3:2 hisobida 
muvaffaqiyatga erishdilar. 0‟zbekistonda futbol rivojlanishining boshlang‟ich davri 
haqida xulosa qilib shuni ham aytib o‟tish joizki, futbol maydonlari va o‟quv 
mashg‟ulotlarining b lmaganiga qaramay, qisqa vaqt ichida Farg‟ona, Toshkent, 
Qo‟qon, Andijon va Samarqandda o‟zbek futbolining rivojiga ulkan hissa qo‟shgan 
iste‟dodli futbolchilar paydo bo‟ldi. Shu yerda aytib o‟tish lozimki, nafaqat 
Far ona, Toshkent va Samarqandda, balki 0 ‟zbekistonning boshqa shaharlarida 
ham futbolning muvaffaqiyat bilan tarqalishiga qaramay, uning rivojlanishi o‟zi 
bo‟larchilik bilan o‟tayotgan edi. Jamoalami o‟rgatish tizimi yo‟q edi, 
mashg‟uIotlar o‟ta sodda va vaqti-vaqti bilan o‟tkazilardi. Hech bir shaharda futbol 
birinchi 1 iklari tashkillashtirilmagandi, shuning uchun hatto o‟ndan ortiq jamoalar 
mavjud bo‟lgan Toshkent shahrida ham bironta rasmiy musobaqa o‟tkazilmagan 
edi. 1920 yildan boshlab futbol respublikamizning chekka qishloq va mahal-
lalariga kirib borib, mashhur o‟yinga aylandi. Yoshlar, talabalar, ishchi va 
dehqonlar futbolga talpina boshladilar. 1921 yil Moskva va Toshkent 
futbolchilarining ilk uchrashuvi o‟tkazilgani bilan ahamiyatga loyiqdir. 1925 yilda 

---

mamlakat Jismoniy tarbiya kengashi tomonidan ommaviy jismoniy tadbirlaming 
taqvimi 6 tuzildi. 0‟zbekistonda futbolni tashkillashtirish bir o‟z tartibliroq tizimga 
egabo‟ldi. Shunday qilib, Toshkent birinchiligi 3 toifa bo‟yicha o‟tkazildi va unda 
28 jamoa ishtirok etdi. 1927 yilda o‟zbek sportchilarini tayyorlashda muhim 
bosqich bo‟lgan I Umumo‟zbek Spartakiadasi o‟tkazildi. Spartakiada finalida 
doimiy raqib bo‟lib qolgan Toshkent va Farg‟ona jamoalari uchrashdilar. Ikkala 
tarkibda ham O‟zbekiston terma jamoa a‟zolari chiqish qildilar. Katta 
qiyinchiliklar bilan 2-taymda toshkentliklar hal qiluvchi golni urdilar va 2:1 hisobi 
bilan g‟alaba qozondilar. 1928 yil Moskvada bo‟lib o‟tgan xalqaro spartakiadada 
qatnashish O‟zbekiston futbolchilari uchun nihoyatda jiddiy imtihon bo‟ldi. Futbol 
bo‟yicha spartakiada birinchiligi uchun 22 jamoa kurash olib bordi, ular qatorida 
Angliya, Germaniya, Avstraliya, Shveysariya va Finlyandiyaning ishchi klublardan 
iborat terma jamoalari ham bor edi. Shveysariya va 0 ‟zbekiston jamoalarining 
uchrashuvi futbol ishqibozlarida katta qiziqishga sazovor bo‟ldi. 0‟zbek 
futbolchilari bu o‟yinda jamoaviy o‟yin, chiroyli va chaqqon kombinatsiyalar 
namoyish etdilar. Ammo asosiy vaqt 3:3 hisobi bilan yakunlangani sababli, 
g‟olibni aniqlash uchun qo‟shimcha 30 daqiqa qo‟shib berildi. So‟nggi 15 daqiqa 
ichida 0‟zbekiston futbolchilari shveysariya-liklar qarshiligini yenga oldilar va 8:4 
hisob bilan 0‟zbekiston futbolchilari g‟alaba qozondilar. Bir kundan so‟ng esa 
qiyin kechgan o‟yinda o‟zbek futbolchilari Rossiya jamoasiga 1:2 hisobida 
g‟alabani boy berdilar. Keyingi yillarda o‟rtoqlik o‟yinlarini o‟tkazish uchun 
0‟zbekistonga Norvegiya, Germaniya, Finlyandiya, Moskva, Leningrad, Ukraina, 
Kavkaz orti mamlakatlaridan ko‟plab kuchli futbol jamoalari keldi. Misol uchun, 
1931 yil 4 oktabrda bo‟lib o‟tgan matchda Norvegiya terma jamoasiga qarshi 
0‟zbekiston kasaba uyushmalari terma jamoasi chiqdi. Norvegiyaliklar texnikali 
futbol namoyish etib, 5:2 hisobida g‟olib chiqdilar. Uch kundan so‟ng 
skandinaviyalik mehmonlarga qarshi Toshkentning birinchi terma jamoasi 
maydonga tushdi. 0‟zbekistonliklar o‟yinni yuqori tezlikda olib borib, 4:2 hisobida 
muvaffaqiyatga erishdilar. Norvegiyalik va o‟zbekistonlik futbolchilaming 
uchinchi uchrashuvi 2:2 hisobidagi durang bilan yakunlandi. 7 1932 yilda 
O‟zbekistonga nemis futbolchilari tashrif buyurdilar. Bu jamoa ishchi sport 
klublarining eng yaxshi futbolchilaridan tuzilgan bo‟lib, ulardan ko‟pchiligi 
Germaniya chempionati ishtirokchilari edi. 0‟zbek futbolchilari bu bo‟lajak 
o‟yinga qattiq tayyorgarlik ko‟rdilar va birinchi matchda 4:2 hisobidagi og‟ir 
g‟alabani qo‟lga kiritdilar. Birinchi uchrashuvdan so‟ng nemis jamoasi sardori Lor 
shunday degan edi: "Toshkentliklar jipslashgan jamoa bo‟la olishdek ajoyib 
xususiyatga ega va ular biz hech narsa bilan taqqoslay olmaydigan yuqori tezlikda 
o‟ynadilar. Yuqori darajali jamoa bo‟lish uchun 0 ‟zbekiston futbolchilarida barcha 
imkoniyatlar mavjuddir". Takroriy uchrashuvda nemis futbolchilari bir oz ustunroq 

---

kelib, yuqori darajadagi taktik tayyorgarlikni namoyish etdilar va 3:1 hisobi bilan 
g‟olib bo‟ldilar. Norvegiyalik, nemis, fm futbolchilari bilan o‟tkazilgan o‟yinlar 0 
‟zbekis-tondagi ilk xalqaro o‟yinlar edi. Ular texnik va taktik tayyorgarlik borasida 
tajriba almashishga, o‟yinning yangi-yangi sistemalari bilan tanishishga yordam 
berdi. 1934 yil 0 ‟zbekiston poytaxtida ilk 0 ‟rta Osiyo spartakiadasining ochilishi 
sharafiga bag‟ishlab 36 ming nafar jismoniy tarbiya ixlosmandlari namoyishi 
bo‟lib o‟tdi. Bu namoyish 0‟rta Osiyo respublikalarida jismoniy tarbiya harakati 
o‟sishining yorqin namunasi edi. Futbol bo‟yicha musobaqalar bir paytning o‟zida 
uch stadionda bo‟lib o‟tdi, ulardan eng yirigi spartakiada ochilishi arafasida 
qurilgan 10 ming o‟rinli "Spartak" stadioni edi. Bu o‟rta Osiyo respublikalari 
orasida futbol birinchiligi uchun olib borilayotgan ilk o‟yinlar edi. 0‟zbekiston 
futbolchilari o‟z raqiblari bo‟lmish Turkmanistonni 3:1, Tojikistonni 5:0, 
Qirg‟izistonni 10:1 hisobi bilan dog‟da qoldirib, muvaffaqiyatli chiqish qildilar. 
1934 yil futbol jamoalarining kelgusidagi o‟sishlari uchun muhim yil bo‟ldi. 
Birgina Toshkentda kasaba uyushmalari birinchiligida 50 ta jamoa qatnashdi. 30-
chi yillaming boshida bolalar va o‟smirlar futboliga yanada ko‟proq e‟tibor berila 
boshlandi. 1935 yil Toshkentda o‟smirlar o‟rtasida futbol bo‟yicha 0‟zbekiston 
birinchiligining ilk tanlovi bo‟lib o‟tdi. Bu tanlovda Toshkent, Samarqand, 
Farg‟ona va Andijon terma jamoalari ishtirok etdilar. Poytaxtlik yosh fiitbolchilar 
g‟alaba qozondilar: 1936 yil respublika shaharlaridagi futbol mavsumining bahori 
bilan ochilishi ahamiyatga loyiq. Toshkentdagi musobaqa namoyishida 324 g 
futbolchi ishtirok etdi. Ommaviy futbol keyingi rivojlanish bosqichiga o‟tdi. 
Umumta‟lim maktablari, texnikumlar, oliy o‟quv yurtlari o‟z birinchilik o‟yinlarini 
o‟tkazar, muntazam ravishda korxonalaming ichki musobaqalari tashkil etilar edi. 
Shahar futbol bo‟limi (seksiya) qaroriga binoan Toshkentda futbolga 
ixtisoslashgan birinchi bolalar va o‟smirlar maktabi ochildi. Bu yerda ko‟pgina 
qobiliyatli yosh futbolchilar o‟z mahoratlarini mukam-mallashtirar edilar. 1936 yili 
0 ‟zbekiston birinchiligida 16 shahardan terma jamoalar ishtirok etdi. Bu o‟yinlar 
katta qiziqish uyg‟otib, ko‟plab tomo-shabinlami jalb qildi. Shiddatli o‟yinlardan 
so‟ng 1- va 2-o‟rinlar Qo‟qon hamda Toshkent terma jamoalariga nasib etdi. 1937 
yildan boshlab futbol musobaqalari asosida shahar terma jamoalarining match 
o‟yinlari emas, balki 0‟zbekiston Kubogi va birinchiligi uchun klub jamoalar 
musobaqalari o‟tkazila boshladi. 0‟sha yillardan buyon ko‟pgina guruhlar, 
birinchiliklar va musobaqa qatnashchilari almashdi, musobaqa o‟tkazish 
tamoyillari, baholash tizimi o‟zgardi, ammo sportchilar mahoratining yangi taktik 
yo‟nalishlarini aniqlaydigan chempionlik unvoni uchun kurash o‟zgarmay 
qolaverdi. 1937 yil futbol mavsumining ahamiyatli hodisasi - sobiq Ittifoq 
chempionati edi: 56 jamoa o‟rtasidagi guruhlarda o‟ynaldi. 0 ‟zbekiston sha‟nini 
Toshkentning dinamochilari himoya qildilar. Ular futbol bo‟yicha mamlakat 

---

chempionatida ishtirok etgan birinchi o‟zbekistonlik jamoa edilar. 0‟z o‟yinlari 
bilan toshkentliklar sinalgan charm to‟p ustalariga munosib raqib bo‟la olishlarini 
isbotladilar. Ular Yevropaning "Spartak" jamoasini 5:0, Bakuning "Neftchi"sini 
3:2, Dnepropetrovskning "Stal" jamoasini 2:1, Gorkiy-ning "Torpedo" jamoasini 
1:0 hisobi bilan yutib, o‟z maydonlarida chiroyli o‟yinlar o‟tkazdilar. Moskvada 
“Крилья Советов” jamoasi bilan 2:2, Lenin-gradda "Avangard" bilan 1:1 hisobida 
yakunlangan durustgina o‟yin ko‟rsatdilar. Ammo tajriba yetishmasligi sabab 
yuqori o‟rinlarni egallay olmadilar, natijada bor yo‟g‟i 8-o‟ringa erishdilar (4 ta 
g‟alaba, 3 ta durang, 4 ta magMubiyat). Sobiq Ittifoqning yetakchi sport jamiyati 
bo‟lgan "Spartak" KSJ Markaziy Kengashi birinchiligida muvaffaqiyatli chiqish 
qildi. Saratovdagi dastlabki o‟yinlarda ular o‟z klubdoshlarini 11:1 hisobida tom 
ma‟noda tor-mor etdilar, s ng esa Qozonning "Spartak" jamoasi ustidan g‟alaba 
qozondilar. Bu g‟alabalar toshkentliklarga Ivanovoda 9 o‟tkazi1adigan fmal 
o‟yinlarida qatnashish huquqini berdi. Unda Xarkov, Krasnodar, Toshkent va 
Ivanovo sportchilari qatnashdilar. Toshkentliklar yaxshi o‟yin ko‟rsatib, uchinchi 
sovrinli o‟rinni egalladilar (ular xarkovliklami 3:1 ga yutib, Krasnodar bilan 1:1 
hisobida durang o‟ynadilar va mezbonlarga 0:4 hisobida o‟yinni boy berdilar). Shu 
yilning o‟zida Toshkentda o‟tkazilgan "Besh yo‟1" tumirida "Loko-motiv" jamoasi 
muvaffaqiyatli chiqish qildi. Bu tumirda Kuybishev, Orenburg, Turkiston-Sibir, 
Ashxobod va Toshkent temir yoMlari jamoalari ham ishtirok etdi. Barcha 
raqiblami yengib, toshkentliklar 1-o‟rinni egalladilar. 1939 yil sobiq Ittifoq Kubogi 
uchun kurashda Toshkent dinamochilarining chiqishi katta muvaffaqiyatga sazovor 
boMdi. 28 avgustda Moskvadagi "Dinamo" stadionida o‟zbek futbolchilari chorak 
finalda Bokuning "Temp" jamoasiga qarshi to‟p surdilar. 0‟yin juda o‟tkir va 
shiddatli kurashda o‟tdi. Toshkent dinamochilari 2:1 hisobida g‟alaba qozonib, 
Kubok yarim finaliga yo‟l oldilar. Bunda ular Rossiyaning eng kuchli jamoalaridan 
boMgan “Сталинец” (Zenit) bilan uchrashdilar va 3:0 hisobi bilan yutqazdilar. 
Finalda esa Moskvaning "Spartak" jamoasi leningradliklardan 3:2 hisobida ustun 
keldi. 1941 yilning futbol mavsumiga Toshkent dinamochilari jiddiy tayyorgarlik 
ko‟rgandilar. Chempionat o‟yinlari taqvimiga ko‟ra ular Olma-Otalik klublami 
qabul qilishJari kerak edi. Ammo butun dunyo uchun fojea boMgan 1941 yilning 
22 iyunida Ulug‟ Vatan urushi boshlandi, shuningdek, O‟zbekiston sport hayoti 
ham vaqtincha to‟xtatildi. 1942 yilda 0‟zbekiston Kubogi uchun kurashda 
Toshkentdan ikkita, Farg‟ona va Samarqanddan bittadan jamoa ishtirok etdi. 1943 
yili Olma-Otada urush davrining qiyin sharoitlarida 0‟rta Osiyo mamlakatlari va 
Qozog‟iston Spartakiadasi o‟tkazildi. Respublikamiz futbol-chilari texnik futbol 
o‟yinini namoyish etib, Turkmaniston jamoasini 9:0, Tojikistonni 3:0, 
Qirg‟izistonni 5:0 hisobi bilan magMubiyatga uchratdilar. Hatto o‟zlarining 
qozoqlar bilan boMgan o‟yindagi magMubiyatiga qaramay, 1-o‟rinni egallay 

---

oldilar. 1950 yilning boshida 0‟zbekistonda "Paxtakor" sport jamiyati tashkil etildi. 
Hozirgacha mustaqil 0‟zbekiston chempionatida va rasmiy xalqaro musoba-qalarda 
muvaffaqiyatli o‟yinlar ko‟rsatib kelayotgan, respublikamizning eng kuchli 
jamoasi bolgan "Paxtakor"ning tuzilishi ham shu jamiyat bilan bog‟liq. 10 1960 
yildan 1991 yilgacha (tanaffuslar bilan) "Paxtakor" sobiq Ittifoqning oliy ligasida 
ishtirok etib keldi. Bu islohotlar va tub o‟zgarishlar davri bo‟lgan edi. Kichik 
guruhlardagi saralash o‟yinlaridan keyingina chempionatga yo‟l olinardi. Oliy 
ligaga chiqish uchun tayyorlanadigan jamoa Toshkentning ikki jamoasi asosida 
tuzilgan bo‟lib, bular "Paxtakor” va "Mehnat zahiralari" ("Трудовме резервм") 
klublari edi. "Paxtakor"ning barcha ko‟zga ko‟rinarli muvaffaqiyatlari uning 
kuchlilar guruhidagi chiqishlari bilan bog‟liq. Yigirma yil tanaffus bilan ikki bora 
1962 va 1982 yillarda “Paxtakor” oliy ligada faxrli 6-o‟ringa sazovor bo‟lgan. 
1968 yilda finalga chiqib, unda Moskvaning "Torpedo" jamoasiga 0:1 hisobida 
g‟alabani boy berishi "Paxtakor"ning Ittifoq Kubogi o‟yinlaridagi eng yirik 
muvaffaqiyati edi. 1965 yil chempionati natijalariga ko‟ra Moskva jamoalari bilan 
o‟tkazilgan uchrashuvlardagi eng yaxshi ko‟rsatkichlari uchun paxtakorchilar 
"Moskva oqshomi" gazetasining maxsus sovrini bilan taqdirlandilar (toshkentliklar 
"Dinamo"ni 2:0, "CSKA"ni 2:0, “Spartak”ni 1:0 va "Lokomotiv"ni 2:0 hisobida 
mag‟lub etgandilar). Sobiq Ittifoq chempionatlarida qatnashish yillari mobaynida 
"Paxtakor" uch jamoaviy sovrinni qo‟lga kiritdi: "G‟labaga ishonch" (1971), 
„Троза авторитетов” hamda "Adolatli o‟yin" uchun sovrin (1983). Ikki marotaba 
"Paxtakor" futbolchilari oliy liga chempionatining eng yaxshi hujumchilari deb tan 
olingan. 1968 yil B.Abduraimov Tbilisi "Dinamo"si o‟yinchisi bilan birga (22 
tadan gol) va 1982 yilda A.Yakubik (23 ta gol). Sobiq Ittifoqning ilk terma jamoasi 
uchun 5 ta paxtakorchi o‟ynar edi: V.Fyodorov, Yu.Pshenichnikov, G.Krasniskiy, 
М.Ап, A.Pyatnitskiy. Turli yillarda eng yaxshi 33 futbolchi qatorida 
Yu.Pshenichnikov 
(1966, 
1967), 
M.An 
(1974, 
1978), 
B.Abduraimov, 
V.Xadzipanagis (1974), A.Yakubik (1982) va A.Pyatniyskiy (1991) nomlari bor 
edi. 0‟sha yillarda G‟zbekiston futbol ishqibozlarida katta qiziqish uyg‟otgan 
o‟yinlar sirasiga 1964 yil paxtakorchilaming "Pirasikaba" (Braziliya) hamda (1:0), 
Urugvayning 25 karra chempioni "Natsonal" (Montevideo) jamoalari bilan 
uchrashuvlar kiradi. Urugvayliklaming harchand urinishlari va qarshiliklariga 
qaramasdan "Paxtakor" 2:1 hisobida g‟alaba qozondi. 17 nafar iste‟dodli 
futbolchining hayotini olib ketgan 1979 yilgi mash‟um avia halokatidan so‟ng 
1980 yilda “Paxtakor” yangi tarkibda u sobiq Ittifoq chempionatining oliy ligasiga 
yo‟l oldi. U yerda Tbilisi dinamochilarini 3:0, Donetskning "Shaxtyor"ini 2:1 
hisobida mag‟lub etdi, Kiyevning "Dinamo"si bilan durang o‟ynadi va “Гроза 
авторитетов” sovrinini qo‟lga kiritdi. 60-90 yillaming paxtakorchilari 0 ‟zbekiston 
futbolining rivojlanishida yorqin iz qoldirganlar. Bu davr mobaynida "Paxtakor"ni 

---

sobiq Ittifoq chempionatidagi chiqishlarga tayyorlashda M.Yakushin, B.Arkadyev, 
G.Kachalin, V.Solovyev, B.Abduraimov, X.Raxmatullaev kabi murabbiylaming 
hissasi beqiyosdir. Respublika terma jamoalari va yuqori malakali jamoalar uchun 
zahira 
tayyorlashda 
G.Sorvin, 
X.Muxitdinov, 
A.Mosheyev 
kabi 
ustoz 
murabbiylaming mehnati ulkan bo‟lgan. Xuddi shu yillarda bir qator malakali 
hakamlar yetishib chiqqanini aytib o‟tish joizki, ular qatorida V.Doljenkov, 
B.Baklunov, F.Sultonov va boshqalar bor. Murabbiy kadrlar tayyorlash bo‟yicha 
0‟zbekiston Davlat jismoniy tarbiya institutining o‟zbek futboliga qo‟shgan hissasi 
o‟ta muhimdir. Institut 1955 yilda ochilgan bo‟lib, u paytda futbol mutaxassisligi 
sport o‟yinlari kafedrasi tarkibiga kirar edi, biroq 1966 yilda u mustaqil kafedra 
sifatida ajralib chiqdi. O‟z faoliyati mobaynida bu kafedra futbol bo‟yicha 
murabbiy kadrlar tayyorlash o‟chog‟iga aylandi. Natijada ko‟pgina bitiruvchilar 
murabbiylik ishida ma‟lum muvaffa-qiyatlarga erishib, 0‟zbekistonda xizmat 
ko‟rsatgan murabbiy unvoniga sazovor bo‟ldilar. Bular B.Abduraimov, V.Tixonov 
va boshqalardir. Ayni paytda futbol kafedrasining ko‟pchilik bitiruvchilari 
O‟zbekistonning turli viloyatlari va chet ellarda ishlab kelmoqdalar. 1992 yil 
mustaqil O‟zbekiston Respublikasining ilk chempionati yili edi. Mamlakatimiz 
futboli tarixida yangi sahifa ochildi. Bu chempionatning oliy ligasida 17 ta, 
birinchi ligasida 18 ta, ikkinchi ligasida esa 42 ta jamoa ishtirok etdi. O‟zbekiston 
chempioni unvoni uchun kechgan shiddatli kurashda "Paxtakor"ga asosan 
Farg‟ona viloyatining "Neftchi", shuningdek, "So‟g‟diyona" (Jizzax) va 
"Nurafshon" (Buxoro) jamoalari kuchli qarshilik ko‟rsatdilar. 1994 yil 7 iyunda 0 
‟zbekiston Futbol federatsiyasi "FIFA"ga, shu yilning dekabr oyida esa Osiyo 
Futbol konfederatsiyasiga a‟zo bo‟ldi. 0 ‟zbekiston Respublikasi Vazirlar 
Mahkamasining 1993 yil 18 martdagi "0‟zbekiston Respublikasida futbolni yanada 
rivojlantirish chora-tadbirlari to‟g‟risida"gi qarorining mamlakatimizda futbolni 
rivojlantirishdagi ahamiyati juda kattadir. 12 1994 yilda ilk bor yosh mustaqil 
respublika elchilari Yaponiyada o‟tka-zilayotgan XII Osiyo o‟yinlarida - Osiyo 
mintaqasidagi yirik sport forumida tanishtirildilar. Oltin medal sovrindorlari nomi 
uchun kurashda o‟zbek futbolchilari Saudiya Arabistoni (4:1), Malayziya (5:0), 
Gonkong (1:0) va Tailand (5:4) terma jamoalari ustidan g‟alaba qozondilar. 
Chorak finalda Turkmaniston terma jamoasini 3:0 hisobida, yarim fmaldagi 
shiddatli va o‟ta murakkab o‟yinda Janubiy Koreyaning kuchli jamoasini 1:0 
hisobida mag‟lub etdilar. Va, nihoyat, finalda Xitoy terma jamoasini 4:2 hisobi 
bilan yengdilar. Bu jamoa murabbiylari dotsent R.Akramov va sport ustasi 
B.Abduraimovlar edi. Asosiy tarkibning 7 nafar o‟yinchisi 0 ‟zDJTI talabalari 
bo‟lganini aytib o‟tish joizdir. Shu yilning o‟zida Osiyo chempionlari Kubogida ilk 
bor qatnashgan Farg‟onaning "Neftchi" klubi futbolchilari uchinchi sovrinli o‟rinni 
egalladilar. 0‟zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1996 yil 17 

---

yanvardagi "0‟zbekistonda futbolni rivojlantirish tamoyillari va tashkillashtirish 
asoslarini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‟g‟risida"gi qarori 0 
‟zbekistonda futbolning keyingi rivoji uchun katta ahamiyat kasb etdi. Bu qarorda 
kelgusi futbolni klublar asosida rivojlantirish va 1996- 1997 yillarda viloyat 
markazlarida futbol bo‟yicha o‟smirlar maktabinternatlari ochilishi ko‟rsatilgan 
edi. 1992 yildan hozirgi kungacha bo‟lgan vaqt ichida Toshkentning "Paxtakor", 
"Bunyodkor" va Farg‟onaning "Neftchi" klublari chempionat yetakchilari bo‟lib 
keldi. Paxtakorchilar o„n marotaba 0 ‟zbekiston chempioni bo‟lganlar (1992,1998, 
2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2012,2014) va 6 marotaba mamlakat Kubogi 
sovrindorlari qatoridan joy olganlar (1993, 1997, 2001, 2002, 2003, 2004). 
"Bunyodkor" jamoasi besh marotaba 0 ‟zbekiston chempioni boMganlar (2008, 
2009, 2010, 2011, 2013) va 4 marotaba mamlakat Kubogi sovrindorlari qatoridan 
joy olganlar (2008, 2010, 2012, 2013). "Neftchi" ham besh karra respublika 
chempioni (1992, 1993, 1994,1995,2001) va 2 karra 0 ‟zbekiston Kubogi sohibi 
(1994,1996) bo‟lgan. 0 ‟zbekiston chempioni unvoniga yana "Navbahor" (1996), 
MHSK (1997) va "Do‟stlik" klublari erishganlar. Shuningdek, 1997, 1995, 1998 
yillarda "Navbahor", 2000 yilda "Do‟stlik" jamoasi va 2014 yilda "Lokomotiv" 
jamoasi O‟zbekiston Kubogini qo‟lga kiritganlar. 2002 yilgi Osiyo Chempionlari 
Kubogi uchun kurashda Qarshining "Nasaf' 13 jamoasi ishtirok etadi. Saralash 
bosqichlarida 5 g‟alabani qo‟lga kiritib, yarim fmalga chiqdilar. Ammo bronza 
medali uchun kechgan bu o‟yinda qarshiliklar "Istiqlol" (Eron) jamoasiga 2:5 
hisobida g‟alabani boy berib, 4-o‟rinni egalladilar. 2003 yilda Toshkentda bo‟lib 
o‟tgan chempionlar ligasi chorak finalida paxtakorchilar katta ustunlik bilan 
Turkmanistonning "Nissa" jamoasini 3:0, Eronning "Piruza"sini 1:0 va Iroqning 
"Al-Taliba" kabi jamoalarini 3:0 hisobida yengdilar. Yarim finalda ikki match 
natijalariga binoan Tailandning "Bek-Tero Sosana" jamoasi ustun keldi. 2002-2003 
yillarda 0‟zbekistonning yoshlar terma jamoasi futbolchilari katta yutuqlarga 
erishdilar. Qatarda Tailand terrna jamoasini 4:0, Qatami 5:4 hisobida yengib, so‟ng 
Janubiy Koreyaga 0:2 hisobida g‟alabani boy berib, futbolchilarimiz chorak finalga 
yo‟l oldi va unda Saudiya Arabistonini 4:0 hisobida mag‟lub etdilar. Yarim fmalda 
o‟zbek futbolchilari Yaponiya terma jamoasi bilan uchrashdilar. Shiddatli va 
qizg‟in o‟tgan o‟yinning asosiy vaqti 1:1 hisob bilan yakunlandi. 11 metrli zarbalar 
yo‟llashda yaponlar bir oz ustunroq chiqib, 4:2 hisobida g‟olib bo‟ldilar. To‟rtinchi 
o‟rinni egallagan O‟zbekiston yoshlar terma jamoasi dunyoning eng kuchli 16 
jamoasi qatorida maydonga chiqish imkoniyatini qo‟lga kiritdi. Jahon chempionati 
2003 yilning dekabr oyida BAAda bo‟lib o‟tdi. 0‟zbekiston fiitbolchilari chiroyli 
va bahamjihat o‟yin ko‟rsatdilar, lekin 1/8 finalga chiqa olmadilar. Biroq, 
mutaxassislar va ishqibozlar O‟zbekiston terma jamoasi o‟yinini yuqori 
baqoladilar. Uch o‟yin davomida ular o‟z tengdoshlari bilan kurash olib bordilar, 

---

lekin Mali jamoasiga (Afrika chempioni) 2:3, Argentina termasiga (ayni paytda 
jahon chempioni) 1:2, Ispaniya terma jamoasiga (Yevropa chempioni) 0:1 hisobi 
bilan g‟alabani boy berdilar. Oxirgi yillarda 0‟zbekiston milliy terma jamoamiz, 
yoshlar va o‟smirlar terma jamoalari barcha jahon chempionatlarida ijobiy ishtirok 
etib kelishmoqda. 2010 yilda Toshkentda bo‟lib o‟tgan o‟smirlar o‟rtasida Osiyo 
chempionatida terma jamoamiz sharafli 2-o‟rin egallab, jahon chempionatiga 
yo‟llanma oldi. 2011 yilda Qatarda bo‟lib o‟tgan Osiyo chempionatida milliy terma 
jamoamiz 4-o‟rin egallashdi. 2011 yili 0 ‟zbekistonda birinchi bor “Nasaf‟ jamoasi 
Osiyo Kubogi sohibi bo‟lishdi. 2011 yili Meksikada bo‟lib o‟tgan yoshlar o‟rtasida 
jahon chempionatida kuchli sakkizta jamoa safiga kirishgan. 2012 yilda Eronda 
bo‟lib o‟tgan o‟smirlar o‟rtasida Osiyo chempionatida terma 14 jamoamiz ilk bor 
1-o‟rinni egallab, chempionlikka sazavor bo‟lishdi va jahon chempionatiga 
yo‟lanma olindi. 2013 yilda Turkiyada bo‟lib o‟tgan yoshlar o‟rtasida jahon 
chempionatida, o‟tgan jahon chempionatidagi natijasini takrorladi, kuchli 
sakkiztalikka kirishdi.