Gəncə Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsinin

Gəncə Dövlət Universitetinin

Filologiya fakültəsinin

Filologiya ixtisasının (Azərbaycan dili və ədəbiyyatı)

IV kurs tələbəsi Primova Aytac Sədi qızının

2021 – 2022 – ci tədris ilində

Tədris istehsalat təcrübəsinin II həftəsinə dair

R E F E R E A T I

Rəhbər müəllim: dos. Məlikova Gülarə Aqaid qızı

Bakı Azərb. Respublikasının paytaxtı. Xəzər dənizinin

sahilindədir. Abşeron yarımadasının c. hissəsində yerləşən bu şəhər çox qədim

tarixə malikdir. Qədim mənbələrdə Baku, Bakuh, Bakuyyə, Badkube

variantlarında rast gəlinir.

a) Bəzi araşdırıcılar toponimin bagavan/ baguan/bagan "allahların yeri,

müqəddəs yer" (Bakı ətrafında təbii odun-qazın olması və atəşpərəstik inancları

ilə əlaqədar) sözlərdən törədiyini qeyd edirlər.

b) XVIII əsrdə fars. bad (külək) və kubə (döymək) birləşməsindən olan

Badkubə (külək döyən) variantı xalq etimologiyası əsasında yaranmışdır və elmi

cəhətdən əsassızdır.

c) Bag tayfa adından törəmiş bagan variantı ilə bağlamaq meyilləri

də mövcuddur.

ç) Qədim qürk mənşəli bakı/baku sözünün "təpə", "yüksəklik",

"yamac" sözündən yaranması fikri daha həqiqətə uyğundur. Bu coğrafi ada

müxtəlif variantlarda geniş arealda təsadüf olunur. Laxubaku, Musilbaku,

Urqbaku (Dağıstan), Qunıbakı (Bakı yaxınlığında), Bakuriani (Gürcüstan),

Maku/Maki (Cənubi Azərb.) və s.

Daşkəsən 1. Azərb.-da inzibati r-n. 1930-cu ildə təşkil

edilmişdir. 1956-cı ilədək Dəstəfur r-nu adlanmışdır. 1963-cü ildə ləğv edilərək ərazisi Xanlar r-nuna verilmiş, 1965-ci ildən isə yenidən müstəqil r-n olmuşdur.

C.-q.-də Ermənistanla həmsərhəddir. Səthi şm.-dan c.-a doğru yüksək dağlıq

sahədən ibarət olub, dərin dərələrlə çox parçalanmışdır. Ən hündür nöqtəsi Hinaldağdır (3373 m). Faydalı qazıntılarla çox zəngindir. Bütün Qafqazda ən böyük dəmir filizi yataqları bu r-nda yerləşir. Daşkəsən şəhəri yaxınlığında kobalt, Zəylik kəndi yaxınlığında alunit və barıt çıxarılır. R-nun ərazisindən Kür çayının sağ qolları olan Gəncə, şəmkir, Qoşqar çaylarının yuxarı axarları keçir. Adım ərazidəki eyniadlı yaşayış məntəqəsindən almışdır; 2. Azərb.-da şəhər,eyniadlı r-nun mərkəzi. Qoşqar çayının sol sahilində, dəniz səviyyəsindən 1600 m. hündürlükdə yerləşir. 1930-cu ildə burada dəmir filizi çıxarılması ilə əlaqədar

salınmışdır. Daşkəsən kəndi əsasında yaranmışdır. Oykonim "daş (dəmir filizi)

çıxarılan yer" mənasındadır; 3. Daşkəsən r-nunun eyniadlı qəsəbə i.ə.v.-də ştq.

Qoşqar çayının (Kürün qolu) sahilində, Murovdağ silsiləsinin ətəyindədir. 1937-

ci ildə Qoşqar çayının sahilində kobalt istehsalı ilə əlaqədar salınmış və Kobalt

qəsəbəsi adlandırılmışdır. 1942-ci ildən rəsmən Daşkəsən adlanır; 4. Cəbrayıl r-

nunun Süleymanlı i.ə.v.-də kənd. Qarabağ silsiləsinin ətəyindədir. Yaşayış

məntəqəsi Daşkəsən təpəsi adlı yerin ş.-ində salındığına görə belə adlandırılmışdır.

Xocalı 1. Azərb.-da inzibali r-n; 2. Azərb.-da Şəhər.

Qarabağ silsiləsinin ətəyindədir; 2. Salyan r-nunun Kürqaraqaşlı i.ə.v.-də kənd.

Kür çayının sahilində, Salyan düzündədir. Yaşayış məntəqələrini xocalı nəslinə

mənsub ailələr saldığı üçün belə adlandırılmışdır.