II BOR PERSONAL MEHNAT MOTIVATSIYASINING ASOSLARI
2.1. Mehnat motivatsiyasiga ta’sir etuvchi omillar
Insonni boshqarish - bu uning xatti-harakati motivlarini boshqarish demakdir.
Ta’sir yetishning ushbu turi, ya’ni motivlarga ta’sir yetish bevosita (ma’muriy) ta’sir
yetishga qaraganda ancha samarali hisoblanadi. Lekin,
shu bilan birga, bu ta’sir
yetishning ancha murakkab turi hamdir, chunki u nafaqat tashkilot oldida turgan
maqsadlarga, balki xodimlar xatti-harakatining motivlariga ham
aniq mos keluvchi
rag'batlanfiruvchi omillarm tanlashni talab qiladi.
Personalni boshqarish tizimida xodimni motivatsiyalashva rag‘batlantirish
muhim rol o'ynaydi. Motivatsiyalashning tegishli darajasini ta’minlash har bir xodim
mehnatining unumdorligini va butun ishlab chiqarish samaradorligini oshirish, kadrlar
malakasining muntazam o‘sishini ta’minlash, jamoani barqarorlashtirish vazifasini hal
yetish imkonini beradi.
2.1.1-rasm. Mehnat motivatsiyasiga ta’sir etuvchi omillar12
Personal mehnat motivatsiyasining asoslarida motivatsiyalash funksiyalari o‘mi
alohida qayd yetishni taqoza etadi va ular quyidagilardan iborat.
• harakat qilishga undash;
• faoliyatga yo‘naltirish;
• xatti-harakatni nazorat qilish va qo ‘
11
ab-quwatl ash.
|2Миа1КПаг tom on id an ish lab ch iqilgan
Xodimlami motivatsiyalashga ta’sir yetish jarayoni
personal motivatsiyasining
asosiy masalalaridan biridir. Shu munosabat bilan personalni motivatsiyalashga
ta’sir yetish jarayoni tarkibd quyidagilardan iborat (
2
.1.3-rasm):
Ehtiyojlarni baholash
Motivatsiyalashga ta’sir ko’rsatuvchi
omillami aniqlash
Motivatsiyalanuvchi ishchi kuchini
tuzish
Xodimning mehnat
motivatsiyasiga
ta’sir etish
Ta’sir etish samaradorligini baholash
2,1.3-rasm. Xodimlarni motivatsiyalashga ta’sir yetish jarayoni13
Xodimlami motivatsiyalashga ta’sir yetish jarayoni tarkibini aniqlash
personal motivatsiyasida insonning asosiy ehtiyojlarini aniqlashni taqoza etadi va
ular qo'yidagilardan iborat:
•
fiziologik
• xavfsizlik
• ijtimoiy guruhga mansublik
•
baholash va hurmat
• o‘zini o‘zi faollashtirish
• hokimiyat va ta’ sir ко ‘rsatish
• erishish
Shundan kelib chiqib, mehnat motivatsiyasining
asoslarini qoyidagilar
tashkil etadi:
1)
Yarim-motivatsiyalanganlik; 2) Motivlami ierarxik tashkil yetish; 2)
Adolatlilik; 4) Mustahkamlash
Must ah ka ml ash strategiyalari:
•
doimiy mustahkamlash;
•
mustahkamlashning mavjud o‘lchami;
i3Muallitlar tomonidan ishlab chiqilgan
O'?
•
ko‘ngilli harakatlaming o‘zgaruvchan sonini mustahkamlash;
•
ko'ngilli harakatlaming qat’iy belgilangan sonini mustahkamlash;
•
o'zgaruvchan vaqt oralig'i;
•
qat’iy belgilangan vaqt oralig‘i orqali mustahkamlash.
Bajariladigan ishning tavsifi
Murakkablik va javobgarlik,
mustaqillik danyasi, natijalarga nisbatan teskari
aloqaning mavjudligi, bajariladigan topshiriqlaming xilma-xillik darajasi va
boshqalar.
Ish vaziyatining tavsifi
1.
Tashkiliy kontekst;
rag'batlantirish tizimi
xab ardor qilish tizimi
tashkiliy madaniyat
yuzaga kelgan boshqaruv
personalni o'qitish va rivojlantirish
mehnat sharoitlari
2. Bevosita ish muhiti:
hamkasblar
xodimlar
rahbariyat
2.1.4-rasm. Ish muhitining morivatsiyalovchi ta’sirini
kuchaytirishning asosiy yo'nalishlari14
Ishning motivatsiyaga ta’sir ko‘rsatuvchi tavsiflari:
ko‘nikmalanung
xilma-xilligi, mustaqillik, bajariladigan vazifalaming tugallanganligi, teskari aloqa,
topshiriqlaming ahamiyatliligi, muhimligi, javobgarligi
M Muallttlar tomonidan ishlab chiqilgan
24
