Ii. Zamonaviy fan va ta’lim-tarbiya: muammo, yechim, natija

---

II. Zamonaviy fan va ta’lim-tarbiya: muammo, yechim, natija
 
HTTP://INTERSCIENCE.UZ/ 
9 
BOSHLANG'ICH TA'LIMNI LOYIHALASH: MUAMMO VA YECHIMLAR 
Mahmudov Mels Hasanovich
p.f.d.professor 
Ne'matova Flora Baxtiyor qizi 
Buxoro davlat universiteti ta'lim va tarbiya nazariyasi va metodikasi 
(boshlang’ich ta’lim) mutaxassisligi 2-bosqich magistranti 
Annotatsiya: Ushbu maqolada boshlang’ich ta’limni loyihalashdagi muammo va to’siqlar 
hamda ularning yechimlari xususida so’z boradi.
 Kalit so'zlar: maktab o'quvchilari, maktab faoliyati, ta'lim faoliyati, boshlang'ich maktab 
yoshidagi bolalar, loyihalash 
Ta’limni loyihalash hozirgi kunda dolzarb masalardan biriga aylanmoqda. Bu 
muammoning dolzarbligi va shakllanishi hozirgi bosqichda jamiyatdagi ijtimoiy 
munosabatlarning o'zgarishi va natijada boshlang'ich umumiy ta'limni modernizatsiya qilish 
sharoitida davlatning ijtimoiy tartibining o'zgarishi bilan belgilanadi. Ijtimoiy-iqtisodiy 
munosabatlarning ushbu bosqichida rivojlanayotgan jamiyatga "zamonaviy bilimga ega, 
axloqli, ishbilarmon odamlar tanlanishi mumkin bo'lgan vaziyatda mustaqil ravishda qaror 
qabul qilishlari, ularning mumkin bo'lgan oqibatlarini bashorat qilishlari kerak". Shunday qilib, 
ta'lim tizimining asosiy yo'nalishi o'quvchilarning turli xil hayotiy vaziyatlarda ishlatiladigan 
umumiy ta'lim ko'nikmalarini shakllantirish bilan belgilanadi. Bu borada O'zbekistondagi 
ommaviy boshlang'ich maktab oldida mahorat-bilim modelidan ta'limning rivojlanish modeliga 
yo'naltirish vazifasi turibdi. 
Shu bilan birga, xalqaro PISA testi ma'lumotlari (2000) o'zbek maktab o'quvchilarining 
ta'lim natijalarini bilish uchun sinab ko’rilmoqda. O'zbekistonlik mutaxassislarning 
ta'kidlashicha, agar vazifalarning ichki mantig'i va mazmuni bo'yicha tadqiqotlar jahon 
amaliyotida eng ommabop bo'lgan ko'nikmalarga yo'naltirilgan bo'lsa, demak, mahalliy ta'lim 
ushbu muammoga yo'naltirilgan emas. O'tkazilgan ekspert va statistik tahlillar shuni ko'rsatdiki, 
o'zbekistonlik maktab o'quvchilari fan ko'nikmalarini shakllantirishning yetarli darajasiga ega 
bo'lib, mashg'ulotlar davomida umumiy vakolatlarni (umumiy akademik, mavzudan tashqari 
ko'nikmalar) shakllantirmaydilar. Shunday qilib, umumta'lim mahoratini shakllantirish 
zaruriyati kelib chiqyapti. 
Belgilangan maqsadlar va ishlarning dolzarb holati o'rtasidagi mavjud ziddiyatni nafaqat 
maqsadga yo'naltirilganligi, balki mazmuni, usullari, o'zaro ta'sir usullari, maktab 
ko'rsatkichlari va, avvalambor, boshlang'ich maktab bosqichida o'zgartirish orqali bartaraf etish 
mumkin. . Boshqacha qilib aytganda, boshlang'ich sinf o'quvchilarining ta'lim faoliyatini 
tashkil etishda yangi, innovatsion yondashuvlarga ehtiyoj bor. Hozirgi bosqichda ta'lim 
tizimida yangiliklarni yaratishning asosiy shartlaridan biri bu pedagogik dizayn hisoblanadi. 
Bizning fikrimizcha, aynan pedagogik dizayn boshlang'ich maktab yoshidagi bolalarning ta'lim 
faoliyati rivojlanishining turli jihatlarini tashkiliy sharoitlar darajasida ham, ta'lim faoliyatini 
amalga oshirish darajasida ham eng yaxlit va tizimli ravishda ko'rib chiqishga imkon beradi. 
Boshlang'ich umumiy ta'lim mazmunida mavjud bo'lgan o'zgaruvchanlik bilan, eng 
ma'qul an'anaviy ta'lim tizimi hisoblanadi. So'nggi paytlarda ushbu tizim juda ko'p sonli turli 
xil o'quv-uslubiy to'plamlar bilan namoyish etilmoqda: "O'zbekiston maktabi", "Uyg'unlik", 
"XXI asrning boshlang'ich maktabi", "Maktab 2010", "Perspektiv boshlang'ich maktab", " 
Bilimlar sayyorasi "va hokazo. Aksariyat hollarda ushbu to'plamlarni amalga oshirishda tarkib 
o'zgarganiga qaramay, mashg'ulotlar usullari bir xil bo'lib qoladi. Ushbu yondashuvda o'quv 
faoliyati tarkibiy qismlari o'quvchilar tomonidan qisman va asosan reproduktiv darajada amalga 
oshiriladi. 

---