Ishga joylashtirish va uning yuridik asoslari

Ishga joylashtirish va uning yuridik asoslari
Reja:

1. 
   Fukarolarni ishga joylashish va mexnat xukuklari.
   
2. 
   Ishsizlik makomi va uni ximoyalash choralari.
   
3. 
   Ish bilan ta’minlashning zarur choralari.
   

Ishga joylashish xukuki, ish joyini erkin tanlash xukuki, mexnat kilish xukukini kafolatlari, ish bilan ta’minlashga kumaklashish jamgarmasi, ish bilan ta’minlanish, ishsizlik makomi, moddiy madad berish, ishsizlik nafakasi.

1. Uzbekiston Respublikasi Mexnat konunchiligining dolzarb muammollaridan biri axolini ishga joylashtirish va uning yuridik asoslarini takomillashtirib borishdir. Uzbekiston Respublikasi Mexnat kodeksining 57 moddasida fukarolarning ishga joylashish xukuki atroflicha bayon etiladi.

Unumli va ijodiy mexnat kilishga bulgan uz kobiliyatlarini tasarruf etish va konun xujjatlari bilan ta’kiklanmagan xar kanday faoliyat bilan shugullanish xar kimning mutlak xukukidir. Ixtiyoriy ravishda ish bilan band bulmaslik javobgarlikka tortish uchun asos bulolmaydi.
Xar kim ish beruvchiga bevosita murojaat kilish yoki mexnat organlarining bepul vositachiligi orkali ish joyini erkin tanlash xukukiga egadir.
Davlat axolining mexnat kilish xukukini amalga oshirish choralarini konun yuli bilan kafolatlaydi. Bunday kafolatlar jumlasiga kuyidagilar kiradi:

1. 
   Ish bilan ta’minlash turini, shu jumladan turli mexnat rejimidagi ishni tanlash erkinligini.
   
2. 
   Ishga kabul kilishni konunga xilof ravishda rad etishdan va mexnat shartnomasini gayrikonuniy ravishda bekor kilishdan ximoyalanishni.
   
3. 
   Makbul keladigan ish tanlash va unga joylashishga yordam berish.
   
4. 
   Xar kimga nisbatan va ishga ega bulishda. Mexnat kilish va ish bilan ta’minlanish shart-sharoitlarida, mexnatga xak olishda. Xizmat pogonasidan yukorilab borishda teng imkoniyatlar yaratishni.
   
5. 
   Yangi kasbga (mutaxassislikka) bepul ukitishni, maxaliy mexnat organlarida yoki ularning yullanmasi bilan boshka ukuv yurtlarida stipendiya tulab malakasini oshirishni.
   
6. 
   Boshka joydagi ishga kabul kilinganda moddiy xarajatlar uchun konun xujjatlariga muvofik kompensatsiya tulashni.
   
7. 
   Xak tulanadigan jamoat ishlarida katnashish uchun muddatli mexnat shartnomalari tuzish imkoniyatini kafolatlaydi.
   

Ish bilan ta’minlashning xukukiy, iktisodiy va tashkiliy shartlari xamda mexnat kilish xukukini amalga oshirishning kafolatlari mexnat tugrisidagi konunlar va boshka normativ xujjatlar bilan belgilab kuyiladi.

Axolining ishga joylashishiga kumaklashish mexnat vazirligi tizimining tegishli organlari tomonidan amalga oshiriladi.
Ish bilan ta’minlash siyosatini amalga oshirish borasidagi tadbirlarni moliyaviy jixatdan ta’minlash xamda mexnat organlarining samarali faoliyat kursatishi uchun Respublika Xukumati belgilab bergan tartibda ish bilan ta’minlashga kumaklashish davlat jamgarmasi tashkil etiladi.
Axolini ish bilan ta’minlash tugrisidagi konun xujjatlari Uzbekiston fukarolariga, Respublika xududida doimiy yashab kelayotgan chet el fukarolari va fukaroligi bulmagan shaxslarga nisbatan tatbik etiladi.
Axolini ishga joylashtirish masalalari Mexnat kodeksining 5 bobida, shuningdek Respublika Oliy Majlisi tomonidan 1998 yilning 1 mayida «Axolini ish bilan ta’minlash tugrisida» (yangi taxriri) deb nomlanuvchi konunida atroflicha bayon etiladi.
Ushbu konunning 2 moddasida axolini ish bilan ta’minlash tushunchasi anik ifodalab beriladi:
Ish bilan ta’’minlanish – fukarolarning konun xujjatlariga zid kelmaydigan, uz shaxsiy va ijtimoiy extiyojlarini kondirish bilan boglik bulgan, ularga ish xaki (mexnat daromadi) keltiradigan faoliyatidir.
Majburiy mexnat, ya’ni biron-bir jazoni kullash bilan taxdid kilish orkali bajarishga majburlash ta’kiklanadi, konunda belgilangan xolatlar bundan mustasno. Kishilarning ixtiyoriy ravishda ish bilan band bulmasligi ularni javobgarlikka tortish uchun asos bula olmaydi.