Karayev tadqiqotlarida Mirzacho`lni o`zlashtirilish tarixining yoritilishi

Mustaqil ish
Karayev tadqiqotlarida Mirzacho`lni o`zlashtirilish tarixining yoritilishi

Bilamizki Mirzacho`lning yerlarida hamma yoqni jizg`anak qiladigan, oftob uradigan hamda jonzod yashamaydigan sharoda savdogarlar to`nda o`tib olishga majbur edi.

Cho`lni yozgi oftobi va qishki qor sovug`I qadimgi vaqtlarda majusiylar Quyoshga iltijo qilishga majbur etganini haqidagi afsonalarni tug`dirishgan.
Tadqiqotchi olim V.F.Karavaevning yozishicha, Mirzacho’l hayotsiz, quyoshning jazirama issig’i tufayli o’simliklar sariq-qo’ng’ir rang olgan, qurib, cho’l shamoli ta’sirida uchib yurardi, ayrim joylarda sho’rlangan va ochiq maydonlar ko’rinib turar edi.
Cho’lning shimoliy va sharqiy qismi Sirdaryo sohiliga borib taqaladi. Janubiy tomoni esa Turkiston tizmalari orasidagi adirlarga singib ketadi.
O’rta Sirdaryo havzasi Markaziy Osiyo tarixida muhim o’rin tutgan makonlardan biridir. Bir tomondan So’g’d va Baqtriya, ikkinchi tomondan Choch va Farg’ona oralig’ida joylashganligi tufayli bu hudud butun shimoliy O’rta Osiyoning ijtimoiy-iqtisodiy va etnomadaniyatida muhim rol O’ynagan. Ushbu hududda topilgan eng qadimgi manzilgohlar muste davriga (140-40 mln. yil avval) oid bo’lib, Jizzax, Shahrixon, O’ratepa, Xovatog atroflarida aniqlangan. Ulardan biri Shahrixonsoy va Sho’rbuloqsoy havzasida joylashgan ko’pqatlamli muste manzilgohi Jarqo’ton bo’lib, qadimgi odamlar tomonidan uzoq muddat foydalanilgan.
Aholini o`troq hayot kun kechirishi Zominsoy suv manbalari bilan bog`liqdir. Mil.avv.I-IV asrlarda aholi o`troqlashuvi sababiga Zomin suv manbasini sun`iy sug`orishiga o`tish bo`lgan.
Arxeologik tadqiqotlarning ko’rsatishicha, Xo’jamushkentsoy, Mug’olsoy, Tog’obsoy, Sarmichsoy havzalarida aholi bundan 3000 yillar oldindan istiqomat qilishgan. O’troqlashgan aholiga taalluqli bo’lgan qo’rg’on va qal’alar soni massivda 20 dan ortiq. Ularning paydo bo’lishi turli tarixiy davrlarga oiddir. A.A.Gritsina ma’lumotiga ko’ra, Qizili massivida o’troq hayot eramizdan avvalgi VII-VI asrlardan boshlab, so’nggi bosqichi esa XII-XIII asrlarni o’z ichiga oladi.