Mavzu: Bank faoliyatida ko’rsatiladigan ishlar. Reja: 1

Chetdan jalb qilingan mablag‘lar jalb qilinish manbalariga qarab

quyidagilarga bo’ l i nadi:

—

banklararo bozorda kreditlar olish:

—

veksellar hisob-kitobi va Markaziy bankdan kredit olish;

—

depozitlarni jalb etish;

—

qimmatli qog‘ozlarni qaytib sotib olish sharti bilan sotish shartnomalari («Repo»

operatsiyasi)ni amalga oshirish,

—

Yevronot va Yevrobondlar bozorida ishtirok etish;

---

*

Masalan V.M. Usoskinning fikriga ko‘ra Markaziy bank funksiya lariga:

-kredit pullari

(banknotlar) emissiyasi;

-banklar uchun va

boshqa kredit

tashkiiotlari uchun turli

xizmatlarni amalga

oshirish;

-hukumatning

moliyaviy agenti

funksiyasi;

-markazlashgan oltin-

valuta zaxiralarini saqlash;

---

Shu bilan barcha emission banklarning yana bir asosiy funksiyalariga ochiq

bozordagi operatsiyalar va deviz operatsiyalari kiradi. Ular davlatning qimmatli

qog‘ozlarini sotish va olish, xorijiy valutalarni hamda milliy valuta kurslarini ushlab turish

maqsadida sotadi va sotib oiadi.

Lekin, urnuman olganda Markaziy banklar tomonidan bajariladigan operatsiyalar

quyidagi to‘rt guruhga (turga) bo‘linadi:

1-Banknotlarning monopol emissiyasini amalga oshirish;

2-Markaziy bank- banklar banki hisoblanadi;

3-Markaziy bank- hukumat bankiri hisoblanadi;

4-Markaziy bank pul- kreditni tartibga soladi va bank             

nazoratini amalga oshiradi.

---

Pul-kredit siyosati usullari umumiy bo‘lishi mumkin, ya’ni mamlakatdan kredit

munosabatlar holatiga umumiy ta’sir ko'rsatuvchi, yoki selektiv, ya’ni alohida

olingan kredit turlariga ta’sir ko‘rsatish uchun yo'naltirilgan hamda alohida korxona, 

jumladan tarmoqlarni kreditlash uchun yo'naltirilgan bo‘lishi mumkin.

Pul-kredit siyosatining umumiy usullariga:

Markaziy bankning hisobga olish siyosati yoki foiz

stavkalarini tartibga solish siyosati;

ochiq bozordagi operatsiyalar, yoki davlat qimmatli-

qog'ozlarini sotib olish va sotish;

majburiy zaxira me’yorlarini o‘zgartirish kiradi.

---

Ochiq bozordagi operatsiyalar-bu markaziy bankning tijorat va g‘azna obligatsiyalari va 

boshqa qimmatli-qog'oziarni bozor kursi yoki oldindan e’lon qilingan kurs bo‘yicha sotib 

olish va sotish hamda qayta kelishuvlaridir.

Markaziy bankning pul-kredit siyosati

selektiv usullariga:

limitlar, kvotalar 

o'rnatish orqali kredit 

miqdorini yoki veksel-

larini hisobga olishni 

to‘g‘ridan-to‘g‘ri       

qisqartirishdir;

kredit operatsiyalarini 

o"sish darajasini 

pasaytiri.sh;

alohida olingan turdagi 

kreditlar ustidan 

nazoratni o'rnatish, 

iste’mol krediti 

ustidan;

alohida olingan 

jantg‘armalarga yuqori 

foizlarni o‘rnatish yoki 

urnuman foiz 

stavkalarini iaitibga 

solish va boshqalardir.

---

Hozirgi kunda 0‘zbekistonda 31 ta tijorat banklari faoliyat ko'rsat moqda. Tijorat banklarni

tashkil qilishdagi ustav kapitali miqdori 2011- yil 1-yanvardan faoliyat ko‘rsatuvchi xususiy

banklar uchun mln.

AQSH dollar ekvivalenti miqdoridagi mablag‘ga ega bo‘lishi kerak, qolgan tijorat banklari

uchun 10,0 mln.so‘m AQSH dollari ekvivalenti bo‘lishi lozim.

0‘zbekistori Respublikasining «Banklar va bank faoliyati to‘g‘risi- da»gi qonunda tijorat

banklarining quyidagi operatsiyalari qayd qilingan:

Mijozlarning hisob varaqalarini olib borish;

Mijozlarga kassa xizmati ko‘rsatish;

Mijozning topshirig'iga binoan naqd pulsiz hisob-kitoblarni bajarish;

Qisqa yoki uzoq muddatli kreditlar berish;

Shartnoma yoki pullik asosida buyurtmachining topshirig‘iga binoan

kapital qo‘yilmalarni mablag" bilan ta’minlash;

---

2011-yilda bank tizimini yanada mustahkamlash maqsadida

xususiy banklar va xususiy mulkka asoslangan moliya institutlarini

tashkil etishning qonunchilik asoslarini takomillashtirish orqali

bank-moliya sohasiga xususiy kapitalni jalb qilishni ko'paytirish

bo'yicha aniq chora- tadbirlar majmui ishlab chiqiladi.

Bu esa bank va boshqa moliyaviy xizmatlar bozorida raqobatning

kengayishi hamda mijozlarga xizmat ko'rsatish sifatining oshishiga

imkon beradi va eng yuksak xalqaro standartlar taiabiga mos

zamonaviy bozor infratuzilmasining rivojlanishi uchun sharoit

yaratadi.

Shu bilan bir qatorda 2011-yilda kredit tashkilotlarining huquqiy

bazasini mustahkamlash va ular faoliyatini yanada

takomillashtirish bo'yicha qator qonunchilik hujjatlarini, jumladan, 

«Kredit byurolari faoliyati va kredit axboroti almashuvi

to‘g‘risidagi, «Garov reestri to‘g‘risida»gi qonunlar loyihasini

ishlab chiqish mo‘ljallangan.