Mavzu: Bolalarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash makatabgacha ta’lim tashkilotlarining o’rni
Reja:
I.Kirish
II.Asosiy qism
1.Vatanparlik tuyg’usi
2.Yoshlarni vatanparlik ruhida tarbiyalash ishlari tizimi va asosiy tushunchalari
3.Maktabgacha ta’lim tashkilotlarning vatanparvarlik ruhida tarbiyalashga qo’shadigan hissasi
4.Bolalarni tarbiylash usullari va ushbu sohada amalga oshirilyotgan ishlar
III.Xulosa
IV.Foydalanilgan adabiyotlar
Kirish
Bolalik dunyoning har kungi kashfiyotidir. Haqiqiy insonning go'zalligi, Vatanning buyukligi va beqiyos go'zalligi bolalar ongi va qalbiga singib ketishi uchun bu kashfiyot, avvalo, inson va vatan haqidagi bilimga aylanishi kerak. Bolalik - bu shaxsiyat va uning axloqiy sohasini shakllantirishning hal qiluvchi bosqichidir. O'z vaqtida yaratilgan qulay pedagogik muhit bolalarda vatanparvarlik va fuqarolik asoslarini tarbiyalashga yordam beradi. Vatanparvarlik tushunchasi o'z mazmuni jihatidan xilma-xildir - bu o'z mamlakati madaniyatiga hurmat va tashqi dunyo bilan ajralmaslik hissi, o'z xalqi va o'z Vatanidan faxrlanish. Bola hayotining birinchi yillaridanoq o'z ona yurtini, madaniyatini qalbi va qalbi bilan sevishi, "o'z yurtida ildiz otgan" deb nomlangan milliy g'urur tuyg'usini his qilishi kerak. Maktabgacha yosh - kichik vatanga muhabbatni shakllantirish uchun eng yaxshi davr. Bolalarni vatanparvarlik tarbiyasi asosiy vazifalardan biridir maktabgacha... Vatanparvarlik tuyg'usi mazmunan ko'p qirrali - bu o'z ona joylariga muhabbat, o'z xalqi bilan faxrlanish va tashqi dunyo bilan ajralmaslikni his qilish, o'z Vatanining boyligini saqlash va ko'paytirishga intilishdir.
Bugungi kunda yoshlarni harbiy-vatanparvarlik ruhida tarbiyalash ishlarini
muvofiqlashtirish, yaxlit tizimga solish, mazkur ishlar ko’lamdorligi va natijadorligiga
erishish chora-tadbirlari talab darajasida olib borilmayotganligi, yoshlarni harbiy vatanparvarlik ruhida tarbiyalash ishlarida davlat va nodavlat tashkilotlari, ta’lim
muassasalari va keng jamoatchilik ishtirokining sustligi, yoshlarni harbiy-vatanparvarlik
ruhida tarbiyalash sohasida Qurolli tuzilmalar, davlat hokimiyati organlari, jamoat
birlashmalari va ta’lim muassasalari o’rtasida samarali hamkorlikning to’g’ri yo’lga quyilmaganligi, mahallalarda, ta’lim muassasalarida va harbiy qismlarda yoshlarni harbiyvatanparvarlik ruhida tarbiyalash ishlarini prinsipial jihatdan yangicha yondashuv asosida yo’lga qo’yish va tizimga solishga hayotiy muhim ehtiyoj sezilayotganligiga guvoh bo’lamiz.
II.1
Dunyodagi tirik mavjudotning barchasi sezish qobiliyatiga ega, ular tashqi ta'sirlardan, ya'ni issiq va sovuqdan, yorug'lik va qorong'ilikdan ta'sirlanadi. Lekin rang-barang va go'zal, yuksalib, kamol topib boradigan his-tuyg'ular bilan yashash faqat insonga xos.
Dunyodagi tirik mavjudotning barchasi sezish qobiliyatiga ega, ular tashqi ta'sirlardan, ya'ni issiq va sovuqdan, yorug'lik va qorong'ilikdan ta'sirlanadi. Lekin rang-barang va go'zal, yuksalib, kamol topib boradigan his-tuyg'ular bilan yashash faqat insonga xos. Borliqdagi narsalarning hammasi odamda qandaydir his-tuyg'u uyg'otadi, uning sezgilariga ta'sir qiladi. His-tuyg'u esa narsalarning mohiyatini sezish va bilishga yordam beradi, Ya'ni, yaxshi va yoqimli narsalar go'zal his-tuyg'ularni uyg'otsa, yomon va xunuk narsalar salbiy his-tuyg'ularni uyg'otadi. Sog'lom fikrli insonlarning doimiy ravishda kamolotga intilib yashashining boisi ham ularning his-tuyg'ularining yaxshi, mukammal va ibratli narsalardan muttasil ta'sirlanishi bilan bog'liq. Umuman, inson zoti ta'sirlanuvchandir. Insonning ichki, ruhiy sezgilari his-tuyg'u deyiladi.
His-tuyg'u ikki mustaqil so'zdan (his va tuyg'u so'zlaridan) iborat bo'lib, tuyish, sezish natijasida hosil bo'ladigan ruhiy holatni bildiradi.Inson quvonganida ruhi bir shaklda namoyon bo'lsa, qayg'uga tushganida butunlay boshqacha shaklda namoyon boiadi. Ya'ni, ruh o'zgaruvchan. Chunki u dunyoni o'zida yaqqol aks ettirib turadi. Dunyo esa doimiy harakatda, inson aniq bir makonda yashaydi. Binobarin, uning qalbi ta'sirlanadigan narsa-hodisalar ham ma'lum bir joyda yuz bergani uchun ular o'sha joy bilan bog'liq holda xotirada muhrlanib qoladi. Oddiy qilib aytganda, o'sha joy o'zining tabiiy ta'sirlari vositasida insonning moddiy ehtiyojlarini qondiribgina qolmasdan, uning qalbini, ichki dunyosini ham shakllantiradi.
Qalb arabcha so'z bo'lib, ko'ngil, yurak, dil ma'nolarida ishlatiladi, har qanday makon insonda avvalo muayyan tuyg'ularni uyg'otadi. Keyin ularni o'ziga, o'zining betakror xususiyatlariga moslab tarbiyalaydi. Shuning uchun ham odamning his-tuyg'ulari, xotiralari, ma'naviy tarbiyasi, avvalo, u tug'ilgan, voyaga yetgan Vatan bilan bog'liq. Shu bois, Vatan tuyg'usi insonga bir umr hamroh, hamnafas bo'ladi. Vatanning nomi aytilishi bilan uning bag'rida o'tgan yillarimiz esimizga tushadi, qalbimizda go'zal manzaralar, his-tuyg'ular uyg'onadi. Masalan, Toshkent shahrining Ko'kcha dahasida o'sib-ulg'ayganlar bu nomni eshitishi bilan hayajonlanib ketadi. Yoki Samarqand shahrining Registon yoxud Buxoroning Labi hovuz maydoni atrofida voyaga yetganlar bu nomlarni eshitishi bilan noyob me'moriy obidalarimizni ko'z oldiga keltirib, o'z bolaligini eslaydi, o'sha yillarni qo'msaydi.
Vatan ramzlarini ko'rganda, yurtimizning betakror tabiatini tomosha qilganda, uning moddiy va ma'naviy boyliklaridan bahramand bo'lganda, olis ellarda vatandoshlarimiz bilan ko'rishganda, ularning sport, madaniyat, san'at va boshqa sohalarda erishgan yutuqlarini eshitganda beixtiyor quvonamiz.
Ramz so'zi belgi, ishora, dalolat degan ma'nolarni bildiradi.
Davlat ramzi deb, qonun bilan tasdiqlangan, mamlakatning mustaqilligi, davlatchilik tarixi, xalqining xohish-irodasi va ko'hna qadriyatlari mujassami bo'lgan rasmiy belgi - ramzga aytiladi. Masalan, davlatimiz bayrog'i, gerbi va madhiyasi qalbimizga g'ururi iftixor tuyg'ularini uyg'otadigan muqaddas timsollardir.Vatanning moddiy resurslari deganda, uning yer osti va yer usti boyliklarini tushunamiz. Moddiy resurslarga qazilma boyliklar, daryo va tog'lar, shahar va qishloqlar, korxonalar, binolar, o'simlik va hayvonot dunyosi umuman, yurtimiz taraqqiyoti uchun xizmat qiladigan barcha moddiy boyliklar kiradi.
Vatanning ma'naviy boyliklari deganda, xalqning ongi, dunyoqarashi va fazilatlarining yuksalishiga xizmat qiladigan, aqlimiz va ruhimiz oziqlanadigan boyliklar tushuniladi.Ma'naviy boyliklarga xalqning madaniy merosi, tarixi, tili va dini, ilm-fani, adabiyoti, san'ati, me'moriy obidalari, muzeylar, kutubxona va teatrlar — umuman, insonning aqliy hamda ruhiy salohiyati bilan yaratilgan va shu salohiyatni oshirishga xizmat qiladigan barcha qadriyatlar kiradi.
Vatan tuyg'usi insonga ona allasi, bobolar o'giti, ota ibrati, oila tarbiyasi, ustoz-murabbiylar ta'limi bilan singadi. Kishi bu tuyg'u vositasida o'z atrofidagi odamlarni, narsa-hodisalar mohiyatini bilishga intiladi. Vatan tuyg'usi og'ir damlarda kishiga kuch-quvvat beradi, o'z xalqini sharaflashga, ajdodlar an'anasiga sodiq bo'lishga da'vat etadi. Televizorda ko'p ko'rganmiz, prezidentlar, davlat boshliqlari yurtimizga tashrif buyursa, ularning sharafiga yuksak martabali mehmon mansub bo'lgan davlatning bayrog'i ko'tarilib, madhiyasi ijro etiladi. Bizning Prezidentimiz xorijiy davlatlarga tashrif buyurganida ham Vatanimiz va xalqimizga, Yurtboshimizga hurmat-ehtirom ramzi sifatida davlatimiz bayrog'i ko'tarilib, yurtimiz madhiyasi yangraydi. Yoki sport maydonlarida ikkita mamlakatning futbol terma jamoasi o'zaro bellashmoqchi bo'lsa, o'yin oldidan dastlab ularning davlat madhiyasi ijro etiladi. Bu orqali, avvalo, ushbu sport jamoalari vakil bo'lib kelgan davlatga, uning xalqiga hurmat bajo keltiriladi. Shuningdek, bunday marosimlar vositasida ushbu jamoalar o'rtasidagi halol kurashdan ko'zlangan asosiy maqsad Vatanni sharaflash, uning nomini ulug'lash ekaniga urg'u beriladi.
Oddiy fuqarolar ham qaysidir chet davlatga bormoqchi bolsa, o'zi bilan birga Vatanini eslatib turadigan biror-bir narsani oladi. Qadimda ota-bobolarimiz uzoq o'lkalarga ketayotganlarida bir siqim yurt tuprog'ini ro'molchaga tugib olganlar. Ana shu tuproq orqali Vatanning hidini tuyganlar. Ulug' insonlar qalbidagi Vatanga intilish tuyg'usi shunchalik kuchli bo'ladiki, ular nafaqat tirikligida, balki bu dunyodan ko'z yumganidan keyin ham ona yurt tuprog'iga yaqinroq bo'lishni orzu qiladi. Olis Hindiston o'lkasida podsholik qilgan Zahiriddin Muhammad Bobur bobomiz ham vafotidan so'ng o'z jismini ushbu yurtga emas, balki Vataniga yaqinroq bo'lgan joy — Afg'onistonning hozirgi poytaxti bo'lmish Qobul shahriga qo'yishlarini vasiyat qilgan. Bu buyuk ajdodimizning muborak qabri hozir Kobul shahrida. Bobur tug'ilgan yurt — Andijon shahrida esa mustaqillik yillarida uning ramziy qabri va ulkan bog'i barpo etildi.
Vatan tuyg'usi insondagi vorisiylik tuyg'usi bilan uzviy bog'liq. Vorisiylik eng muhim xususiyat va qadriyatlarning otadan bolaga ajdodlardan avlodlarga meros bo'lib o'tishini bildiradi. Demak, vatan tuyg'usi ham avloddan avlodga o'tadi. Masalan, hozirgina tilga olganimiz Bobur bobomiz vorislari — boburiylar sulolasining aksariyat namoyandalari ham ota yurti — Turkiston zaminida yashamagan bo'lsalar-da, vatan tuyg'usi ularni bu tabarruk tuproqqa chorlab turgan. Ularning bugungi avlodlari ham mana shu zaminni o'zlarining tarixiy Vatani deb biladi.
Bizning ota-bobolarimiz vorislik an'analarini saqlash uchun o'zlarining nasl-nasab tarixi — shajarasini yozib borgan. Bu ham Vatanga muhabbat, uning tarixini muqaddas saqlashga bo'lgan intilishning bir ko'rinishidir. Qolaversa, ular shu tariqa nasl-nasabini tola saqlab, o'z avlodlarining har tomonlama sog'lom bo'lib voyaga yetishini ta'minlagan. Chunki avlodlar sog'lom va barkamol bo'lib voyaga yetsagina o'z yurtiga haqiqiy egalik qilib, uning ozodligi va tinchligini ko'z qorachig'idek asrab yashaydi. Dunyodagi har bir inson zimmasida ana shunday sharafli va mas'uliyatli vazifa bor. Bu vazifaning sharafliligi shundaki, kimki o'z nasl-nasabini toza saqlab, o'zidan munosib farzandlar qoldirsa, kelajakda buning mevasini ko'radi. Bu vazifaning mas'uliyatliligi shundaki, tarbiyada adashib, xato qilib qo'ysa, noqobil farzand o'stirsa, buning oqibatida nafaqat o'sha insonning o'zi, balki uning xalqi va Vatani ham ziyon ko'radi. Bu yo'lda adashmaslik uchun esa har bir vatandoshimiz ota-bobolarimizning kimligini, ularning tarixi va merosini, yurtimiz shuhratini yuksaltirish yo'lida qilgan xizmatlarini yaxshi bilishi lozim.
Vatanimizdan yetishib chiqqan allomalar haqida ko'p eshitgansiz. Alloma arabcha so'z bo'lib, olimlarning ulug'i, olimlarning olimi degan ma'nolarni bildiradi. Bizning alloma bobolarimiz faqat olamshumul kashfiyotlar yaratibgina qolmay, yurtimiz nomini butun dunyoga taratishda ham beqiyos xizmatlar qilgan. Chunki ular, vatan tuyg'usi har ishda, har qadamda madadkor bo'lsin deb, o'z ismi shariflariga tug'ilgan joylarining nomini qo'shib yozganlar. Buxoriy, Zamahshariy, Samarqandiy, Shoshiy, Toshkandiy, Farg'oniy, Marg'inoniy, Xorazmiy, Termiziy, Nasafiy singari nomlar shu tarzda paydo bo'lgan. Behbudiy, Fitrat, Qodiriy, Cho'lpon kabi ajdodlarimizning ulkan hasrat bilan yozilgan maqola va she'rlarini o'qiganda Vatan tuprog'ida turib, Vatandan judolik dardi bilan yashash qanchalik og'ir dard ekanini his etamiz.
El-yurt ozod, mamlakat mustaqil bo'lsa, inson uning ravnaqi yo'lida bor kuch-qudratini safarbar etadi, Vatan bilan bog'liq hislari g'urur-iftixor tuyg'usiga aylanadi. Bugun Vatanimiz haqida gap ketsa, avvalo, ana shunday g'urur-iftixor hislarini tuyamiz. Chunki yurtimiz ozod bo'lib, kundan kunga taraqqiy etib bor-moqda.Vatan tuyg'usi vatanparvarlik fazilatlariga asos bo'ladi. Vatanparvarlikning mohiyati Prezident Islom Karimovning quyidagi so'zlarida o'z ifodasini topgan:
«Vatanga muhabbat hissi odamning qalbida tabiiy ravishda tug'iladi. Ya'ni, inson o'zligini anglagani, nasl-nasabini bilgani sari yuragida Vatanga muhabbat tuyg'usi ildiz otib, yuksala boradi. Bu ildiz qancha chuqur bo'lsa, tug'ilib o'sgan yurtga muhabbat ham shu qadar cheksiz bo'ladi.
Vatanparvarlik Vatan manfaatlarini himoya qilish yo'lidagi fidoyilikdir.
Fidoyilik o'zini biror-bir ishga bag'ishlash, to'la safarbar etish, kerak bo'lgan taqdirda esa, ezgu maqsad yo'lida hatto jon berish demakdir.
2) Yoshlarni harbiy-vatanparvarlik ruhida tarbiyalash – millati, tili va kasbidan qat’i nazar, yoshlarda Vatanga sadoqat tuyg‘usini shakllantirish, ularni o‘z fuqarolik burchi va konstitutsion majburiyatlarini bajarishga, jamiyat va davlat manfaatlarini himoya qilishga qodir shaxslar etib tarbiyalashga yo‘naltirilgan davlat organlari, jamoat birlashmalari va tashkilotlarining ko‘p bosqichli, tizimli, maqsadli va muvofiqlashtirilgan faoliyatidir.
Yoshlarni harbiy-vatanparvarlik ruhida tarbiyalashdan ko‘zlangan asosiy maqsad – yoshlarda jamiyatning turli tarmoqlari, ayniqsa, harbiy soha bilan aloqador bo‘lgan davlat xizmati turlarida faollik ko‘rsatish, tinch va harbiy sharoitda Konstitutsiya va harbiy burchga sadoqatli bo‘lish, ularda o‘z yurti va xalqi taqdiri uchun yuksak mas’uliyat va javobgarlik kabi muhim xususiyatlarni shakllantirishdan iborat.
Yoshlarni harbiy-vatanparvarlik ruhida tarbiyalashda quyidagilar asosiy vazifalar etib belgilanadi:
Yoshlarni milliy g‘oya va O‘zbekiston Respublikasiga, uning xalqi va Prezidentiga sadoqat ruhida tarbiyalash, ularning qalbi va ongiga Vatan himoyasi sharafli va muqaddas burch ekanini chuqur singdirish;
qadimiy tariximiz va madaniyatimiz, jonajon Vatanimizning mustaqilligi va ravnaqi yo‘lida fidokorona kurashgan milliy qahramonlarimiz bilan faxrlanish, ularga munosib bo‘lish tuyg‘usini shakllantirish, milliy armiyamizning qudrati va salohiyatiga bo‘lgan ishonchni kuchaytirish;
Milliy armiyamizga jismonan baquvvat va ma’nan yetuk yoshlar zarurligi, harbiy xizmat har bir O‘zbekiston fuqarosi uchun muqaddas burch ekani haqidagi tushuncha hamda bu boradagi nazariy-amaliy ko‘nikmalarni mustahkamlash;
Yoshlarda yon-atrofimiz va jahonda ro‘y berayotgan siyosiy-ijtimoiy jarayonlarga milliy manfaatlarimizdan kelib chiqqan holda yondashish ko‘nikmalarini, turli ichki va tashqi tahdidlarga qarshi mafkuraviy immunitetni shakllantirish;
Jangovar harakatlarga moslashish, har qanday murakkab vaziyatlarda tezkor va mustaqil qaror qabul qilish, zamonaviy harbiy texnika vositalaridan samarali foydalanish malakasiga ega yoshlarni tarbiyalash;
O‘zbekiston manfaatlarini nafaqat harbiy sohada, balki hayotning barcha jabhalarida, har bir qadamda himoya qilishga tayyor turish, yurt uchun fidoiy bo‘lish – bu bugungi kun talabi ekanini hayotiy misollar va ta’sirchan vositalar bilan yoshlar ongiga singdirib borish.
Bolani axloqiy va vatanparvarlik tarbiyasi murakkab pedagogik jarayondir. U axloqiy tuyg'ularning rivojlanishiga asoslanadi. Vatan tuyg‘usi... Bu bolada oilaga, eng yaqin odamlarga – onaga, otaga, buviga, boboga bo‘lgan munosabatdan boshlanadi. Bu uni uyi va yaqin atrofi bilan bog'laydigan ildizlardir. Vatan tuyg‘usi go‘dakning ko‘z o‘ngida nima ko‘rayotganiga, nimaga hayratga tushganiga va qalbida qanday munosabat uyg‘otayotganiga hayratdan boshlanadi... Garchi u ko‘p taassurotlarni hali chuqur anglab yetmagan bo‘lsa-da, lekin o‘tib ketgan. bolaning idroki, ular vatanparvar shaxsni shakllantirishda katta rol o'ynaydi. Demak, xalq og‘zaki ijodiyoti ijodi o‘z xalqining an’analariga mehr-muhabbatni shakllantiribgina qolmay, balki shaxsni vatanparvarlik ruhida kamol toptirishga ham xizmat qiladi. Bolalarda o'z ona yurtiga qiziqish va muhabbatni tarbiyalashda yaqin atrof-muhit katta ahamiyatga ega. Asta-sekin bola bog'cha, uning ko'chasi, shahri, keyin esa mamlakat, uning poytaxti va ramzlari bilan tanishadi. Bolalarni axloqiy va vatanparvarlik ruhida tarbiyalash bo'yicha ishlarning tizimi va ketma-ketligini quyidagicha ifodalash mumkin: Albatta, bu sxema bu masala bo'yicha ishning to'liqligini etkaza olmaydi. Bu vazifalarning barchasi go'yo axloqiy va vatanparvarlik tarbiyasi ishida mavjud. O'qituvchining vazifasi - bola olgan taassurotlari orasidan unga eng qulayini tanlash: tabiat va uydagi hayvonlar dunyosi (bolalar bog'chasi, ona yurt); odamlar mehnati, urf-odatlar, ijtimoiy hodisalar va boshqalar. Bundan tashqari, bolalarning e'tiborini tortadigan epizodlar yorqin, xayoliy, o'ziga xos va qiziqish uyg'otadigan bo'lishi kerak. Shunday ekan, ona yurtga mehr-muhabbatni tarbiyalash ishini boshlab, uni o‘qituvchining o‘zi yaxshi bilishi kerak. U ma'lum bir hudud yoki mintaqaning eng xarakterli xususiyatlarini ta'kidlab, bolalarga ko'rsatish va aytib berish uchun nima ko'proq mos kelishini ko'rib chiqishi kerak. Har qanday viloyat, viloyat, hatto kichik qishloq ham o'ziga xosdir. Har bir joyning o'ziga xos tabiati, an'analari va turmush tarzi bor. Tegishli materialni tanlash maktabgacha yoshdagi bolalarga bir mintaqa nima bilan mashhur ekanligi haqida tasavvur hosil qilish imkonini beradi. Vatan ... Biz bolani ko'rsatishimiz kerak. ona shahri o'zining tarixi, an'analari, diqqatga sazovor joylari, obidalari, eng yaxshi odamlari bilan mashhur. Bolalar o'z shaharlari haqida qanday ma'lumot va tushunchalarni o'rganishlari mumkin? To'rt yoshli bola o'z ko'chasining nomini va bolalar bog'chasi joylashganini bilishi kerak. Katta yoshdagi bolalarning e'tiborini eng yaqin ko'chalarda joylashgan ob'ektlarga qaratish kerak: maktab, kinoteatr, pochta, dorixona va boshqalar, ularga ularning maqsadi haqida aytib berish kerak va shuni ta'kidlash kerak Bu odamlarga qulaylik yaratish uchun yaratilgan. Katta yoshdagi maktabgacha yoshdagi bolalar bilan tanishadigan ob'ektlar doirasi. kengaymoqda - bu butun tuman va shahar, uning diqqatga sazovor joylari, tarixiy joylari va yodgorliklari. Bolalarga ular kimning sharafiga qurilganligi aytiladi. Katta yoshli maktabgacha yoshdagi bola o'z shahrining nomini, ko'chasini, unga tutashgan ko'chalarni, shuningdek, kimning sharafiga nomlanganini bilishi kerak. Unga har bir insonning o'z uyi va o'zi tug'ilgan va yashaydigan shahri borligini tushuntiradilar. Buning uchun shahar bo'ylab, tabiatga ekskursiyalar, kattalar mehnatini kuzatish kerak, bu erda har bir bola mehnat odamlarni birlashtirib turishini anglay boshlaydi, ulardan uyg'unlikni, o'zaro yordamni va o'z biznesini bilishni talab qiladi. Bu yerda esa bolajonlarni viloyat xalq hunarmandchiligi, xalq hunarmandlari bilan yaqindan tanishtirish muhim ahamiyatga ega.
Yoshlarni harbiy-vatanparvarlik ruhida tarbiyalash tizimi uzluksiz jarayon bo‘lib, u bir-biriga bog‘liq siyosiy-huquqiy, ijtimoiy-iqtisodiy, g‘oyaviy-mafkuraviy, madaniy-ma’rifiy tadbirlar majmuasidan iborat.
Yoshlarni harbiy-vatanparvarlik ruhida tarbiyalash ishlari O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlari, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmon va qarorlari, Qurolli Kuchlarning umumiy harbiy nizomlari, Mudofaa vazirligi, Qurolli Kuchlar tizimidagi idoralarning me’yoriy-huquqiy hujjatlari asosida olib boriladi.
Yoshlarni harbiy-vatanparvarlik ruhida tarbiyalash tizimi quyidagi tuzilmalarni qamrab oladi:
ta’lim-tarbiya jarayonining eng muhim va asosiy bo‘g‘ini bo‘lgan bolalar bog‘chasidan boshlab ijtimoiy-ma’naviy ahamiyatga molik qadriyatlarni, Vatanga muhabbat va sadoqat ruhini shakllantirish va rivojlantirishga qaratilgan maktabgacha ta’lim, umumiy o‘rta ta’lim maktablari, o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi va oliy ta’lim muassasalari;
ommaviy va harbiy-vatanparvarlik ishlarini amalga oshiradigan davlat va nodavlat tashkilotlari, mahalliy hokimiyat va boshqaruv organlari, Qurolli Kuchlar tuzilmalari, mudofaa ishlari boshqarmalari, harbiy qismlar va muassasalar, huquq-tartibot organlari, faxriylar kengashlari, O‘zbekiston yoshlar ittifoqi tuzilmalari va boshqa tashkilotlar.
Yoshlarni harbiy-vatanparvarlik ruhida tarbiyalash ishlari muntazam ravishda tizimli va ilmiy asosda olib borilib, uning samaradorligi uchun jamiyatning barcha sub’ektlari mas’ul hisoblanadi. Xususan, uning asosiy sub’ektlarini quyidagilar tashkil etadi:
Davlat va mahalliy hokimiyat organlari;
Nodavlat notijorat tashkilotlari va fuqarolik jamiyati institutlari;
Oila;
Maktabgacha ta’lim, umumiy o‘rta ta’lim, o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi va oliy ta’lim muassasalari;
Madaniyat va sport muassasalari (teatr, muzey, tarixiy obidalar, kinoteatr, kutubxona va boshqalar);
Ommaviy axborot vositalari;
Milliy va umumbashariy qadriyatlar, madaniyat, adabiyot, san’at;
Madaniyat va istirohat bog‘lari;
Bolalarni sog‘lomlashtirish oromgohlari;
Harbiy boshqaruv organlari va boshqalar.
Yoshlarni harbiy-vatanparvarlik ruhida tarbiyalash ob’ektlari millati, tili, jinsi, ijtimoiy mansubligidan qat’i nazar, barcha yoshlardan, xususan, quyidagilardan iborat bo‘ladi:
Maktabgacha ta’lim muassasalari tarbiyalanuvchilaridan;
Umumiy o‘rta ta’lim muassasalari, o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalari o‘quvchilari va oliy ta’lim muassasalari talabalaridan;
Uyushmagan yoshlardan;
Oliy harbiy ta’lim muassasalari kursantlari va tinglovchilaridan;
Harbiy xizmatchilardan;
Tashkilot va korxonalarda faoliyat olib borayotgan yoshlardan
Yoshlarni harbiy-vatanparvarlik ruhida tarbiyalashning asosiy tamoyillari mazkur jarayonning ilmiy jihatdan asoslangani, uning muntazamligi, ta’lim-tarbiya va amaliyotning o‘zaro uyg‘unligi, tarixiylik va zamonaviylikning uzviy bog‘liqligi bilan ifodalanadi va quyidagilardan iborat bo‘ladi:
Ilmiylik;
Tarixiylik;
Aniqlik va tezkorlik;
Muntazamlik;
Faollik;
Ta’lim-tarbiya ishlarining uyg‘unligi;
Tarbiya jarayonining izchilligi;
Harbiy-vatanparvarlik tarbiyasida erishilgan ijobiy natija va yutuqlarga tayanish tamoyillari.
3) Davlat yoshlarni harbiy-vatanparvarlik ruhida tarbiyalash tizimini tashkil etish, uning natijalarini monitoring qilib borishni ta’minlaydigan asosiy institut hisoblanadi. Davlat yosh avlodning tarbiya jarayonini oilada, maktabgacha ta’lim, umumta’lim maktablari, oliy va o‘rta maxsus ta’lim muassasalarida, harbiy xizmat davomida, shuningdek, o‘zini o‘zi boshqarish organlari, turli davlat va jamoat tashkilotlari miqyosida tashkil etadi.
Yoshlarni harbiy-vatanparvarlik ruhida tarbiyalash ishlari asosan to‘rt bosqichda amalga oshiriladi:
Birinchi bosqich (3-7 yoshdagilar) atrofdagi olam, Vatan haqida dastlabki tasavvurlar paydo bo‘ladigan bosqich hisoblanib, unda oila va maktabgacha ta’lim muassasalarida bolalarga turli she’rlar, kuy va qo‘shiqlar o‘rgatish, multfilm va elektron o‘yinlar namoyish etish, rasmlar chizish orqali dunyoni anglash, davlat ramzlari (bayroq, gerb, madhiya) bilan tanishish asosida ularda ona yurtga muhabbatni shakllantirishni o‘z ichiga oladi.
Ushbu bosqichda quyidagilarga alohida e’tibor berish talab etiladi:
Harbiy-vatanparvarlik yo‘nalishida dastlabki tasavvurlarni shakllantirish maqsadida ertak va hikoyalarni aytib berish;
Ona Vatanga muhabbat, Vatan himoyasi muqaddas burch ekani bilan bog‘liq mavzulardagi she’r va qo‘shiqlarni yod oldirish;
Bolalarning tasavvurini kengaytirishga qaratilgan rasmlar chizdirish va jismoniy qobiliyatini mustahkamlash uchun turli musobaqa va tanlovlar tashkil etish, shu orqali ularni ma’naviy rag‘batlantirish;
Harbiy-vatanparvarlik mavzusidagi multfilmlar va elektron o‘yinlar namoyish etish;
Harbiy muzeylar va harbiy-vatanparvarlik mavzusi bilan bog‘liq madaniyat va istirohat bog‘lariga ekskursiyalar uyushtirish.
Bu bosqichdan keying bosqichlar yosh avlodga chinakam vatanparlik ruhi singdiriladi,Ammo bu jarayon debocahsi ayanan maktabgacha ta’lim tashkilotlarida olinadi.
Vatanparvarlik va fuqarolik tamoyillarini tarbiyalash maktabgacha yoshdagi bolalarni axloqiy tarbiyalashning eng muhim tarkibiy qismlaridan biridir. Shaxsning axloqiy fazilatlari asoslarini shakllantirish maktabgacha yoshdagi bolalikdan boshlanadi. Bolalar faoliyatiga rahbarlik qilgan holda, biz, tarbiyachilar, ularda insonda Vatanga muhabbat, mehr-oqibat va boshqalarga hurmat, odamlarning mehnati natijalariga ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo'lish, ularga imkon qadar ko'proq yordam berishga intilish kabi muhim fazilatlarni shakllantiramiz. mustaqil faoliyatda faollik va tashabbus.Maktabgacha yoshdagi bolalarni axloqiy tarbiyalashning asosiy vazifalari bolalarda axloqiy tuyg`ularni, ijobiy ko`nikma va xulq-atvor odatlarini shakllantirishdan iborat. Kattalar bilan muloqot qilish jarayonida ularga mehr va muhabbat tuyg'ulari, ularning ko'rsatmalariga muvofiq harakat qilish, ularni rozi qilish, yaqinlarini xafa qiladigan harakatlardan o'zini tiyish istagi tarbiyalanadi. Bola hayajonni boshdan kechiradi, o'zining masxarasidan, nazoratidan qayg'u yoki norozilikni ko'radi, ijobiy ishiga javoban tabassumdan quvonadi, yaqin odamlarning roziligidan zavq oladi. Ta'sirchanlik, hamdardlik, mehribonlik, boshqalarga quvonch hissi maktabgacha yoshdagi bolalik davrida ham shakllanadi. Tuyg'ular bolalarni harakatga undaydi: yordam berish, g'amxo'rlik, e'tibor, xotirjamlik. Biz bolalarda kattalarga hurmat, tengdoshlarga ijobiy munosabat, odatlarga aylanib, xatti-harakatlar normasiga aylangan narsalarga ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo'lishni aks ettiruvchi turli xulq-atvor ko'nikmalarini shakllantirishga harakat qilamiz: salomlashish va xayrlashish, minnatdorchilik bildirish odati. xizmat, har qanday narsani o'z o'rniga qo'yish, jamoat joylarida o'zini madaniyatli tutish, xushmuomalalik bilan so'rash. Ularni axloqiy ko'nikmalarga va xulq-atvor odatlariga tarbiyalash orqali biz bolalar tomonidan muayyan xatti-harakatlarning adolatliligi va to'g'riligini tushunishga qaratilgan ko'plab tushuntirish ishlarini olib boramiz. Muayyan misollar bilan biz qanday davom etishni tushuntiramiz. Masalan: "G'amxo'r bolalar - bu o'yinchoqlarga g'amxo'rlik qiladigan, hayvonlarga, o'simliklarga g'amxo'rlik qiladigan, kattalarga yordam beradiganlar", "Yaxshi do'st hech qachon do'stini xafa qilmaydi, unga o'yinchoq beradi, qanday qilib birga o'ynashni kelishib oladi." tushuntirishlar bolalarga umumiy axloqiy tushunchalarni (mehribon, muloyim, adolatli, kamtarin, g'amxo'r va boshqalar) asta-sekin bilishga yordam beradi, bu fikrlashning konkretligi tufayli ular tomonidan darhol tushunilmaydi. Bolalarning axloqiy tarbiyasi ularning butun umri davomida amalga oshadi va ular rivojlanayotgan muhit bola axloqining shakllanishida hal qiluvchi rol o'ynaydi. Bola yovuz, shafqatsiz yoki mehribon bo'lib tug'ilmaydi. U axloqiy fazilatlarni egallashi kerak. Rivojlanayotganda bola turli xil ijtimoiy rollarni bajarishga harakat qiladi, ularning har biri unga turli xil ijtimoiy vazifalarga - talaba, jamoa sardori, do'st, o'g'il yoki qiz va boshqalarga tayyorlanish imkonini beradi. Bu rollarning har biri shakllanishida katta ahamiyatga ega. Ijtimoiy intellektga ega bo'lib, o'zlarining axloqiy fazilatlarini rivojlantirishni o'z ichiga oladi: adolat, sezgirlik, mehribonlik, muloyimlik, g'amxo'rlik va boshqalar. Va chaqaloqning rollari qanchalik xilma-xil bo'lsa, u qanchalik ko'p axloqiy tamoyillar bilan tanishadi va uning shaxsiyati boy bo'ladi. bo'l. Shuning uchun biz bir necha yo'nalishda ishlaymiz: o'qituvchi - o'qituvchi; o'qituvchi bola; o'qituvchi ota-onadir. Maktabgacha yoshdagi bola uchun o'qituvchi ota-onasidan keyingi birinchi shaxs bo'lib, unga jamiyatdagi hayot qoidalarini o'rgatadi, uning dunyoqarashini kengaytiradi, jamiyatdagi odamlar bilan o'zaro munosabatlarini shakllantiradi. Bizning fikrimizcha, bola mini-markazda bo'lganida, xodimlar o'rtasida o'zaro hurmat, mehr va e'tiborni ko'rishi juda muhim, lekin biz bolalarga nisbatan mehribon, g'amxo'r munosabatni ularga nisbatan oqilona talablar bilan uyg'unlashtiramiz, bunda bola o'z faoliyatini oshiradi. xulq-atvor qoidalari bilan shartlanganidek, yaxshiroq ish qilish, yaxshi harakat qilish istagi. Bola rivojlanishining maktabgacha davrida etakchi faoliyat o'yin bo'lib, asta-sekin o'yinlar tufayli bola o'zini jamiyatning bir qismi sifatida anglaydi. Shuning uchun maktabgacha yoshdagi bolalarda axloqiy fazilatlarni shakllantirish uchun biz nafaqat darslardan, balki o'yin va mashqlardan ham foydalanamiz. Bizning bolalar bilan ishlashimiz bolalarning yoshi va individual xususiyatlarini hisobga olgan holda, shaxsga yo'naltirilgan yondashuvni amalga oshirishda qurilgan. Bolalar bilan ishlashni rejalashtirishda eng samarali usullar va usullar aniqlandi, bolalar faoliyatini tashkil etishning turli shakllari tanlandi. O'yin maktabgacha yoshdagi bolaning etakchi faoliyati bo'lganligi sababli, biz barcha mashg'ulotlarni o'yin shaklida o'tkazamiz va axloqiy ko'nikmalarni shakllantirish bo'yicha ishlar bola mini-markazda bo'lgan vaqt davomida davom etadi. Biz tarbiyachining hikoyalari orqali bolalarni kattalar mehnati bilan tanishtirishga ham katta e'tibor beramiz. Bolalar uchun qulay shaklda "Kasalxona" rolli o'yinini tashkil qilishdan oldin, biz bolalarga kasalxonada kim ishlaydi, ular nima qilishlari haqida gapirib beramiz. Bolalarni mini-markaz xodimlari mehnati bilan tanishtirar ekanmiz, bog‘chada mehnat qilayotganlarga bu ish naqadar muhimligini aytdik. Rolli o'yinlarni tashkil etish va o'tkazishda biz bolalarning axloqiy fazilatlarini tarbiyalashga katta e'tibor beramiz. "Oila" o'yinini tashkil qilishda bolalar bir-biriga g'amxo'rlik qilishni, mehr va hamdardlik ko'rsatishni, bir-biriga yordam berishni o'rgandilar. “Quruvchilar” o‘yinida bolalar jamoa bo‘lib ishlashga, bir-biriga yordam berishga o‘rgatiladi. Bolalarni axloqiy tarbiyalashda suhbatlar katta ahamiyatga ega. Yigitlar bilan "Bolalar bog'chasida kim bizga qayg'uradi" suhbati o'tkazildi - bu suhbat davomida bolalar mini markaz xodimlarining ishi, ularga qanday munosabatda bo'lishlari haqida o'z bilimlarini namoyish etdilar. "Sartaroshning ishi haqida" suhbatida yigitlar nima uchun sartaroshga borish kerakligini aytishdi, shaxsiy gigiena qoidalari bilan tanishishdi. “Do‘kon” o‘yinini tashkil etishdan avval “Xavfli va xavfsiz oziq-ovqatlar” mavzusida suhbat o‘tkazildi va bu bolalarga qaysi oziq-ovqatlar salomatligimiz uchun zararli va qaysi biri foydali ekanligini tushunishga yordam berdi. Axloqiy suhbat davomida "Mehribon bo'lish nimani anglatadi?" yigitlar do'stlik haqida g'oyalarni shakllantirdilar, ular o'zlarining va o'rtoqlarining harakatlarini baholashni o'rgandilar. Biz badiiy adabiyot mutolaasiga katta e’tibor beramiz, bu bolalarga har qanday kasb-hunar faoliyati mazmunini ochib berish bilan birga, katta tarbiyaviy ahamiyatga ega. K. Chukovskiyning “Doktor Aybolit” asarini o‘qiyotganda nafaqat shifokorlar mehnati bilan tanishishga, balki birinchi navbatda hamdardlik va hamdardlik, mehr-oqibat va sezgirlik, ularga g‘amxo‘rlik qilish istagi kabi fazilatlarni tarbiyalashga katta e’tibor qaratildi. atrofdagi odamlar. “Fedorino qayg‘usi”ni o‘qib, asosiy e’tibor mehnat qilish va foydali bo‘lish, shaxsiy gigiena qoidalariga rioya qilish istagini tarbiyalashga qaratilib, sog‘lom turmush tarzi asoslarini shakllantirdi. Bolalar bilan “O‘yinchoqlar” siklini eslab, A.Barto ham bolalarni o‘yinchoqlarga g‘amxo‘rlik qilishga o‘rgatishga intildi, ularda yaxshi his-tuyg‘ularni namoyon etishga o‘rgatdi, o‘yinchoqlarga nisbatan to‘g‘ri munosabatni shakllantirdi. Shu bilan birga, badiiy adabiyot o‘qish bolalarning har bir kasbning ahamiyati va ahamiyati haqidagi bilimlarini boyitishlariga katta imkoniyat berdi. Bolalarning o'zlari tanish bo'lgan asarlarni aytib berish va sahnalashtirishda faol ishtirok etishni yaxshi ko'radilar, shuning uchun bolalarga rus xalq ertaklarini o'ynash orqali juda ko'p quvonchli va shu bilan birga ibratli daqiqalar beriladi. Masalan, "Sholg'om" ertakini o'ynab, rolli harakatlarni bajarishdan tashqari, bolalar bir-birlariga qanday yordam berish haqida bilim oldilar. "Teremok" ertakini o'ynashda bolalar qanday qilib do'st bo'lishni o'rgandilar. "Gingerbread Man" ertakini o'ynashda bolalar begonalar bilan muomala qoidalarini o'rnatdilar, itoatkor va intizomli bo'lishni o'rgandilar. Shuningdek, yigitlar bilan muloyim muloqot qilish uchun biz bolalarga qoidalarga muvofiq o'zini tutishga yordam beradigan yaxshi so'zlar va iboralar lug'atini ishlab chiqdik. Rolli o'yinlarni o'tkazishdan oldin bolalar bilan konstruktiv o'yinlar tashkil etildi, bu ham turli odamlarning ishlari bilan tanishishga yordam berdi, jamoada o'ynash va ishlashga o'rgatdi. Eng qiziqarli, ta'limiy, tarbiyaviy o'yinlar har bir bolaga turli xil ijtimoiy rollarda o'zini sinab ko'rish imkoniyatini beradigan rolli o'yinlardir. Ular bolaning nafaqat intellektual, balki ma’naviy-axloqiy dunyosini ham boyitadi. Vatanga muhabbat tuyg‘usi o‘z uyiga muhabbat tuyg‘usiga tengdir. Biz bolalarda o‘z uyiga, oilasiga, do‘stlariga daxldorlik tuyg‘usini shakllantirishga intilamiz va vaqt o‘tishi bilan bu o‘z vataniga mehr va muhabbat tuyg‘usi bilan to‘ldirilishiga ishonamiz. Bolani vatanparvarlik tarbiyasi murakkab pedagogik jarayondir. Maktabgacha yoshdagi bolaga nisbatan vatanparvarlik biz tomonimizdan uning atrofidagi odamlar, yovvoyi tabiat vakillari manfaati uchun barcha masalalarda ishtirok etish zarurati, rahm-shafqat, hamdardlik, o'zini o'zi qadrlash kabi fazilatlarning mavjudligi; atrof-muhitning bir qismi ekanligini anglash. Bu davrda uni o'z xalqi, o'z mamlakati bilan ko'rinmas tarzda bog'lab turadigan xarakter xususiyatlari rivojlana boshlaydi. Bu ta'sirning ildizlari bola o'rganadigan xalqning tilida, xalq qo'shiqlarida, musiqalarida, o'yinlarida, o'yinchoqlarida, o'z ona yurtining tabiati, mehnati, hayoti, odatlari va urf-odatlari haqidagi taassurotlardadir. yashaydi. Bolalarni vatanparvarlik tarbiyasi ostida biz kattalar va bolaning birgalikdagi faoliyatida o'zaro munosabatini tushunamiz, bu bolada shaxsning umuminsoniy axloqiy fazilatlarini ochib berishga va shakllantirishga, ularni milliy madaniyatning kelib chiqishi bilan tanishtirishga qaratilgan. Bizning fikrimizcha, bolalarni vatanparvarlik tarbiyasi quyidagicha namoyon bo'ladi: – bolalarni madaniy meros, xalq amaliy san’ati, xalq og‘zaki ijodi, musiqiy folklor, xalq o‘yinlari bilan tanishtirish, oila va oilaviy an’analar bilan tanishtirish; mini-markaz va bolalar bilan, o'tmishdagi va hozirgi qishloq va qishloq aholisi bilan, bunda bola odamlarga, o'simliklarga, hayvonlarga hamdardlik, g'amxo'rlik ko'rsatadi. O'yinlar, shuningdek, darslar vatanparvarlik tarbiyasi muammolarini hal qilishga yordam beradi. Bolalar mehnat jarayonini kuzatgandan so'ng, shuningdek, o'zlari yoqtirgan badiiy asar yoki syujetli chizma ta'sirida boshlagan o'yin uzoq muddatli qiziqarli o'yinga aylanishi mumkin, unda bolalar o'z bilimlari va to'plangan hayotiy tajribalarini qo'llaydilar. . Bizning vazifamiz bunday o'yinga qiziqishni saqlab qolish, unga to'g'ri yo'nalish berishdir. Bolalarning yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda, biz bolalarning bilim faolligini oshirish uchun ham, dars uchun hissiy muhitni yaratish uchun ham muhim bo'lgan turli xil o'yin usullaridan foydalanamiz. Masalan, "Yodgorlik do'koni" o'yinida boladan aniqlash so'raladi: ma'lum bir hunarmandchilik qayerda, qanday materialdan yasalgan, u nima deb ataladi (xalqlarning uy-ro'zg'or buyumlari). Bolalarda "sayohatlar va sayohatlar" o'yinlari katta qiziqish uyg'otadi (Toshkentda, qishloqning o'tmishida va boshqalar). Shunday qilib, biz har bir mavzuni turli o'yinlar, samarali mashg'ulotlar (kollajlar, qo'l san'atlari, albomlar, tematik rasm chizish) bilan mustahkamlaymiz. Biz umumiy bayramlarda bolalarning bilimlarini birlashtiradigan mavzu bo'yicha ish natijalarini taqdim etamiz. Maktabgacha yoshdagi bolalar vizual-majoziy fikrlashga moyil. Shuning uchun biz nafaqat fantastika, illyustratsiyalar, balki "jonli" vizual ob'ektlardan (milliy liboslar, antiqa mebellar, idish-tovoqlar, asboblar) ham foydalanamiz. Vatanparvarlik tarbiyasi jismoniy rivojlanish bilan bog'liq. Bo‘lajak mehnatkashlar, Vatan himoyachilari uchun zarur bo‘lgan kuch, mardlik, epchillik kabi fazilatlar harbiy-vatanparvarlik mazmunidagi sport o‘yinlarida yaxshi shakllanadi. Yigitlarda nishonga otishni, sakrashni, to'siqlar ostida emaklashni, o'zlarini niqoblashni o'rganish istagi bor. Vatan himoyachilari kuni arafasida ular bolalarga O’zbekiston armiyasi, uning askarlari, yer yuzida tinchlikni saqlash xizmatlari haqida so‘zlab berishdi. Bolalarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalashning asosiy shartlaridan biri ularni mehnat faoliyatiga jalb etishdir.. Vatanga muhabbat nafaqat so‘zda, balki Vatan ravnaqi yo‘lida mehnat qilish zaruratida ham ifodalanganda haqiqiy chuqur tuyg‘uga aylanadi. Bolaning ishi - maktabgacha yoshdagi bolaning ishi kichik va murakkab emas. Biroq, bu uning shaxsiyatini shakllantirish uchun zarurdir. Biz bolalarning mehnat faolligini rag'batlantiramiz, buning asosida jamoa uchun, mini markaz uchun, qishloq uchun nimadir qilish istagi paydo bo'ladi. Lekin har doim ham yigitlar nima va qanday qilishni bilishmaydi. Bu erda kattalarning yordami, uning maslahati, namunasi kerak. Bolalarni axloqiy va vatanparvarlik ruhida tarbiyalashning muhim sharti ota-onalari bilan yaqin munosabatlardir. O‘z oilasining tarixiga teginish bolada kuchli his-tuyg‘ularni uyg‘otadi, uni hamdardlikka, o‘tmish xotirasiga, tarixiy ildizlariga e’tiborli bo‘lishga undaydi. « Oilangizda, rahbarligingizda kelajak fuqarosi yetishib chiqmoqda. Mamlakatda sodir bo'layotgan hamma narsa sizning qalbingiz va fikringiz orqali bolalarga kelishi kerak "- A.S.ning bu amri. Biz bolalar va ularning ota-onalari bilan ishlashda Makarenkodan foydalanishga harakat qilamiz. Maktabgacha yoshdagi bolalarning axloqiy va vatanparvarlik tarbiyasi rivojlanishining ko'rsatkichi Buyuk G'alabani nishonlash bo'ldi. Mazkur tadbirga tayyorgarlik ko‘rish va o‘tkazishda mini-markazimiz ham o‘z hissasini qo‘shdi. Yosh avlodni Ulug‘ Vatan urushi qahramonlari taqdiri, ularning bugungi hayoti va hayotiy muammolariga befarq bo‘lmasligi uchun bolalarga Vatan tarixi haqida so‘zlab beramiz, halok bo‘lgan askarlar haykali poyiga ekskursiyalar uyushtiramiz, mitinglarda qatnashamiz. , ko'rgazmalarga tashrif buyurish. Insonda mehr-oqibat, odamiylik, hassoslik, xayrixohlik bo‘lsa, demak u shaxs sifatida kamolga yetgan, deyishadi. Buyuk rus o'qituvchisi Suxomlinskiy shunday yozgan edi:“Agar go‘zal tuyg‘ular bolalikdan tarbiyalanmasa, ular hech qachon tarbiyalanmaydi, chunki bu chinakam inson birinchi va eng muhim haqiqatlarni bilish bilan bir vaqtda qalbda mustahkamlanadi. Bolalikda inson hissiy maktabdan - yaxshi tuyg'ularni tarbiyalash maktabidan o'tishi kerak. Mini-markazimiz bolalar qalbiga mehr-oqibat, insonparvarlik, sezgirlik, mehr-oqibat, mehr-oqibat sochib, bolalarda “ezgu tuyg‘ularni tarbiyalash” maktabiga aylanishiga ishonaman. Farzandlarimiz esa o‘z yurtining munosib fuqarolari bo‘lib voyaga yetadi O’zbekiston kelajagining qo‘rg‘oniga aylanadi!
Maktabgacha yoshdagi bolalarni vatanparvarlik tarbiyalash usullari:
vatanparvarlik tarbiyasi uchun bolalarning yoshlik hisini hisobga olgan holda turli xil
usullar va ish shakllari qo'llaniladi:
ekskursiyalar va maqsadli yurishlar. Bu mahalliy muzeyga, harbiy shonsharaflar yodgorligiga va boshqalarga sayohat qilish;
O'qituvchining hikoyasi;
Aholi punktining ko'rinishidagi, bolalar bog'chasida va shahardagi odamlarning mehnatlari uchun o'zgarishlarni kuzatish;
Ona shahar, mamlakat, uning tarixi haqida suhbatlar;
Suratlar, filmlar, slaydlarni namoyish etish;
Audio yozuvlarni tinglash. Masalan, mamlakatning madhiyasi, o'rmonining qush ovozi va h.k.
folklor asarlaridan foydalanish (maqollar, so'zlar, ertaklar, o'quv qo'shiqlari, o'yinlar);
xalq amaliy san'ati mahsulotlari (rasm, kashta va boshqalar) bilan tanishish;
mashhur shoirlar, rassomlar, bastakorlar va boshqalar bilan tanishish;
mavzuli ko'rgazmalar tashkil etish;
jamoat va taqvim bayramlarida ishtirok etish;
Bolalarni ijtimoiy foydali ishda ishtirok etish.
Eng yaxshi maktabgacha ta'lim muassasalarining tajribasi shuni ko'rsatadiki,
maktabgacha yoshdagi bolalarning vatanparvarlik tarbiyasi vositalaridan foydalangan holda axloqiy va vatanparvarlikning shakllanishi jarayonlari samarali bo'ladi: folklor, folklor, bolalar adabiyoti, musiqa, o'yinlar va boshqalar.
Maktabgacha tarbiyachilarni vatanparvarlik tarbiyasida o'yinlar
Axloqiy va vatanparvarlik tuyg'ularini shakllantirishda maktabgacha yoshdagi bolaga
ta'sir ko'rsatishning eng muhim vositalaridan biri o'ynaydi. Bolalarning jismoniy, aqliy,intellektual qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradigan folklor o'yinlari bilan birqatorda, maktabgacha ta'lim muassasalarida ham ta'lim dasturlari muhim rol o'ynaydi.
"Shahar qurollari" didaktik o'yini.
1. Materiallar shahar gerbining fragmentlari (qo'shimcha elementlar bo'lishi
kerak), shaharning yalpi qo'lyozmasi tasvirlangan karta.
2. O'yin: o'yinchoqbolalar o'z shaharlarining qo'llarini yig'ib, bu yoki nimani
anglatishini tushuntiradilar. Natijada, ular namunali karta bilan ishlashning to'g'riligini
tekshirishadi.
Ta'lim tizimida o'quvchilarning vatanparvarlik tarbiyasi juda muhimdir. Bu, xususan,
so'nggi yillarda filmlar va ommaviy axborot vositalari ta'siri ostida bolalar o'z mamlakatiga
nisbatan salbiy munosabatda bo'ladigan holat. Yoshlar ko'proq moddiy boylikga ega va
chet elda bo'lgani kabi yaxshi yashashadi.
Vatanparvarlik nima?
kichik vataniga mehr-muhabbat va hurmat, o'zlarining tarixiy va an'analari
haqida ko'proq bilishni istash;
Ona tiliga hurmatli munosabat;
o'z mamlakatining ijtimoiy va madaniy yutuqlarida faxrlanish hissi;
ajdodlarimiz an'analari va urf-odatlarini, davlatning tarixiy tarixini hurmat qilish;
Vatanga sodiqlik, uning manfaatlari va g'amxo'rligini qo'llab-quvvatlash;
Mamlakatning madaniy va moddiy boyliklarini saqlab qolish uchun javobgarlik;
insonparvarlik va insonlarga rahm-shafqat.
Bu juda ko'p zamonaviy odamlarning etishmasligi bo'lgan fazilatlardir. Shuning uchun
o'qituvchilarning vazifasi - boshlang'ich maktabda vatanparvarlik ta'limiga katta e'tibor
berishdir. Ta'lim tizimida uning ikki yo'nalishi mavjud: fuqarolik-vatanparvarlik va harbiyvatanparvarlik. Bolalarni ushbu faoliyat va faoliyatni yoqtirmaslik uchun ish usullarini qayta
ko'rib chiqish kerak. Axir, zamonaviy hayot farzandlar bilan muloqot qilish uchun yangi
talablar qo'yadi. Maktabgacha ta’lim vatanparvarlik tarbiyasi dasturi mavjud bo'lib, ularda
o'qituvchilar o'zgarish va qo'shimchalar kiritishi mumkin
Vatan tuyg'usi bolaning oldida ko'rgan narsasiga, hayratga tushganiga va qalbida javob beradigan narsaga qoyil qolishdan boshlanadi. Garchi ko'plab taassurotlarni u hali chuqur anglamagan bo'lsa-da, ular bolalikdan o'tgan idrok, ular vatanparvar shaxsini shakllantirishda ulkan rol o'ynaydi.
Vatan bu inson yashaydigan shahar va uning uyi turgan ko'cha, deraza ostidagi daraxt va qo'shiq aytishdir. qushlar: bularning barchasi Vatan.
Maktabgacha bolalik - bu shaxsiyat shakllanishidagi eng muhim davr, qachon ahloqiy fuqarolik fazilatlarining asoslari, atrofdagi dunyo, jamiyat va madaniyat haqidagi bolalarning dastlabki g'oyalari shakllanadi.
Maktabgacha yosh - vatanparvarlik tuyg'usini o'z ichiga olgan yuqori ijtimoiy tuyg'ularni shakllantirish uchun o'z imkoniyatlariga ega
Bolaning dunyosi uning oilasidan boshlanadi.
Vatanni anglash maktabgacha yoshdagi bolalar ular uchun yaqin va qadrli bo'lgan narsalar haqidagi aniq g'oyalar bilan chambarchas bog'liqdir.
Bu bolaning oilasiga, eng yaqin odamlarga - onaga, otaga, buvisiga, bobosiga bo'lgan munosabatlaridan boshlanadi. Bu uni uyi va yaqin atrof-muhit bilan bog'laydigan ildizlardir.
Suhbatlarda bolalar o'z oilalari, oilaviy hikoyalari, urf-odatlari haqida gapirishadi. Biz tarbiyalaymiz ularning yaqinlariga nisbatan insonparvarlik munosabati mavjud.
Guruhimiz tomonidan "Mening oilam", "Tabiatda oilangiz bilan dam oling" fotoalbomlari yaratildi.
Vatanga muhabbat o'z shahringizga bo'lgan muhabbat tuyg'usidan boshlanadi.
Shahar tarixi jonli tarixdir, u oila tarjimai holida va avlod taqdirida aks etadi.
Biz g'ayrioddiy tarixga va noyob ko'rinishga ega shahar Shaturada yashaymiz. Va bizning vazifamiz juda ko'p dastlabki yillar bolalarda nafaqat bizning shaharimiz tarixiga, balki qiziqishlariga ham e'tibor berish tarbiyalash unga hurmat tuyg'usi, Shaturaning qahramonona o'tmishi va bugungi kunidan faxrlanish.
OOD, ekskursiyalar, suhbatlar paytida biz bolalarga o'z tug'ilgan shahri, kelib chiqishi tarixi, diqqatga sazovor joylari, shahar binolari va muassasalari, taniqli yurtdoshlarimiz haqida ma'lumot beramiz.
Xulosa
Hozirgi vaqtda loyiha dolzarb va ayniqsa qiyin, u juda xushmuomalalik va sabr-toqat talab qiladi, chunki zamonaviy zamonaviy yosh oilalarda vatanparvarlikni tarbiyalash masalalari muhim va ahamiyatli deb hisoblanmaydi va ko'pincha shunchaki sarosimaga sabab bo'ladi. Maktabgacha yoshdagi bolalarni ma'naviy-axloqiy an'analar asosida axloqiy-vatanparvarlik tarbiyasi bo'yicha loyihani taqdim etishda, ota-onalar uning ishtirokchisi bo'lishni xohlamasliklari mumkin, shuning uchun loyihaning asosiy sharti ixtiyoriy ishtirok etishdir, ammo bu o'qituvchining malakasi bo'lishi kerakligini yodda tutish kerak eng yuqori daraja loyihani amalga oshirish paytida va uning barcha rejalashtirilgan shaxslarining ishtiroki. Bolalarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalashda oilani jalb qilish tarbiyachidan har bir bolaga nisbatan alohida taktikani, diqqatni va sezgirlikni talab qiladi. Vatanparvarlik tarbiyasi kelajakdagi odamda boshqa odamlarga muhabbatni shakllantiradi, odamlarga yordam berishga o'rgatadi va insonda olijanoblikni tarbiyalaydi. Shunday ekan, bugungi kunda barcha o'qituvchilar va ota-onalarning asosiy vazifasi bolalarni o'z vataniga, o'z shahriga, oilasiga va do'stlariga muhabbat bilan tarbiyalash, bir-birlariga yordam berishga o'rgatish, umuman, haqiqiy munosib inson - fuqaroni tarbiyalashdir. Aynan maktabgacha yosh - tarbiyaning qulay davri: vatanparvarlik, kichik Vatanga muhabbat, maktabgacha yoshdagi bolani shaxs sifatida - o'z mamlakatining fuqarosi, qanday qadrlashni va qanday qadrlashni biladigan vatanparvar bo'lib o'sishiga imkon beradigan bunday axloqiy fazilatlarni tarbiyalash. rus xalqining tarixiy va madaniy merosini saqlab qolish. Maktabgacha ta'lim muassasasi va oilada qo'llab-quvvatlanadigan o'quvchilar uchun yagona o'quv-ma'rifiy makonni tashkil etish vatanparvarlik tarbiyasining echimlaridan biridir.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI:
1. Azimova N. E. et al. Youth Is Moving Force of Civil.
2. Ismatova N. B. et al. Innovative techniques and their importance in the learning
process //The Second International Conference on Eurasian scientific development. –
2014. – С. 101-104.
3. Tuyevich K. B., Shukurovna K. M. Communication and development of pedagogical
culture of the future teacher //Вопросы науки и образования. – 2020. – №. 35 (119).
4. Абдуллаев К. Ф., Хабибова Г. Г. ЕСТЕСТВЕННО-НАУЧНЫЕ ВЗГЛЯДЫ АР БЕРУНИ
//Символ науки. – 2021. – №. 4. – С. 125-126.
5. Азимова Н. Э., Элибоева Л. С. Некоторые аспекты повышения уровня
экологической культуры //Наука, техника и образование. – 2019. – №. 1 (54).
Dostları ilə paylaş: |
