Mavzu: material xarajatlari hisobi reja

Mavzu: material xarajatlari hisobi reja

MAVZU: MATERIAL XARAJATLARI HISOBI

REJA

1. Materiallarni turkumlash, baholash va ularni hisobga olishning vazifalari.

2. Materiallarning harakatini rasmiylashtirish va ularning sintetik hisobini tashkil etish.

3. Olingan materiallar bo’yicha hisob-kitoblar hisobi.

4. 
   
   Materiallarning ombor xo’jaligining buxgalteriya hisobi va ularni inventarizatsiya qilish tartibi
   

Korxonalarda materiallardan tejab-tergab foydalanish bevosita buxgalteriya hisobini tashkil etishga bog’liq bo’lib, uning asosiy maqsadi material harakatini dastlabki hujjatlarda to’g’ri rasmiylashtirish hamda ularning ichki nazoratini ta’minlash, shuningdek, xarajat sifatida sarflashda samarali bo’lgan baholash usullarini qo’llash natijasi da mahsulot tannarxini obyektiv tarzda shakllantirish hisoblanadi.

Ishlab chiqarish jarayonida turli material qiymatliklaridan foydalaniladi. Ularni xo’jalik yurituvchi subyektlarda materiallardan foydalanish usuli va ishlab chiqarish jarayonida foydalanishiga qarab turkumlarga ajratish mumkin
Sanoat korxonalarida, bundan tashqari, materiallar texnik xususiyatlariga qarab qora metallar, prokat, trubalar, rangli metallar, ximikatlar va xakozalarga bo’linadi.
Buxgalteriya hisobining axborotlari materiallardan ratsional foydalanish, xarajat normalarini kamaytirish, materiallarni oqilona saqlash va ularni butligini ta’minlash yo’li bilan mahsulot tannarxini kamaytirishga undashi kerak.
Bu sohada buxgalteriya hisobining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:

• material qiymatliklarni joylarida saqlash va ulardan barcha bosqichlarda foydalanish ustidan nazorat qilish;

  
  

• materiallar harakati bo’yicha barcha muomalalarni to’g’ri va o’z vaqtida hujjatlashtirish; ularni tayyorlash bilan bog’liq bo’lgan xarajatlarni aniqlash va aks ettirish; saqlash joylari va balans moddalari bo’yicha sarflangan materiallar va ularning qoldiqlarini haqiqiy tannarxini hisoblash;

  
  

• belgilangan zaxira normalariga rioya qilish ustidan nazorat qilish, ortiqcha foydalanilmaydigan materiallarni aniqlash, ularni sotish;

  
  

• material yuboruvchilar bilan hisob-kitoblarni o’z vaqtida olib borish, yo’ldagi va fakturlanmagan materiallar ustidan nazorat qilish.

  
  

Buxgalteriya hisobi oldidagi vazifalarni muvaffaqiyatli bajarish uchun qo’yidagilar zarur: narx – nomenklaturaga ega bo’lishi;

aniq hujjatlashtirish va hujjat aylanish tizimini belgilab olish;
belgilangan tartibda materiallar qoldiqlarini inventarizatsiya qilish va tanlab nazorat qilishni uyushtirish, ularning natijalarini buxgalteriya hisobida o’z vaqtida aks ettirish; hisobni avtomatlashtirishning hozirgi zamon vositalarini keng qo’llash.
Hozirgi vaqtda materiallarni baholashda quyidagi usullar qo’llanilmoqda:
- erkin bozor (shartnoma) yoki davlat tomonidan tartibga solinadigan (preyskurant) ulgurji baholar. Bu narx tovar jo’natish shartnomalarini tuzishda korxona tomonidan mustaqil belgilanadi va mol yuboruvchi va mol oluvchi bilan hisob – kitoblar olib borishda mol yuboruvchining to’lov hujjatlarida ko’rsatilib molning chiqarilish (sotish) narxi shaklida foydalaniladi;
- nomenklatura hisob bahosi bo’yicha. Bu sotib olingan (tayyorlangan) materiallarning reja tannarxi, o’rtacha sotib olish narxlari va b. bo’lishi mumkin. Barcha hollarda ham baho asosida shartnoma yoki preyskurant baholari bo’lib, ustiga rejalashtirilgan (hisoblangan) transport – tayyorlov xarajatlarini qo’shib belgilaydi. Bu baholar mavjud materiallarni va ularning harakatini joriy va operativ hisobga olishda qo’llaniladi.
4 – BHMS 9 -bandiga binoan «Material xarajatlari» elementida aks ettiriladigan sotib olinadigan material qiymatliklarining xaqiqiy bahosi (qiymati) quyidagilardan tashkil topadi: sotib olish narxi, import bo’yicha boj to’lovlari, mahsulotlarni sertifikatsiyalash xarajatlari, ta’minot va vositachilik tashkilotlariga to’lanmalar, soliqlar (keyinchalik soliq organlaridan qaytarib olinadigan soliqlardan tashqari, masalan QQS), shuningdek transport – tayyorlov xarajatlari, xizmat ko’rsatish xarajatlari va zahiralarni sotib olish bilan bevosita bog’liq bo’lgan boshqa xarajatlar.
Marketing xizmatlari va zavod omborlarini asrash xarajatlari materiallar tannarxiga kiritilmaydi. Ular korxonaning davr xarajatlariga o’tkaziladi.
Materiallarning haqiqiy tannarxi faqat oy oxirida buxgalteriya barcha qo’shiluvchi ma’lumotlarni olgandan so’ng aniqlanadi.
Korxonada materiallar harakati har kuni sodir bo’ladi, va materiallarning kirim-chiqimi bo’yicha hujjatlar o’z vaqtida rasmiylashtirilib, muomalalarni sodir bo’lishiga qarab hisobga olinishi kerak. Shuning uchun, joriy hisobda qat’iy oldindan belgilangan hisob bahosi deyiladigan bahoni qo’llash zaruriyati tug’iladi.
Hisob bahosi bo’lib reja yoki shartnoma baholari hisoblanadi.
Agar joriy hisobda shartnoma baholaridan foydalanilsa, haqiqiy tannarxga yetkazib qo’yish uchun oy oxirida transport – tayyorlov xarajatlarining summasi va foizi chiqariladi.
Reja narxlar qo’llanilgan hollarda har oyda haqiqiy tannarxni rejadan farq summasi va foizi aniqlanadi. Bu ko’rsatkich materiallar tayyorlash jarayoniga baho berish imkoniyatini yaratadi. Тransport tayyorlov xarajatlari yoki reja narxdan farqi materiallarning har bir nomenklatura raqami bo’yicha emas, balki materiallar guruhlari bo’yicha hisoblab chiqariladi. Asos qilib materiallarning oy boshiga qoldig’i va ularning oy davomidagi kirimi olinadi.