Mavzu: Sotsiologiya fanining yuzaga kelishi va taraqqiy etishi
Yüklə 42,46 Kb. Pdf görüntüsü
|
1 2
BUt333cXpqxmXr4u3QRvyAIfyMBih3xzxkkBTnLM|
1Eramizdan avvalgi yunon faylasuflari (Aflotun, Arastu, Protagor) va Markaziy Osiyo mutafakkirlarining ijtimoiy qarashlari. 2. XIX – asr oxiri va XX asrning boshlarida sotsiologiyaning shakllanisha va rivojlantirilishi (O.Kont, G.Spenser, E.Dyurkgeym, M.Veber va boshqalar) 3. XX asr AQSh sotsiologiyasi. 4. Hozirgi sharoitda sotsiologiya fanining rivojlantirilishi Ijtimoiy hayot rivojlanishi qonuniyatlarini o’rganishga qaratilgan ta’limotlar, qarashlar eramizdan avvalgi IV asrdayoq yunon faylasuflari Aflotun (eramizdan avvalgi 427-347 yil) ning “qonunlar ”, “Davlat to’g’risida”, Arastu (eramizdan avvalgi 384-322 yil) ning “ Siyosat to’g’risida”, “Metafizika”, “Etika”, Protagorning (eramizdan avvalgi 490-420 yil) “Haqiqat” kabi asarlarida yoritilgan . Abu Nasr Farobiy o’zining “Fozil shahar ahli qarashlari haqida kitob”, “Siyosat al – madaniya” kabi asarlarida Davlat va jamiyat masalalarida davlatni ijtimoiy tizimni boshqaruvchi tashkilot deb, uni muvaffaqiyatli boshqarish esa ko’p jihatdan davlat boshlig’i, hokimning xarakteriga, fazilatlariga bog’liq deb bilgan. “Fozil shahrining birinchi boshlig’i”, deb ta’kidlaydi Farobiy, - shu shahar aholisiga imomlik qiluvchi oqil kishi bo’lib, u tabiatan o’n ikkita hislat fazilatni o’zida birlashtirgan bo’lishi zarur: Nozik farosatli, xotirasi yaxshi, zehnli, fikrini ravshan tushuntira oladigan bilim, ma’rifatga havasli bo’lishi shart; Hokimning 4 muchali sog’lom bo’lib, o’ziga yuklangan vazifalarni oson bajarilishi lozim; Tabiatan adolatparvar, iste’dod va jabr-zulmni yomon ko’ruvchi, sabotli, jur’atli, jasur bo’lishi, qo’rqoqlik va xadiksirashlarga yo’l qo’ymasligi kabi xislatlar kiradi . Mol – dunyo ketidan quvmaydigan; Taom eyishda, ichimlikda, ayollarga yaqinlik qilishda ochofat bo’lmasligi, o’zini tiya oladigan bo’lishi va haqiqatni sevadigan, yolg’on va yolg’onchilarni yomon ko’radigan, oliyhimmat bo’lishi, oliy ishlarga intilishi zarur; Beruniy o’z davrining etnosotsiologi ham edi. “qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar” asarida turli xalqlar: forslar, yunonlar, yahudiylar, xristian molikiylar va xristian nasturiylar, majusiylar, sobitlar, budparast arablar, musulmon arablar, turklar to’g’risida qimmatli ma’lumotlar yozib qoldirgan Abu Rayhon Beruniy o’zining “qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar”, “Minerologiya”, “Hindiston” asarlarida ijtimoiy hayot masalalarini yoritgan. O.Kont tomonidan 1839 yilda “Pozitiv falsafa kursi” asarining uchinchi tomi nashr etilganligi natijasida, birinchi marotoba u jamiyatni ilmiy asosda o’rganish sifatida sotsiologiya terminini qo’lladi va bu sotsiologiyaning shakllanishi va rivojlanishiga olib keldi. O.Kont tomonidan ta’riflangan insonning intelektual rivojlanishining uchta izchillik bosqichi: teologiyaga oid, metafizik va pozitivik haqidagi qonuni ushbu savolga javob berish uchun imkon beradi. Birinchi, teologik bosqichda insonning g’ayritabiiy tushunchasi diniy tasavvurlar asosida qurilgan Ikkinchi, metafizik bosqichda inson g’ayritabiy kuchdan voz kechib, mavhum mohiyat sabab va boshqa falsafiy me’yorlar yordamida voqelikni tushuntirishga harakat qiladi. Ikkinchi bosqichning vazifasi tanqidiy, avvalgi tasavvurlarni vayron etib, u uchinchi mohiyatni ifodalashdan voz kechib, ular ustidan kuzatish bilan kifoyalanadi. Bir bosqichdan ikkinchisiga o’tish hamma fanlarda bir vaqtlarda bo’lmasada izchillik bilan amalga oshiriladi. Bu jarayon oddiydan murakkabga (yuqoridan quyiga) tamoyili asosida amalga oshiril adi O.Kont o’z qarashlaridan kelib chiqib, sotsiologiyani ikki qismga: sotsial turg’unlik sotsial jo’shqinlikka G.Spenser jamiyatni tabiiy, eng avvalo biologik qonunlar asosida rivojlanuvi organizm sifatida qaragan. U jamiyatni jonli biologik organizmga o’xshatadi. Ushbu fikrni asoslash maqsadida u quyidagi dalillarni keltiradi: Yüklə 42,46 Kb. Dostları ilə paylaş:
|
1 2