Mavzu: Windows Serverni o‘rnatish va dastlabki konfiguratsiyasi. Dns server rolini va Domain Services Active Director-ni o‘rnatish va sozlash. Reja

Mavzu: Windows Serverni o‘rnatish va dastlabki konfiguratsiyasi. DNS server rolini va Domain Services Active Director-ni o‘rnatish va sozlash.
Reja:
1.Windows server 2008 o’rnatish haqida
2. Microsoft Windowsning server OTlari
3. Kompyuterlarning uzaro bog‘lanishida operatsiyon tizimi
4 . Kompyuterning dasturiy va texnik holatlar.

5. DNS serverlarni sozlash

6. Klaviaturadagi Windows va R (PUSK+R) tugmalar
7. Ochilgan oynadagi satrga ncpa.cpl buyrug‘uni teramiz va OK tugmasi
8. Eng ishonchli tashqi DNS server manzillari ro‘yxati:
Windows Server2008 — Microsoft tomonidan yaratilgan, serverlar uchun kelasi operatsion sistemasining nomidir. Bu operatsion sistema 2007 yilning 16 mayigacha Windows Server"Longhorn" kod nomi bilan ma’lum edi. Windows Server 2003 (ichki versiyasi — Windows NT 5.2) — Windows NT oilasiga kiruvchi, Microsoft tomonidan serverlar uchun yaratilgan operatsion sistema. Windows Server2003 — 2003 yilning 24 aprelida chiqarilgan. Hozirgi kunda Windows Server2003 serverlar uchun asosiy operatsion sistemasidir.
Hozirgi davrda ko‘plab OTlar mavjud:

- UNIX;
- MS DOS;
- OS/2;
- WINDOWS 95;
- WINDOWS NT;
- WINDOWS 98; 
- WINDOWS 7
- WINDOWSserver 2000
- WINDOWS Serer 2003
- WINDOWS Server 2008
- WINDOWS Server 2012

Birinchi shaxsiy kompyuterlar OTga egam emas edilar. Kompyuter tarmoqqa ulanishi bilan protsessor doimiy xotiraga murojaat etar edi. Ularda murakkab bo‘lmagan das¬turlash tili, masalan, Beysik yoki shunga o‘xshash tilni qo‘llovchi, ya’ni uni tushunib, unda yozilgan dastur bilan ishlay oluvchi maxsus dastur yozilgan bo‘lar edi. Ushbu til buyruqlarini o‘rganish uchun bir necha soat kifoya qilar, so‘ngra kompyuterga uncha murakkab bo‘lmagan dasturlarni kiritish va ular bilan ishlash mumkin bo‘lar edi. Kompyuterga magnitofon ulangach, chet dasturni ham yuklash imkoniyati yaratildi. Buning uchun bitta, LOAD buyrug‘i kifoya edi, xolos.

Kompyuterga disk yurituvchilar ulanishi bilan OTga bo‘lgan zaruriyat paydo bo‘ldi. Disk yurituvchi magnitofondan shunisi bilan farq qiladiki, bu qurilmaga erkin murojaat etish mumkin. Diskdagi dasturlarni faqat nomi orqali yuklash imkonini beruvchi operatsion tizim ishlab chiqildi va u disk operatsion tizimi (DOT) deb nom oldi. DOT nafaqat diskdagi fayllarni yuklash, balki xotiradagi fayllarni diskka yozish, ikkita faylni bitta sektorga tushishining oldini olish, kerak bo‘lgan paytda fayl¬larni o‘chirib tashlash, fayllarni bir diskdan ikkinchisiga ko‘chirish (nusxa olish) kabi ishlarni ham bajara oladi. Umuman olganda, DOT foydalanuvchini alohida qog‘ozlarda ko‘plab yozuvlarni saqlashdan xalos etdi, disk yurituvchilar bilan ishlashni soddalashtirdi va xatolar sonini sezilarli darajada kamaytirdi.OTlarning keyingi rivojlanishi apparat vositalarining rivojlanishi bilan parallel bordi. Egiluvchan disklar uchun yangi disk yurituvchilar paydo bo‘lishi bilan OTlar ham o‘zgardi. qattiq disklarning yaratilishi bilan, ularda o‘nlab emas, balki yuzlab, hatto minglab fayl¬larni saqlash imkoniyati yaratildi. SHu sababli fayllar nomida ham anglashilmovchiliklar paydo bo‘la boshladi. Ana shunda DOTlar ham ancha murakkablashdi. Ularga disklarni kataloglarga bo‘luvchi va ushbu kataloglarga xizmat ko‘rsatuvchi vositalar (kataloglar orasida fayllarni ko‘chirish va nusxa olish, fayllarni saralash va boshqalar) kiritildi. SHunday qilib, disklarda faylli struktura paydo bo’ldi. Uni tashkil etish va unga xizmat ko‘rsatish vazifasi esa OTga yuklanadi. qattiq disklar yanada katta o‘lchamlarga ega bo‘lishi bilan OT ularni bir nechta mantiqiy disklarga bo‘lishni ham «o‘rganib» oldi.
Ular bir yangi paydo bo‘layotgan OT kompyuterning tezkor xotirasidan yanada yaxshi, unumliroq foydalana oladi va yanada quvvatli protsessorlar bilan ishlay oladi.1981 yildan 1995 yilgacha IBM PC kompyuterlarni asosiy operatsion tizimi MS DOS edi. SHu yillar ichida u MS DOS 22 versiyasigacha bo‘lgan rivojlanish bosqichlarini bosib o’tdi. MS DOS foydalanuvchi bilan kompyuterning apparat vositalari o‘rtasidagi «vositachi» bo‘lib xizmat qildi. SHuning bilan birga u insonga qaraganda kompyuterga yaqinroqdir. Kompyuterni ta’mirlash va unga xizmat ko‘rsatish bo‘yicha ko‘pgina ishlar ham MS DOSda bajarilar edi.WINDOWS 95, WINDOWS NT, WINDOWS 98lar grafik interfeysli OTlar hisoblanadi, chunki ular foydalanuvchi bilan grafik tasvirlar (yorliqlar, belgilar) yordamida muloqot qilish imkonini beradilar.Tarmoq OT. Tarmoqqa ulangan kompyuterlarni yakkahol va birgalikda ishlashini ta’minlovchi maxsus dasturlar majmuasidan iborat OT- tarmoq operatsion tizimi deb ataladi. Ushbu OT, jumladan, tarmoq ichra ma’lumotlarni ayirboshlash, saqlash, qayta ishlash, uzatish kabi xizmatlarni ko‘rsatadi. 
Tarmokli operatsion tizimlar lokal va global tarmoklarning paydo bo‘lishi bilan bog‘lik va foydalanuvchining hisoblash tarmoklari barcha resurslariga kirishini ta’minlash uchun mo‘ljallangan.tarmoqli tipik vakillari:Novell NetWare, Microsoft Windows NT, Banyan Vines, IBM LAN, UNIX, Sun firmasi maxsuloti Solfris dir.
Asosiy dasturiy vositalarni qo‘shimcha ravishda o‘rnatiladigan xizmat ko‘rsatuvchi dasturlar to‘plami to‘ldirib turadi. Bunday dasturlarni ko‘pincha utilitlar deb atashadi.Utilitlar - bu, ma’lumotlarni qayta ishlashda qo‘shimcha operatsiyalarni bajarishga yoki kompyuterga xizmat ko‘rsatishga (tashxis, apparat va dasturiy vositalarni testlash, diskdan foydalanishni optimallashtirish va boshqalar) mo‘ljallangan dasturlardir. Hisoblash tarmog‘ining dasturiy vositalarida o‘ziga xos o‘rin tizimli tarmoqli dasturiy vositalarga to‘g‘ri keladi. Uning vazifalari tarmoqning taqsimlangan OT sifatida amalga oshiriladi. Tarmoqning operatsion tizimi boshqaruvchi va xizmat qiluvchi dasturlar to‘plamini o‘z ichiga oladi. Ular quyidagilarni ta’minlab beradi:
• kirish yo‘lining dasturlararo usuli;
• alohida amaliy dasturlarning tarmoq resurslariga kirish yo’li;
• bir xilda hisoblash resursiga ularning murojaati sharoitida amaliy dasturiy vositalarining ishini sinxronlantirish;
• tarmoq “pochta yashiklari”dan foydalanish orqali dasturlar orasida axborot bilan almashinish;
• tarmoqning EXMlari orasida ma’lumotlar (fayl) bilan almashinishi;
• uzoqlashgan EXMlarda saqlanayotgan fayllarga kirish yo‘li va bu fayllarni qayta ishlash;
• ma’lumotlar va hisoblash resurslarni himoyalash;
• tarmoqning axborot, dasturiy va texnik resurslaridan foydalanayotganligi haqida turli xil ma’lumotlarni berish;
• axborotlarni bir foydalanuvchidan boshqalariga uzatilishi (elektron pochta).
Tarmoqning OT yordamida:
• foydalanuvchining masalalarni yechish ketma - ketligi o‘rnatiladi;
• foydalanuvchining masalalari tarmoqda saqlanayotgan kerakli ma’lumotlar bilan ta’minlanadi;
• apparat va dasturiy vositalarning ishlashi tekshirib turiladi;
• hisoblash tarmoqlaridagi turli foydalanuvchilarning ehtiyojlariga ko‘ra resurslarning rejali va operativ taqsimlanishi ta’minlanadi.
Server klient kompyuterlari so‘roviga javob berish uchun mo‘ljallangan, nisbatan yuqori hisoblash imkoniga ega bo‘lgan kompyuter. Server ma’lum bir sohaga xizmat qilishi ham mumkin masalan prezident apparati uchun mahsus ishlangan server bu tarmoqli ya’ni pog‘onali internet yo‘lidir bunda axborot tezligi yuqori o‘tkazuvchan bo‘ladi yana mobil server bu halqona server bo‘lib uning tezligi o‘zgaruvchan va narxlangan hamda davlat nazoratida yoki nazoratidan tashqarida bo‘ladi.
Microsoft Windowsning server OTlari.
Mustaqil kompyuterdagi TOT ni bir nechta qismlarga bo‘lish mumkin. 

TOT larning strukturasi.

Kompyuterning lokal resurslarini boshqaruvchi vosita (muhit)-jarayonlarning orasida(o‘rtasida) tezkor xotirani taqsimlash funksyasini, jarayonlarni planlashtirish va dispertcherizatsiyalash (boshqaruvni markazlashtirish), multiprotsessorli mashinaning protsessorini boshqarish, periferiy qurilmalarini boshqarish va lokal OT ning boshqa resurslarini boshqarish funksiyasini bajaradi.
O‘ziga tegishli resurslarni taqdim etish va umumiy foydalanishga xizmat vositasi-OTning server qismi(server). Bu muhit hamkorlikdagi ishlarni chegaralash,tartiblash imkoniyatiga ega. M: fayl va yozuvlarni quflash (ximoyalash), tarmoq resurslarini boshqarish, o‘zining fayl tizimiga uzoqli (kirish) dostup (udalenny dostup) ning so‘rovlarini va ma’lumotlar bazasini tahlil qilish o‘zining periferiy qurilmasiga uzoqli foydalanuvchilarning so‘rovlari navbatini boshqarish va xokozo.
Uzoqlashgan resurslarga bo‘ladigan dostup (foydalanish huquqi) so‘rovlari va xizmati muhiti -TOTning mijoz qismi (redirektor). Bu qism aniqlash ishlarini bajaradi. Tarmoqqa uzoqlashgan resurslarni surovlarini va foydalanuvchilarni yo‘naltiradi. Serverdan javobni olishni amalga oshiradi va ularni tarmoq formasida o‘zlashtiradi, ya’ni lokal yoki uzoqlashgan so‘rovlarning bajarilish tadbig‘ini farqlantirmadi.
OT ning kommunikatsion vositalari-Ular yordamida tarmoqda almashinish imkoniyati paydo bo‘ladi. Bu qism ma’lumotni adreslash va buferlash imkoniyatini yaratadi. Ma’lumotni tarmoqda jo‘natish marshuritini tanlaydi. Xabarni transpartirovka qilish vazifasini bajaradi.
Har qanday kompyuterning ish bajarish funksiyasiga ko‘ra unda OTning server yoki klent qismi mavjud bo‘ladi. 2-rasm. Kompyuterlarning o‘zaro bog‘lanishida operatsion tizim komponentalarining o‘zaro bog‘liqligi ko‘rsatilgan. 1-kompyuter “mijoz”, 2- kompyuter “server” vazifasini bajarmokda. 1- kompyuter da server qismi, 2- kompyuterda klent qismi mavjud emas Rasmda mijoz kompyuterning redirektor-komponetasi alohida keltirilgan. SHu komponenta topshiriqdan kelayotgan barcha so‘rovlarni ushlab qoladi va ularni analiz qiladi. Agar so‘rov shu kompyuter resurslari uchun ta’luqli bo‘lsa, redirektor uni lokal OT pereadresatsiya qiladi, mobodo so‘rov uzoqlashgan resurs uchun bo‘lsa, tarmoqka yo‘naltiradi. Bu yerda mijoz qism so‘rovni lokal formadan tarmoq formatiga almashtiradi va transport qiladigan podtizimga uzatadi. Bu podtizim serverga jo‘natilinadigan va olinadigan ma’lumotga javob beradi. 2- kompyuterning server qismi so‘rovni qabul qiladi va qayta ishlaydi hamda lokal OTga bajarish uchun jo‘natadi. OTdan natija olinib server transport podtizimga murojat qiladi va mijozga javobni yo‘naltiradi. Mijoz qismi: olingan so’rovning formati va adresiga mos ravishda natijani qayta ishlaydi va o‘zlashtiradi. 
Birinchi TOT lar lokal OTlarni to‘liq qamrab olgan edi, faqat ularda tarmoq uchun mo‘ljallangan qobiq (obolochka) mavjud edi. Ular minimum tarmoq funksiyasini, tarmoq qobig‘i bilan ishlash imkoniyati mavjud bo‘lib, tarmoq ishlarining asosini bajara olganlar. Bu ko‘rinishdagi TOT larni MS-DOT o‘rnatilagan (3-versiyasidan keyin) barcha kompyuterlarda ko‘rish mumkin. M: fayl va yozuvlarni blokirovka qilish, fayllarga hamkorlikda ishlash dostupini o‘rnatish va hokozo. TOT larni lokal OT larda qobiq ko‘rinishida qurish va ishlashtish zamonaviy OTlarda ham qo‘llanilib kelinmoqda 

Kompyuterlarning uzaro bog‘lanishida operatsion tizim

komponentalarining uzaro bog‘likligi.
Ammo bundan effektliroq ko‘rinishda TOTlarni qurishning yana boshqa bir turi mavjud. OT yozish vaqtida uni tarmoq funksiyalarini to‘liq bajarishga moslab yaratish, ya’ni tarmoq uchun ishlashga mo‘ljallash. Tizimning asosiy moduli tarmoq funksiyasini to‘liq qamrab oladigan bu-ko‘rinishdagi OTlarni “tarmoq funksiyalari ichida qurilgan OT” deb yuritiladi. Ular tarmoqlarning logik (mantiqiy) qurilishini ta’min etadi, tarmoq eksplutatsiyasi va modifikatsiyasini oddiylashtiradilar va yuqori unimdorlikka egadirlar hamda maqsadli hisoblanadilar. Bularga Microsoft firmasining Windows NT, 2003 server, 2008 servrer OTlarni misol qilishimiz mumkinki, boshqa OT ga ko‘ra unimdorligi va ma’lumotni yaxshi himoya qila olishi bilan keskin farq qiladi. Bizga ma’lumki, tarmoqda biror kompyuter o‘zining resurslarini boshqa kompyuter uchun taqsimlay olsa, bera olsa, server hisoblanadi. Boshqa kompyuterning resurslariga murojat etuvchi tarmoqdagi kompyuter klient hisoblanadi. Demak tarmoqdagi ixtiyoriy kompyuter yoki server yoki klient vazifasini yoki ikki holatni ham mujassamlashtirishi mumkin. Kompyuterning asosiy vazifasi server funksiyasini (tarmoqdagi boshqa kompрyuter uchun umumiy fayl bera olsa, uzaro hamkorolik taklifini, dasturlarni hammaga namoyon eta olsa, hamkorlik faksidan foydalana olsa) bajara olsa ajratilgan server deb yuritiladi. Serverning qanday resurslarni taqsimlay olishiga ko‘ra: serverlar: fayl-server, faks-server,Web,printer-server, ilova-serverlar deyiladi.
SHubhasiz ajratilgan serverlar uchun maxsus server funksiyalari mukammallashtirilgan OTlar o‘rantiladi. Bu OTlarning server qismi yuqoridagi funksiyalarni aniq bajarish va himoyalash uchun maxsuslashtirilgan. Masalan ular tarkibiga Novell NetWare va boshqalar. Bundan tashqari Windows NT OT ni misol qilishimiz mumkin. Uning Windows NT Server (dlya videlennogo servera) va Windows NT Workstation (dlya rabochey stansii) versiyalari mavjud. Ularda klient qismi maxsus qobiq OT ko‘rinishida qurilgan bo‘lsa, NT Server varianti server resurslarini taqdim etishning ko‘pgina vositalari bilan qurollangan, u bir vaqtning o‘zida ko‘pgina klientlar bilan bog‘lanishi, u bilan axborot almashinish imkoniyatiga ega, markazlashtirilgan boshqaruvchi hamda yuqori sifatli himoyaga ega. Ko‘pgina ajratilgan serverlar joriy topshiriqlarni bajarmasligi uchun(ularning unumdorligi susayadi) klient qismi mavjud emas. 
Ammo bu masala Windows NT Server da teskari holatda hal etilgan. Bunday tarmoqdagi boshqa kompyuter resurslariga so‘rov bo‘lib qolsa, resurslarni klientlar o‘rtasida almashinish imkoniyatini beruvchi umumiy lokal dastur joylashtirilgan. Bu ishni Windows NT Workstation bajaradi. Demak ajratilgan serverli tarmoqdagi barcha kompyuterlar bir vaqtda ham server ham klient vazifasini bajara oladi, bunaqa tarmoq funksiyasini simmetrik deb qarab bo‘lmaydi. Ulardagi dasturiy va texnik holatlarni 2ta kompyuter da ko‘rishimiz mumkin.

Kompyuterning dasturiy va texnik holatlar.

1-kompyuter: server funksiyasini yuqori staxda bajaruvchi va maxsus TOT o‘rnatilgan.
2-kompyuter: asosan klient fuksiyasini bajaruvchi, shu yo‘nalishga mo‘ljallangan ishlarni bajaruvchi OT o‘rnatilgan.
Nosimmetrik funksiya -nosimmetrik appararatli vositlarni talab etadi. SHuning uchun ajratilgan serverlar tezkor va tashqi xotiraning katta bo‘lishini talab etadi. Ular uchun nosimmetrik OTlar(spes) va nosimmetrik (spes) qudratli kompyuter bo‘lishi lozim. 
Birinchi darajali tarmoqlarda hamma kompyuterlar bir-birlarining resurslaridan foydlanish huquqi barobar (dostup). Har qaysi foydanauvchi o‘zining resursini taqsimlaydigan qilishi mumkin, boshqasi undan foydalanishi mumkin. Bunday tarmoq barcha kompyuter uchun bir xil OT o‘rnatilgan bo‘lishi mumkinki, u barcha kompyuterning tarmoqda bir xil imkoniyatga ega bo‘lishini ta’min etadi.Bu tarmoqlarda ham nosimmetrik holatlarni ham kuzatish mumkin. Masalan: bir kompyuter o‘zining resurslarini boshqasidan himoyalashi mumkin. U server unga murojat etuvchi klient vazifasini o‘taydi



Oxirgi kunlarda KUN.UZ, XABAR.UZ va shunga o‘xshash information saytlar bo‘layotgan “shubhali uzilishlar”ga ko‘pchilik duch kelmoqda. Bu albatta DNS serverlar bilan bog‘liq. Aniqrog‘i O‘zbekistondagi DNS serverlar bilan. Shu kabi muammolarni chetlab o‘tish uchun, tashqi DNS serverlardan foydalanish maqsadga muvofiq. Kompyuterda mana shu muammoni bartaraf etamiz, ya’ni DNS server manzilini o‘zgartirib qo‘ysak tamom. Buning uchun kompyuterda quyidagi amallar ketma-ketligini bajarishimiz zarur:

1. 
   Klaviaturadagi